Seite
LIBER neſtas minus cōtumelia: tn̄& dedecus magnoꝑe moueat. qͣre quid ad vtilitatē ſpectat: ex his q̄ dicta ſunt reꝑiet̉. Quid āt poſſit effici. necne poſſit: in quo etiā qͣꝫ facile poſſit. qͣꝫqꝫ expediat q̄ri ſolet maxi me ex cauſis que quāqͣꝫ rē efficiāt ē vidēdū. Cāꝝ āt genera ſunt plura. Nā ſunt alie q̄ ipſe cōficiunt alia que viā ad cōficiēdū aliqͣꝫ afferūt. Itaqꝫ ille ſuꝑiores cōficiētes vocent̉. at reliquæ ponant̉ ī eo ge nere vt ſine his cōfici nō poſſit. Cōficiēs at cā alia ē ſoluta:& ꝑfecta ꝑ ſe. alia aliꝗd adiuuās:& efficien di ſocia q̄dam. cuius generis vis varia ē& ſæpe: aut maior aūt minor. Sūt āt aliæ cauſe que aūt ꝓpter principiū aūt ꝓpter exitū cōficiētes vocant̉. Quū āt q̄rit̉ quid ſit optimū factū aut vtilitas. aut ſpes efficiēdi ad aſſentiēdum īpellat alos. Et qm̄ de vtilitate iā diximus: de efficiēdi rōne dicamus. quo to to genere: quibꝰ cū& cōtra quos quo tꝑe aūt quo loco aūt ꝗbus facultatibꝰ armoꝝ pecunia ſocios: earuue reꝝ: q̄ ad quāqꝫ rē efficiēdā ꝑtinent poſſimꝰ vti reqͥrendū eſt. Neqꝫ.n. ea ſolū ſunt: q̄ nobis ſuꝑ petāt: ſed etiā illa q̄ aduerſent̉ vidēda.& ſi ex cōtentōe ꝓcliuiora erūt nr̄a nō ſolū effici poſſe: que ſua demus erit ꝑſuadēdū: ſed curādū etiā. vt illa ꝓcliuia iocūda videant̉. diſſuadētibꝰ aūt aūt vtilitas labe factāda ē: aut efficiēdi difficultates efferēde. neqꝫ alijs ex p̄ceptis. ſed ex eiſdē ſuaſionis locis. Vterqꝫ vero ad audiēdū habeat exēploꝝ aūt recētiū. quo notiora ſunt: aut veteꝝ: quo plus auctoritatis habe­ant copiā: maxīeqꝫ ſit ī hoc genere meditatus: vt poſſit vl̓ vtilia ac neceſſaria ſæpe honeſtis: vl̓ hec illis an̄ferre. Ad cōmouēdos āt aīos maxīe ꝓficiēt: ſi incitādi erūt eiuſmōi ſnīa. q̄ aūt ad explēdas cupidi tates: aut ad odiū ſatiādum. aut ad vlciſcēdas iniurias ꝑtinebūt. Sin āt exprimēdi de incerto ſtatu for tunæ: dubiiſqꝫ euētis reꝝ futuraꝝ:& de retinēdis ſuis fortunis. ſi erūt ſecūde: ſināt aduerſa de ꝑiculo cōmouēdi. Atqꝫ hi ꝗdem ꝑ or̄onis ſunt loci: Prīcipia āt ī ſentētiis. dicēdis breuia eē debēt. nō em̄ ſim­plex: vt ad iudicē venit orator. ſed hortator atqꝫ auctor. Quare ꝓponere qͣ mente dicat quid velit: ꝗbꝰ de rebus dicturus ſit debet. hortariqꝫ ad ſe breuiter dicentē audiendū Tota āt or̄o ſimplex:& gͣuis& ſentētiis debet ornatior eē qͣꝫ verbis. C. Cognoui iā laudatōis ⁊ ſuaſionis locos: nūc q̄ iudiciis accom modata ſint expecto. idqꝫ genus nobis reſtare vnū puto. M. Recte intelligis: atqꝫ eius ꝗdem generis finis ē equitas. q̄ nō ſimpl̓r ſpectat̉. ſed ex coꝑatōe nonūqͣꝫ. vt quū de veriſſimo diſceptat̉ accuſatore aut quū hereditatis ſine lege. aut ſine teſtō petit̉ poſſeſſio ī ꝗbus caue quid eꝗus. ꝗd equiſſimūue ſit q̄rit̉. quas ad cās facultas petit̉ argumētationū: ex his de ꝗbus mox dicet̉ equitatis locis. atqꝫ etiam an̄ iudiciū de cōſtituēdo ipſo iudicio ſolet eē cōtentio: quū aūt ſit ne actio illi qui agit: aut iā ne ſit aut nō iā eſſe deſierit aut illa ne lege: his ne verbis ſit actio q̄rit̉. Quæ ſi an̄qͣꝫ iudiciū venit. aut concertate aut diiudicata aut cōfecta nō ſunt. tn̄ in ip̄is iudiciis ꝑmagnū ſæpe hn̄t pōdus. quū ita debēt̉ plus pe tiſti: ſero petiſti. nō fuit tua petitio: nō a me. nō hac lege. nō his verbis. nō hoc iudicio. Quaꝝ cāꝝ genꝰ eſt poſitū in iure ciuili. qd̓ ē in priuataꝝ& publicaꝝ reꝝ lege aūt more poſitū cuiꝰ ſcīa neglecta ab ora­toribus pleriſqꝫ nobis ad dicēdū neceſſaria videt̉. Quare de cōſtituēdis actiōibus accipiēdis. ſubeun diſqꝫ iudiciis de excipiēda iniquitate accuſatōis. de equiꝑanda equitate: ꝙ ea fere generis eius ſunt. vt quāqͣꝫ in ip̄m iudiciū ſæpe delabūt̉. tn̄ an̄ iudiciū tractāda videat̉. paululū ea ſeꝑa a iudiciis tꝑe ma­gis agēdi qͣꝫ diſſil̓itudīe generis. Nā oīa q̄ de iure ciuili aūt de æquo& bono diſceptāt̉. cadūt ī eandē forma cāꝝ. in qua qͣle quid ſit ambigit̉. de qua dicturi ſumus. q̄ in æquitate:& iure maxīe cōſiſtit. In oībus igit̉ cauſtres ſunt gradus. ex quibus vnus aliquis capiēdus ē ſi plures nō queas ad reſiſtēdū. Nā aūt ita cōſiſtēdū eſt. vt qd̓ obiicit̉ factū neges. aut id de quo agit̉ ſi factū eſſe fateare. ſed neges eā vim hr̄e atqꝫ id eſſe qd̓ aduerſarius crimīet̉ aūt ſi neqꝫ de facto neqꝫ de facti appellatione ambigi p̄t id qd̓ arguit̉. neget̉ tale eſſe: quale ille dicat.& rectū eſſe qd̓ feceris contēnēdū vt defendas. Ita primus ille ſtatus:& quaſi cōflictio cum aduerſario cōiectura q̄dam. Secūdus āt definitōe aūt deſcriptione. a­qꝫ informatione verbi. Tertius æqui:& veri:& recti:& hūani ad dignoſcēdū diſputatione tractādum Et qm̄ ſꝑ is qui defendit nō ſolum reſiſtat oportet aliquo certo ſtatu: aut inficādo: aut equitate oppo nēda: ſed etiā rōem ſubiiciat recuſationis ſuæ. Primus ille ſtatus rōem habet criminis. ip̄amqꝫ negati­onem: inficationēqꝫ facti: Secūdus quid ſit in re: quid ab aduerſario ponat̉ in verbo. Tertius qd̓ re­cte factum eſſe fateat̉. Deinde vnicuiqꝫ rōni opponendū eſt ab accuſatore id qd̓ ſi non eſſet in accu­ſatione eius: cauſa oīno eſſe non poſſet. Itaqꝫ ea que ſic referunt̉ continentia cāꝝ vocent̉. quāqͣꝫ non ea magis que contra rōnem defenſionis afferunt̉. quā ipſe defenſionis rōnes continent cās. Sed di­ſtinguendi gr̄a rationem appellamus eam que affert̉ a reo ad recuſandum depellendi criminis cauſa que niſi eſſet: quod defenderet non haberet. Firmamentū autem: quod contra ad labefactandā ratio nem refert̉. ſine quo accuſatio ſtare non poteſt. Ex rationis aūt& ex firmamēti conſultatione.& qua ſi concurſu queſtio quedā exorit̉. quā diſceptationē voco in qua quid veniat in iudicium:& de quo diſceptet̉ queri ſolet. Nam prima aduerſarioꝝ contentio diffuſam habet queſtionē: vt coniectura ce pit ne pecunias Decius: in diffinitione: minuerit ne maieſtatem Norbanus. in æquitate: iure ne occi derit Opimius gracchum. Hec que primam contentionē habent ex arguendo:& reſiſtendo lata: vt dixi:& confuſa ſunt rationū:& firmamētoꝝ contentio adducit in anguſtam diſceptationē ea in con iectura nulla eſſe. Nemo em̄ eius quod negat factum poteſt aūt debet: aut ſolet reddere ratione. Ita qꝫ in his cauſis eadem vt prima queſtio& diſceptatio extrema eſt. In illis aūt vbi ita dicit̉ nō minuit maieſtatē quod egit de Cepione turbulētius populi enim dolor iuſtus non tribuno actio. Maieſtas aūt: quonia& magnitudo quedā. p. r. in eius poteſtate: ac iure retinendo aucta potius eſt: qͣꝫ diminu­ta.& vbi ita refert̉ maieſtas eſt imperi atqꝫ noīs. p. r. dignitate quā minuit is. qui per vim multituta xiſtet illa diſceptatio: minuerit ne maieſtatē. ꝗ volūtatē. p. r. rē grata o­nis. r. p. ad ſeditionē vocauit.