Transkription / 1 [9

Prologus in bibliam. Prologus primus Uenerabilis fratris Nicolai de lyra ordi nis ſeraphici Franciſci: in teſtamentū vetus de cōmendatione ſa cre ſcripture in generali incipit. Ec om̄ia liber vite ⁊c̄. eccl̓ia. xxiiij. Scd̓m ꝙ dicit beatus Grego. homel̓. xxxv. euāge lioruꝫ: tēporalis vi ta eterne vite cōꝑa rata mors eſt potius dicenda ꝙͣ vita Sciētie vere a phy loſophiſ tradite or dinatur ad finē con ſequendū in preſenti vita: qꝛ ſciētie pra ctice ab eis tradite ordinātur ad felicitatē politicā: loquēdo de policia pn̄tꝭ vite. Similiter ſciētie ſpeculatiue ordinātur ad felicitatē cōtemplatiuā: loquēdo de cōtēplatiōe que pōt hr̄i in vita pn̄ti: ⁊ ꝑ viā nature que dependet ex fantaſmate. vn̄ dr̄. iij. de aīa. ꝙ intelligētibꝰ nobis ne ceſſe eſt fantaſmata ſil̓ ſpeculari: ⁊ de tali ſpeculatiōe dr̄ ibidē: ꝙ ītelligere corrūpit̉ in nobis: quodā interiori corrupto. Sacra aūt ſcriptura ordinat̉ ad felicitatē vite future: quā ph̓i neſciuerūt: ẜm ꝙ dicit beatꝰ Hiero. in epl̓a ad Paulinū de omnibꝰ ſacre ſcripture libris. Hoc doctus Plato neſciuit: hoc demoſthenes eloquēs ignorauit. Ex quibus cōcludit̉ ꝙ libri a ph̓is deſcripti ꝯtinentes ſcientias ordinatas ad finē in hac tēꝑali vita tm̄ modo naturalit̓ cōſequēdū: ſi ceꝑent̉ ad libros ſacre ſcripture: que ordinat̉ ad finē eterne vite: magis ſunt dicēdi libri mortis ꝙͣ vite. Sed liber cōti nēs ſacrā ſcripturā: quelꝫ in multis libris partialibꝰ diuidat̉: ſub vno tn̄ libro cōtinet̉: qui noīe generali liber vite ꝓprie noīat̉: ſꝫ ꝙ dr̄ in verbo preaſſumpto. Hec oīa ⁊cͣ. in quo ſacra ſcriptura quadrupliciter deſcribit̉ ẜm quatuor excellentias quibꝰ oēꝫ ſcripturaꝫ aliā excellit. Primo.n. deſcribit̉ vt ſingularis eminētie: qd̓ notat ꝓnomē ſingulare: cū dr̄ hec. Scd̓o deſcribit̉ vt generalis cōtinen tie. qd̓ oſtendit ſignū vniuerſale: cū dicitur omnia. Tertio vt ſpecu laris intelligētie qd̓ denotat cōditio libri: cuꝫ dicit̉ liber. Quarto vt ſalutaris efficacie: qd̓ oſtendit cōſecutio finis intenti: cū dr̄ vite. Circa primū ſciendū ꝙ vna ſciētia eminētior ē altera ſeu honorabilior duplici de cā. vt habet̉.i. de anima. Una eſt: qꝛ eſt de nobili ori ſubiecto. Alia: qꝛ ꝓcedit certiori mō: ⁊ ꝓpter vtrāqꝫ ſacra ſcriptura que ꝓprie theologia dr̄ cū ipſa ſola ſit textus huius ſcientie oēs ſcientias alias antecellit. Primo qꝛ hꝫ deū ꝓ ſubiecto qui ē in ſummo totius nobilitatis: ꝓpter qd̓ noīat̉ theologia: quaſi ſer mo de deo. Secūdo: qꝛ ꝓcedit modo certiori. Alie.n. ſciētie huma nitus reperte ꝓcedūt ꝑ inueſtigationē rōnis humane: in quo qͥdē ꝓceſſu lꝫ nō ſit error qͣꝫtū ad cognitionē primoꝝ pͥncipioꝝ que ſūt ꝑ ſe nota: ẜm ꝙ dr̄. ij. metaphiſi. In foribꝰ qͥs delinquet. tn̄ in deductiōe cōcluſionū ex principijs pōt eē error: maxime ꝙͣtū ad con cluſiones a pͥmis pͥncipijs lōginquis: vn̄ ⁊ in tali ꝓceſſu oēs ph̓i īnitētes tm̄ humane inueſtigationi inueniūtur erraſſe: ⁊ ideo d̓ ſin gulari eminētia huiꝰ ſciētie dr̄ Deut̓. iiij. Hec eſt ſapiētia vr̄a ⁊ ītel lectus corā populis. Sapiētia.n. dr̄ ꝓprie illa ſcientia que conſi derat altiſſimas cauſas: vt habet̉.i. metaphi. Sacra ꝟo ſcriptura habet deū pro ſubiecto. vt dictū eſt: qui eſt prima cā ſimpliciter omniū: ⁊ ideo ꝓprie dr̄ ſapiētia. ſed cōueniēter addit̉: veſtra: ad di ſtinguendū ſapientiā ſanctoꝝ ſeu catholicoꝝ que ē ipſa ſacra ſcriptura: a ſapientia ph̓oꝝ: ⁊ hoc potiſſime in duobꝰ: videlꝫ in propͥ etatibus de deo cognitis: ⁊ in fine cognitiōis. lꝫ.n. ph̓i habuerint cognitionē de deo: hoc tn̄ ſolū fuit ꝙͣtū ad ꝓprietates que de ipſo pn̄t cōcludi ꝑ inueſtigatōeꝫ rōnis ꝓcedētē ex creaturis. ſicut ph̓s xij. metha. ꝓbat eius vnitatē: ⁊.viij. phi. virtutis infinitatē: ⁊ ſic d̓ ſil̓ibꝰ. Sꝫ ꝓph̓e ⁊ apl̓i ſcī qͥ hāc ſcripturā nob̓ tradiderūt ꝑ reue lationē ſpūſſancti habuerūt cognitionē de ꝓprietatibus diuinis trāſcendētibꝰ inueſtigationē rōnis: vt depluralitate ꝑſonaꝝ ⁊ earū diſtinctiōe in vnitate eſſentie: ⁊ cōſil̓ibꝰ. Itē ph̓i cognitionē de deo habitā nō ordinauerūt ad aliū finē: ſꝫ ipſam queſierūt ꝑꝑ ip̄ꝫ ſpeculari tm̄ inqͣꝫtū ē ꝑfectio ipſiꝰ cognoſcētꝭ. Cognitio aūt dei q̄ ī ſacra ſcriptura tradit̉: ad hoc pͥncipalit̓ querit̉: vt ꝑ ipſam ip̄e ſpeculans ſeu cōtēplans ferat̉ in amorē ipſiꝰ obiecti cogniti.ſ. dei: ip̄m ſuꝑ ſe ⁊ ſuper oīa diligēdo. ⁊ ꝑꝑ hoc ſaluator mat. xxij. dicit: ꝙ in duobus p̄ceptis cha ritatis tota lex pēdet ⁊ ꝓph̓e. Et apl̓us.i. ad Thi. i. Finis p̄cepti ē chari tas de corde puro: ⁊ cōſciētia bona ac fide nō ficta. Et qꝛ ph̓i ſuo ſenſui innitētes hūc finē nō attēderūt: iō errauerūt: ꝑꝑ qd̓ eoꝝ ſapīa inſipientia noīat̉. ad Ro. i. Qui cū deū cognouiſſent nō ſicut deū glorificauerūt aut gr̄as egerūt ſꝫ euanuerūt in cogitatiōibꝰ ſuis: ⁊ obſcuratū ē inſipiēs cor eoꝝ: dicētes ſe.n. eē ſapiētes ſtulti facti ſunt. Sꝫ qm̄ ſacra ſcriptura nō ſolū excellit alias inquātū ē de ſubiecto nobiliori: ſed etiā inquātum procedit mō certiori: videlꝫ ꝑ diuinā reuelationē cui nō pōt ſubeē falſuꝫ: iō ſub ditur in auctoritate premiſſa. Et intellectus corā populis. Intellectꝰ em̄ proprie dr̄ habitꝰ pͥncipioꝝ: circa que nō ē error: vt iā dictū ē: propter qd̓ illud qd̓ cōcludit̉ directe ex illis iudicat̉ ſimpliciter eē verū ⁊ qd̓ inuenitur eis repugnās: iudicat̉ ſimpliciter eē falſum. Ita ſil̓r quicquid ex ſacra ſcri ptura manifeſte cōcludit̉: verū iudicat̉. qd̓ aūt ei repugnat. falſum ſimpli citer reputat̉. ⁊ iō ſacra ſcriptura nō ſolū vocat̉ ſapiētia: ſed etiā cuꝫ hoc intellectus. vn̄ dr̄ eccl̓. xv. Implebit eū ſpū ſapientie ⁊ intellectus. Et ad colo. i. Impleamini agnitione volūtatis eius in omni ſapiētia ⁊ intellectu ⁊c̄. ⁊ ſic patet primū. Circa ſcd̓m cōſiderandū: ꝙ ſub cōſideratiōe ali cuius ſcientie nō ſolū cadit ſubiectū: ſed etiā ea que habent attributioneꝫ ad ip̄ꝫ. vt hr̄. iiij. Metha. ſicut ſub cōſideratione medici nō ſolum cadit ſanitas vel corpus ſanabile: ſed etiā vrina inquātum eſt indicatiua ſani tatis: ⁊ potio inquātū eſt factiua eius: ⁊ dieta inquātū eſt ipſius conſeruatiua: ⁊ ſic de alijs. Omnia autem creata habent attributōnem ad ip̄ꝫ deum qui eſt huius ſcientie ſubiectum propter quod iſta ſcientia eſt quodam modo conſideratiua omniū: in quo apparet eius continentia gene ralis que notatur in verbo primitus: preaſſumpto: cum dicitur. Omnia de quo poteſt exponi: quod dicitur Sapi. i. Hoc quod cōtinet omnia ſci entiam habet vocis. vt ſit ſenſus. Hoc.ſ. volumen ſacre ſcripture: que licet diuidatur in plures libros partiales: tamen redigūtur in vno volumi ne quod biblia appellatur. Continet omnia: quia hec ſcientia eſt quodā modo omnium conſideratiua. Scientiam habet vocis. de proprietate vocis eſt: ꝙ ſit verbi ſignificatiua: ⁊ proprium eſt ſacre ſcripture ꝙ ſit di uini verbi expreſſiua: ẜm ꝙ manifeſte habetur Iohā. i. In principio erat verbum ⁊c̄. Et quia per verbum omnia facta ſunt. vt ibidem ſubditur. iō omnia ſub conſideratione huius ſcientie continentur: non tamen ſub pro prijs rationibus ſingulorum: quia hoc pertinet ad ſciētias particulares ⁊ humanitus inuentas. Sed inquantum ex omnibus creatis manuducimur in cognitionem ⁊ dilectionem dei per veraꝫ fidem charitate forma tam: ad quam conſideratio huius ſcientie ordinatur: vt predictuꝫ eſt. Et hoc eſt quod dicit Aug. xiiij. de trini. ca. i. Non vtiqꝫ quicquid ſciri poteſt ab homine in rebus humanis vbi plurimū ſuperuacue vanitatis ⁊ noxie curioſitatis eſt: huic ſcientie tribuens: ſed illud tantūmodo quo fides ſaluberrima que ad verā beatitudinē ducit: gignitur: nutritur: defēditur: ⁊ roboratur. Vnde ⁊ Io. xvi. ſaluator loquens de ſpirituſancto cuius re uelatione tradita eſt hec ſcriptura dicit. Docebit vos omnem veritatem. gloſa. neceſſariam ad ſalutem: ⁊ ſic patet ſecundum. Circa tertiuꝫ. qd̓ eſt intelligentia ſpecularis: quod notatur cum dicitur: liber: conſiderāduꝫ ꝙ liber habet ſimilitudineꝫ ſpeculi. quia ſicut in ſpeculo apparent forme ſenſibiles: ſic in libro relucent intelligibiles veritates. Unde ⁊ diuina pre ſcīa in qua relucent oēs veritates liber vocatur. in quo libro legerunt ſan cti apoſtoli ⁊ proph̓e qui hanc ſcientiam tradiderunt: ⁊ hoc eſt quod dicit glo. ſuper illud Iſai. xxxviij. Diſpone domui tue ⁊c̄. Glo. Prophete in ipſo libro preſciētie dei in quo omnia ſcripta ſunt legere poſſunt quod tamen non eſt ſic intelligendum ꝙ prophete viderint ipſam dei eſſentiaꝫ que idem eſt cum eius preſcientia: quia prophetica cognitio cum habeat enigma: euacuatur in tali viſione: ẜm ꝙ dicit apo. i. Coꝝ. xiij. Sed ꝓ tan to dicūtur prophete in libro preſcientie dei legiſſe: quia per ſpecies diuinitus impreſſas mentibus ꝓphetarum ⁊ per lumen propheticum eis ꝓ portionatum: videbant ſuo modo veritatem a dei ſcientia ad eos deriuatam per reuelationem ſicut intellectus poſſibilis virtute luminis intel lectus agentis inſpicit in ſpeciebus a fantaſmatibus acceptis ſibi proportionabiles veritates. Nos autem qui talem cognitionem non habemus: qꝛ lumine ꝓphetico illuſtrati nō ſumꝰ nō poſſumꝰ legere in dicto libro: ſed in libro ſcripture ſacre nobis tradito a prophetis. Habet tamen iſte liber hoc ſpeciale. ꝙ vna littera continet plures ſenſus. Cuius ratio eſt: quia principalis huius libri auctor eſt ipſe deus: in cuius poteſtate ē non ſolum vti vocibus ad aliquid ſignificandum: quod etiam homīes facere poſſunt ⁊ faciūt: ſed etiam rebus ſignificatis per voces vtitur ad ſignificandum alias res. ⁊ ideo cōmune eſt omnibus libris: ꝙ voces ali quid ſignificent. Sed ſpeciale eſt huic libro: ꝙ res ſignificate per voces