Prologus. Incipit ꝓlogꝰ in eſayam ꝓ­phetam. Emoª ꝓphetas ꝟſi­busª viderit eſſe deſcri­ptos metroᶜ eos eſtimet apud hebreos ligari aliꝗdᵈ ſil̓e hr̄e de pſalmis ul̓ oꝑbꝰ ſalomo nis. Sꝫᵉ qd̓ in demoſthene tul­lio ſol et fieri vtᶠ cola ſcribant̉ comata ꝗᵍ vtiqꝫ ꝓſa ꝟ̓ſibus ꝯſcripſerūt. Nos qͦꝫ vtilitati le gētiū ꝓuidētes: īterp̄tationēʰ no Incipit prologus in Eſayam ꝓphetam. Emo ꝓph̓as etcͣ. Iſte ꝓlogꝰ diuidit̉ in qͥnqꝫ par tes. In quaꝝ prima errore ponētiū ꝓph̓as apud he breos metrice eſſe cōſcriptos eliminat: ibi. Nemo cuꝫ ꝓph̓as etcͣ. In ſcd̓a opus et au­ctorē multiplicit̓ cōmendat. qd̓ auditoꝝ attētio nem excitat: ibi. primū de Eſaia ſcienduꝫ etcͣ. In tertia oꝑis diffi cultatē et laborꝭ īmenſitatē inſi­nuat: qd̓ audi toꝝ beniuolētiā captat: ibi. Nec igͦro ꝙͣti laborꝭ ſit ⁊cͣ In qͣrta lo tꝑs maͣm ꝓph̓ie det̓mīat: vt auditoreſ dociles reddat: ibi. ꝓph̓auit aūt Locus determi­nat̉: dr̄. In ihrl̓m et ī iudea. Tempus dr̄. Nec. x. tribu bus in captiuitatē ductꝭ. Materia tāgit̉.ſ. ꝯͣ qͦs dirigit̉ ꝓph̓ia dr̄. Ac de vtroqꝫ regno etcͣ. In qͥnta ꝑte a paula euſtochio: qͥbus ſcribit ſuffragia or̄onū poſtulat: ibi. quā ꝙͣto plus ama­tis etcͣ. His viſis expoſitiōi lr̄e inſiſtamꝰ. a Nemo pro phetas.i. libros ꝓph̓aꝝ. b Uerſibꝰ viderit etcͣ.i. diſtīctos breuibꝰ clauſulis. qꝛ cola diſtinguūt̉ comata: ſicut inferius exponet̉ pleniꝰ. c Metro eos etcͣ. exqͥſitū modū loquēdi hꝫ hieronymꝰ. Metrū em̄ certis pedū mēſuris atqꝫ ſpacijs terminat̉: nec vltra diuiſiōeꝫ tp̄oꝝ ꝯſtitutā ꝓgredit̉: et ita qui metrice loquit̉: metro qͣſi qͦdā vinculo alligat̉. et dr̄ metrū a me tros grece qd̓ eſt mēſura latine. qꝛ hꝫ certa mēſurā ſyllabaꝝ et tp̄oꝝ: et nemo exiſtimet ꝓph̓as. d Aliqͥd ſil̓e etcͣ. vt.ſ. me­tris ligent̉: aut metrice ſcribāt̉. ſicut em̄ dicit orator. Pſalteriū lyrici ꝯpoſuere pedes. In epl̓a ad paulinū vbi exponit̉ lr̄a illa Dauid ſymonides nr̄ eccͣ. inuenies iſtū ꝟſum expoſitōe ſua Itꝭ finis ꝓuerbioꝝ ab illo loco.ſ. Mulierē forteꝫ qͥs inueniet. metrice ſcribit̉. vide.. in ꝓlogo ſuꝑ libros regū ab illo loco: ſꝫ etiā pſalmi vſqꝫ ad locū. Porro qͥnqꝫ lr̄e. et inuenies ſatꝭ me tris iſtis. Itē in ſcd̓o ꝓlogo ſuꝑ Iob dicit hieronymꝰ Omnia fere ſcripturaꝝ cātica ſub metro cōprehēdi.i. metrice ſcribi. Sꝫ potiꝰ eſtimet fieri in ꝓph̓is e Qd̓ in demoſthene etcͣ.i. in ſcripturꝭ demoſthenis et tullij: ꝓſaice ſcripſerūt et metrice f Ut cola etcͣ. ꝓph̓e.ſ. ſic̄ oꝑa tullij demoſthenis g Qui vtiqꝫ ꝓſa. etcͣ. In ſcd̓o ꝓlogo ſuꝑ Iob circa mediū dictū ē qͥd ſit ꝓſa: et qͥd ꝟſus. Cola et comata appellat maiores et mino­res diſtinctiōes. Colon em̄ grece mēbrū latine. Coma aūt int̓­pretat̉ articulus ſiue ꝑticula. Articulus aūt dr̄ paruū mēbruꝫ. Sic̄ aūt in corꝑe articulꝰ minor eſt mēbro qd̓ maiꝰ eſt: ſic coma minꝰ eſt colo qd̓ dr̄ mēbrū or̄onis. Coma ꝟo ſe hꝫ modū arti culi. Et dicūt ꝗ̄dā coma eſt qn̄ nec eſt ꝑfecta ꝯſtructio: nec fecta ſnīa. et fit ibi pūctus rotūdus vel flexꝰ. Colon vel coluꝫ vbi eſt ꝑfecta ꝯſtructio: ſꝫ ꝑfecta ſnīa. et ibi fit punctꝰ eleua tus. Periodꝰ ꝟo eſt qn̄ ꝑfecta eſt ꝯſtructio et ꝑfecta ſnīa. et ibi fit ꝟſus. ꝟbi gr̄a Eſaie i. Qd̓ ſi nolueris et me ad iracūdiaꝫ uocaueritꝭ: ecce coma. Gladiꝰ deuorabit vos: ecce colon vel co : qd̓ ꝯſtat ex duobꝰ comatibꝰ. Qꝛ os dn̄i locutū eſt. ecce t̓mi­nat̉ ſnīa et fit periodꝰ in fine ꝟſus. et dicit̉ a peri qd̓ eſt circum et odos qd̓ eſt cātus: qͣſi circularis et ꝑfectꝰ cātus. et ꝯcordāt ſatꝭ ꝟba Iſid̓. ī. ij. ethymol̓. vbi dicit. Coma ꝑticula eſt ſnīe: co­lon mēbrū: periodus ambitꝰ vel circuitꝰ. ẜm ipſū dicit̉ periodꝰ a peri qd̓ eſt circū: et odos qd̓ eſt via: qꝛ in fine ꝟſus ꝑfecta eſt via ꝓlatiōis. Et ſubdit Iſid̓. Fit aūt ex ꝯiūctiōe ꝟboꝝ coma: ex comate colon: ex colō periodus. coma eſt iūcture finitio.ſ. ar nouoⁱ ſcribēdi gn̄e diſtīximꝰᵏ Acˡ primū de eſaīa ſciēdū ī ſer mone ſuo diſertꝰ ſit ꝗppeᵐ vtⁿ vir nobilis etº vrbane elegantie: necᵖ hn̄s ꝗcqͣꝫ ī eloꝗo ruſticitatis admixtū. Un̄q acciditʳ utˢ cete ris florēᵗ ſermōis eiꝰ trāſlatioᵘ potuerit ꝯſeruare. Deindeˣ etiā hoc adiiciēdū ꝙʸ ꝓphetaᶻ dicēdus ſit qͣꝫ euāgeliſtaᶻ. Itaª em̄ vniuerſa xp̄i eccl̓ieqꝫ myſte­ria ad liꝗdū ꝓſecutꝰᵇ ē vtᶜ pu­tes de futuro vaticinari ſꝫᵈ de ticulus. vtputa. et ſi vereor iudices: ecce vnū coma. Sequit̉ aliud co ma: ne turpe ſit fortiſſimo viro dicere. et factū eſt colō.i. mēbrū qd̓ in tellectū ſenſui p̄ſtat: ſꝫ adhuc pēdet or̄o. Sicqꝫ deinde ex pluribꝰ mē­bris fit periodus.i. extrema ſnīe clauſula. Ita veterē iudicioꝝ morē re­qͥrūt. periodus aūt lōgior eſſe dꝫ ꝙͣ vt ſpū vno ꝓferat̉. Pleniꝰ lo quit̉ Iſid̓. i. ethimol̓. iſta materia Dic̄ em̄ ibi Poſitura eſt figura ad diſtīguēdos ſēſus co la: comata et ꝑiodos. ordine ſuo apponit̉ ſenſuꝫ nob̓ lcōis on̄dit. Dicte aūt poſiture vel qꝛ pūctꝭ poſitꝭ ānotant̉. vl̓ qꝛ ibi vox int̓ual­lo diſtinctiōis deponit̉ has greci theſis vocāt: latini poſituras. Prīa poſita ſubdiſtinctio dr̄ eadē ē et coma. Media diſtinctio ſeq̄ns ē ipſa eſt colō. Ultīa diſtin­ctio eſt totā ſnīaꝫ clau dit. ipſa ē ꝑiodus. cuiꝰ vt diximꝰ: ꝑtes ſūt cola comat̓a qͣꝝ diuerſitaſ pūctis diuerſo loco po ſitis demōſtrat̉. vbi em̄ in initio ꝓnūciatiōis: necdū plena ſēſui pars eſt: et tn̄ reſpirare oportet: fit coma.i. ꝑticula ſenſus. pūctuſqꝫ ad imaꝫ lr̄am ponit̉: et vocat̉ ſubdiſtinctio: ab eo punctū ſubtꝰ.i. ad imā lit­terā accipit. Ubi aūt in ſequētibꝰ ſnīa ſenſū p̄ſtat: ſꝫ adhuc ſuꝑeſt aliqͥd de ſnīe plenitudine: fit colon.i. media diſtinctio: mediāqꝫ lr̄am pūcto notamꝰ.i. ad mediā lr̄aꝫ punctū ponimꝰ. Ubi ꝟo gradꝰ nūciādo plenā ſnīe clauſulā facimꝰ: fit periodus: punctūqꝫ ad caput lr̄e ponimꝰ. et vocat̉ diſtinctio.i. diſiūctio. qꝛ integrā ſeꝑat ſnīaꝫ. Hoc qͥdeꝫ apud oratores: ceteꝝ apud poetas: vbi in ꝟſu poſt duos pedes ſyllaba remanet. vt ibi. Arma virūqꝫ cano: coma eſt. qꝛ ibi poſt ſcāſio preſciſio ꝟbi facta eſt. Ubi ꝟo poſt duos pedes de ꝑte or̄ois nihil ſuꝑeſt: vt ibi. Anglia. Flandria. colon eſt. totꝰ aūt ꝟſus periodus eſt. aliqͥ exponūt. Per cola.i. maiores deciſiōes: et clauſulas qͣſdā ex duabꝰ vel pluribꝰ dictiōibus ꝯſtātes. vt Eſa. i. Dereliquerūt dn̄m: blaſphemauerūt ſanctū iſrl̓. abalienati ſunt retrorſū. Et comata.i. mi nores deciſiōes. vt Eſa. ix. Uocabit̉ nomē eiꝰ admirabilis: ꝯſiliariꝰ: deꝰ fortꝭ etcͣ. h Interp̄ta. no. iſtā.ſ. trāſlationē. noua dr̄. qꝛ vaſe trāſlata.ſ. de hebreo ī latinū ſic̄ alie hebreo ī grecū. pꝰ de greco trāſferebāt̉ in latinū. Uel dicit noua. qꝛ an̄ nemo de he breo trāſtulit ī latinū i Nouo ſcri. gn̄e.i. ꝓſaice. qꝛ antiqͥ philoſo phi et poete metrice ſolebāt ſcribere et ꝓſaice. vn̄ Iſid̓.i. ethimol̓. dicit apud grecos ꝙͣ apud latinos lōge antiqͥorē curā fuiſſe carmi ꝙͣ ꝓſe. oīa em̄ priꝰ ꝟſibus ꝯdebant̉. ſe aūt ſtudiū ſero viguit. et ideo appellat̉ nouū genꝰ ſcribēdi. k Diſtinximꝰ.i. diſtīcte et aꝑ­te ſcripſimꝰ. qd̓ multū ꝓdeſt legētibꝰ. l Ac primū de Eſaia ſcien­ etcͣ. diſertꝰ.i. diſcretꝰ et eloquēs. m Quippe..i. qͥd mirū n Ut vir nobilis. genere et nobilior mēte o Et vrbane eloquētie.i. curialis et elegātis eloquētie. Aliqͥ libri hn̄t vrbane elegātie. q. d. ſicut vrbani excellūt rurales in eloquētia et curialitate: ſic Eſaias hꝫ p̄emi nentiā eloquij pre ceteris ꝓphetꝭ. p Nec habēs quicꝙͣ etcͣ. Nul­lam em̄ incompoſitionē vel inordinationem habet in ſuis verbis. ſed ſemꝑ ordinate loquit̉ ornate q Unde quia.ſ. ita diſerte orna te loquitur in hebreo. r Accidit. hoc quod ſeqͥtur. s Ut pre ceteris. ꝓphetis. t Florem ſermonis eius.i. ornatū quē habet in hebreo ⁊c. v Tranſlatio potuerit ⁊cͣ. In latino. Sic rn̄det ad antipophorā que poſſet ei fieri quare.ſ. ſua tranſlatio habꝫ tantū ornātū libroꝝ ꝙͣtum habet ipſum hebraicū. multa em̄. bene ſonant in vna lingua ita bene ſonāt ſi ad aliā linguā fuerint tranſlata. x Deinde ⁊cͣ. Precedenti ꝓphete cōmendationē y Quod non . id eſt intantum. z Propheta dicēdus ſit ꝙͣ.i. ꝙͣtum etiam. z Euangeliſta. q. d. qꝛ iam facta māifeſte narrat: magis dicendus eſt euangeliſta ꝙͣ ꝓpheta: qui ſub enigmate obſcure veritatē futuram p̄nunciat. a Ita em̄ vniuerſa xp̄i ⁊cͣ. i. clare exp̄ſſe. b Pro ſecutus eſt. ſcribendo. c Ut eum ⁊cͣ i. ꝓphetare. d Sed A