Transkription / De civitate dei [389

XVIII ꝑtita ꝓmiſſione: decimū ſeq̄ntibus quattuor li bris ambaꝝ eſt digeſtus exortus. Deinde procurſus ab homīe pͥmo vſqꝫ ad diluuiū libro vno qͥ ē huiꝰ oꝑis quintuſdecimꝰ: atqꝫ inde vſqꝫ ad abraā: rurſus ābe ſicut in tꝑibus. ita ⁊ in noſtrꝭ lr̄is cucurrerūt. Sꝫ a pr̄e abraā vſqꝫ ad regum tp̄s iſraelitaꝝ: vbi. xvj. volumē abſoluimus: ⁊ inde vſqꝫ ad ip̄ius in carne ſaluatoris aduētū qͦuſqꝫ decimuſſeptimus liber tēdit̉: ſola videt̉ in medio ſtilo cucurriſſe dei ciuitas: cū in hͦ ſeculo n̄ ſola cucurrerit: ſꝫ ābe vtiqꝫ ī genere humāo ſic̄ ab initio ſimul ſuo ꝓcurſu tꝑa variaue rit. Uerū hͦ iō feci: vt priꝰ ex qͦ aꝑtiores dei ꝓmiſſiones eſſe ceperūt vſqꝫ ad eiꝰ ex virgīe na tiuitatē: in qͦ fuerāt q̄ pͥmo ꝓmittebant̉ implē da: ſine interpolatiōe a ꝯtrario alteriꝰ ciuitatꝭ iſta q̄ dei ē ꝓcurrēs diſtinctꝰ appareret: qͣꝫuis vſqꝫ ad reuelationē teſtam̄ti noui: nō in lumīe ſꝫ in vmbra cucurrerit. Nūc gͦ qd̓ intermiſeraꝫ video eſſe faciēdū: vt ex abrae tꝑibꝰ quō etiaꝫ illa cucurrerit quātū ſatꝭ videt̉ attingā: vt am be inter ſe poſſint ꝯſideratiōe legentiuꝫ comparari. Ca. II. ſ Ocietas igr̄ vſqꝫqͣqꝫ mortaliū diffuſa ꝑ t̓ras: ⁊ ī locoꝝ quātiſlibet diuerſitatibꝰ vniꝰ tn̄ eiuſdēqꝫ naͣe: quadā cōmuniōe diſtinctas: vtilitates ⁊ cupiditates ſuas quibꝰ ſectā tibus dū id qd̓ appetit̉: aut nemini: aut nō om̄i bus ſufficit: qꝛ nō ē idip̄m aduerſū ſeip̄am plerūqꝫ diuidit̉: ⁊ ꝑs ꝑtē qͥ p̄ualet opprimit Uictri ci em̄ victa ſuccūbit: dn̄ationi.ſ. vel etiā lib̓tati qualēcūqꝫ pacē p̄ferēs ac ſalutē: ita vt magne fuerint admirationi: qͥ ꝑire qͣꝫ ſeruire maluer̄t Nā ī oībus fere gētibꝰ quodāmō vox naͣe iſta ꝑſonuit: vt ſubiugari victoribꝰ mallēt: quibus contigit vinci: qͣꝫ bellica omnifaria vaſtatione deleri. Hinc factuꝫ ē vt nō ſine dei ꝓuidētia in cuiꝰ ptāte ē vt qͥſqꝫ bello aūt ſubiuget̉: aut ſub iuget: quidā eſſent regnis p̄diti: quidā regnā tibus ſb̓diti: ſꝫ int̓ plurīa regna t̓raꝝ in qͣ terre ne vtilitatꝭ vl̓ cupiditatꝭ ē diuiſa ſocietas: quā ciuitatē mūdi huiꝰ vniuerſali vocabulo nuncupamus: duo regna cernimꝰ longe ceterꝭ ꝓ ueniſſe clariora: aſſyrioꝝ pͥmū deinde romāo rū: vt tꝑibꝰ ita locis inter ſe ordinata atqꝫ diſtincta. Nam quo modo illud pͥus: hoc poſterius: eo modo: illud in oriente: hoc in occidēte ſurrexit. Deniqꝫ in illius fine huiꝰ initiū ꝯfe ſtim fuit. Regna cetera ceteroſqꝫ reges velut appendices iſtoꝝ dixerim.ª Ninus gͦ iaꝫ ſecūdꝰ rex erat aſſyrioꝝ: qͥ patri ſuo belo ſucceſſerat regni illius pͥmo regi: quando in terra chalde orum natus ē abraā. Erat aūt tꝑe illo regnū ſic yonioꝝ admodū ꝑuū: a quo ille vndecunqꝫ s aſſyrio dictū eſt bra libro j. ca. iij. bro eod̓ lxvij. Erat au ntempo illo ⁊cͣ lota de re o ſicyoni ū de mar varrone non ſolū rebus dinis ſed et de origin bmane gē s quaſi a īcipio ſcri ſit. Faccaur etiam. c. Saluſt. s in catili ano. Uſqꝫ d libye fies ⁊cͣ. ſcꝫ ue eſt pro ſincia afr cōtinua ſie. Semiamis vxor ius ⁊cͣ. de miramiſcribit iu inus ī ab ⁊cuiatione ogi pomi eij libro pͥ10. ꝙ ninꝰ um defici ntem a ſ: bem egy ſti o ꝓ ue abat ictu igitte inte jt r̄licto fi o impube⁊ vxore ſe niramide. tue neqꝫ ꝟ aturo fio auſa tra re imperi m. nec ip tractare mulat ſe o vxorē ueꝝ nini doctiſſimus marcus varro ſcribens de gente populi romani: velut antiquo tempore exorſus eſt: Ab his em̄ ſicyoniorum regibus ad athenienſes peruenit: a quibus ad latinos: inde ad romanos. Sed ante conditā romam in comparatione regni aſſyriorum per exigua iſta memorantur Ꝙuis athenienſes in grecia plurimum claruiſſeˡ fateatur etiam ſaluſti us romanus hiſtoricus: plus tamen fama qͣꝫ re ip̄a. Nam loquens de illis athenienſium in quit res geſte ſicuti ego exiſtimo ſatis ample magnificeqꝫ fuerunt. Uerum aliquanto mīo res tamen qͣꝫ fama feruntur. Sed quia proue nere ibi ſcriptorum magna ingenia per terra rum orbem athenienſium facta pro maximis celebrantur. Ita eorum qui fecere virtus tan ta habetur: quantum eam verbis potuere ex tollere preclara ingenia. Accedit huic ciuitati non parua etiam litteris ⁊ philoſophis gloria: quod ibi potiſſimum talia ſtudia viguerūt Nam quantuꝫ attinet ad imperium: nullum maius primis temporibus qͣꝫ aſſyriorum fuit: nec tam longe lateqꝫ diffuſum. Quippe vbi ni nus rex beli filius vniuerſam aſiaꝫ que totius orbis ad numerum pertinet tertia dicitur: ad magnitudinem vero dimidia reperitur: vſqꝫ ad libye fines ſubegiſſe traditur. Solis qͥp pe indis in partibus orientis non dominaba tur. Quos tamen eo defunctoᶜ ſemiramis vx or eius eſt aggreſſa bellando. Ita factum eſt: vt quicunqꝫ in illis terris populi ſiue reges erant: aſſyriorum regno ditioniqꝫ parerent: et quicquid imperaretur efficerent. Abraaꝫ ig in eo regno apud chaldeos: nini temporibus natus eſt. Sed quoniā res grece hiſtorie mul to ſunt nobis qͣꝫ aſſyrie notiores: ⁊ per grecos ad latinos: ac deinde ad romanos qui etiam ipſi latini ſunt: temporum ſeriem deduxerunt quigentem populi romani in originis eiꝰ antiquitate rimati ſunt: ob hoc debemꝰ vbi opꝰ eſt aſſyrios mēorare reges: vt appareat quēadmodum babylonia quaſi prima roma: cuꝫ peregrina in hoc mundo dei ciuitate procurrat. Res autem quas propter comparationē ciuitatꝭ vtriuſqꝫ terrene ſcilicet ⁊ celeſtis huioperi oportet inſerere: magnis ex grecis ⁊ la tinis: vbi ip̄a roma quaſi ſecunda babylonia ē debemus aſſumere. Quando ergo natus eſt abraaꝫ ſecundi reges erant: apud aſſyrios ninus: apud ſicyonios cecrops. Primi autem: illic belus: hic agialeus fuerunt. Cum vero ē greſſo abraam de babylonia promiſit ei deus: ex illo magnāgentē futurā: et in eiꝰ ſemīe oīm gentiū benedictionē: aſſyrij qͣrtū regē hēbāt I 4 ꝓ femina fi lium naꝫ ⁊ ſtatura me diocris et vox gͣtilis pariter et lineamētorū qualitas mr̄is ⁊ filij ſimil̓. Sic pͥmis initijſ ſexum puer mentita credita eſt. his non cō tenta exqui ſitos ꝑ virum regni termīos tu eri. ethiopi am quoqꝫ ī perio addi dit. indis bellum in tulit. quo p̄ ter illam et alexandruꝫ magnuꝫ ne mo ītrauit. Magnas etiam res alias geſſit quaruꝫ am plitudīe vſ qꝫ ad indiā ſuperatam eſſe putat. que ſic fate tur. quoniam que hactenꝰ ſil̓aſſet ſeipſam prodebat. nec hoc illi dignitatem regni ademit. ſed admirationeꝫ auxit ꝙ mu lier nō modo feminaſ ꝟtute. ſꝫ ēt viroſ an̄irꝫ f Aſſyrij qͣrtū regem habebāt ſcꝫ ninū vel ni niā filiā nini ⁊ ſemiramidis ꝓ ter tio em̄ rege comparat̉ ſemiramis