Seite
Et Ciceronem inſpiciamus primuꝫ qui linguæ noſtre abſqꝫ alicuius dubitatione princeps fuit. Quod idem artis huius ut dixit Quintilianus diligentiſſimus fuerit:& in filio ut ex epiſtolis apparet recte loquendi hoc eſt& ſcribendi aſper quoqꝫ exactor& corrector extiterit. Aut uim. C. Cæſaris editi frægerunt de analogia libri. Aut ideo minus Meſſalla nitidus: quia quoſdam totos libellos non uerbis modo ſingulis: ſed etiā lit­teris dedit. Quid etiam de Marco Varrone dicemus. An admirandæ ſuæ doctrinæ derogauit quod minu­tiſſimas quæſtiones in hac arte magno uolumine contractauit: Quid de. C. Baſſo duce nobiliſſimo:& ſci entia præſtantiſſimo: niſi laudes dicere poſſumus:& tamen plures libros de origine uocabulorum: teſte Gellio& alijs nonnullis multa cum gloria ſcripſit. Non ne etiam Plinius ſua ætate doctiſſimus in natu­rali hiſtoria de grammatica libros ſcripſiſſe gloriatur. Cuius dicta Priſcianus nonnunqͣꝫ inducit:& nos il­lorum fragmenta quædam precioſiſſima cōperimus. Quod ſi tot tantiqꝫ auctores de hac materia ſcripſe­runt. In qua tu illis dūtaxat cognitione es cōparandus: non dedignaberis meū tibi de grammatica opus in­ſcribi: nec poterunt ulli tuam excellentiā uerbis maliuolis lædere: ſi grāmaticæ libros colueris:& de illis æſti mationem non paruam feceris: atqꝫ in tua bibliotheca locandos illos curaueris. Nam Grāmatica ipſa Quin tiliano teſte neceſſaria eſt pueris: iucunda ſenibus: dulcis ſecretorū comes:& quæ uel ſola plus habet operis qͣꝫ oſtentationis. Itaqꝫ primū de litterarū inuentione: numeroqꝫ& figura: ac nomine pertractabimus. Dein­de cuiuſqꝫ noſtræ litteræ per ordinem poteſtatē:& in alias litteras tam in dictionibus græcis ad nos pertinē­tibus: qͣꝫ latinis cōmutationes explicabimus. Poſt hæc uero de ordinatione litterarū inuicem tam uocalium: qͣꝫ conſonantiū:& tam in eadem ſyllaba qͣꝫ diuerſa: dicemus. Vtimo particulariū dictionum orthographiā ſuis litteris ordinabimꝰ:& qͣꝫbreuiſſime dabitur ea narrabūt̉: quæ ad earūdē declarationē facere putabimꝰ A ccepimuſqꝫ hæc primū ex fragmentis decem libroꝝ Papyriani: quos de orthographia ſcripſit. Ex quattuor libris Plini de arte grammatica. Ex unico libro Rhemii grāmatici de poteſtate litterarum. Ex unico Grylli de accentibus ad Virgilium: cuius parua fragmenta comperimus. Ex Capro. ex Diomede de octo partibus orationis. Ex Probo doctiſſimo grammatico. Ex Quintiliano uiro ſummo. Ex Varrone de lingua latina. Ex Aulo Gellio. Ex donato: Seruio: Priſciano: Victorino: Sergio: ex pluribus alijs latinis grāmaticis: græciſqꝫ minoris auctoritatis cum antiquorum grammaticorū libros amiſerint. Repperi tamen Herodiani fragmē­ta quædam de orthographia:& eiuſdem libros integros quattuor de conſtructione. Ex gloſulis etiā Ariſtar chi ſuper Homerū& Heſiodum. Quin& ex Porphyrio ſuper Homerum plura annotauimus. Quæ uero ad hiſtoriam faciunt: ex Virgilio: Ouidio: Homero: Heſiodo: Liuio: Plinio: Iuſtino: Herodoto: Thucydide Appiano: Diodoro ſiculo: multiſqꝫ alijs approbatis auctoribus& græcis& latinis: quos ſuis locis commo­de inducemus. I OHANNIS TORTELLIII ARRETINI COMMENTARIORVM GRAMMATICORVM DE ORTHOGRAPHIA DICTIONVM E GRAECIS TRACTARVM LIBER PRIMVS INCIPIT. De Numero& figura atqꝫ inuentione litterarum tam græcarum qͣꝫ latinarum. Ræcorum litteras: quibus ipſi nunc græci utuntur. xxiiii. eſſe conſtat: uidelicet. α. β. γ. δ. ε. ζ. η. θ. ι. κ. λ. μ. ν. ξ. ο. ϖ. ρ. σ. τ. υ. φ. χ. ψ. ω. Sed harum uetuſtiores græci: ut ex clariſſimis grammaticis accæpimus: ſolas ſexdecim habuerunt: quas ex phœnicia Cadmum adduxiſſe uolunt: uidelicet. α. β. γ. δ. ε. ι. κ. λ. μ. ν. ξ. ο. π. ρ. σ. τ. υ. Quibus ad noſtras ſic primū a Nicoſtrata matre Euandri ut ferunt reda ctis& nos ſexdecim eodem modo& eadem pene figura recæpiſſe: cū Priſcianus tum antiquiores alij celebreſqꝫ grammatici atteſtantur. Immo eaſdem illas pene cum græcis fuiſſe rettulit Plinius circa finem libri. vii. naturalis hiſtoriæ ex teſtimo nio delphicæ tabulæ antiqui æris: quæ ī palacio dicata erat Mineruæ: quas huiuſ­cemodi fuiſſe Rhemius grammaticus præſtantiſſimus nobis rettulit: uidelicet. a. b. c. d. e. g. i. l. i. n. o. p. r. ſ. t. u. Sed cum paulatim a græcis litteræ aliæ adinuentæ fuerint:&. xxiiii. litte­rarum numerum adimpleuerint: nos ſimiliter ab illis aliquas accæpimus. Quibus& in noſtro ſermone& in dictionum græcarum ſcriptura frequentiſſime utimur. Nam uocales primum uetuſtiſſimi græci quinqꝫ ut noſtri habuerunt uidelicet. α. ε. ι. ο. υ. quas ancipites omnes uel liquidas hoc eſt quæ facile modo produci modo corripi poſſunt: uti nos uocales noſtras dicimus:& illi ſimiliter tunc quoqꝫ dixerunt. Sed poſtea cum duas alias adinuenerunt uidelicet. η. ω. has fecerūt ſemper longas:& ex prioribus duas ſemper breues eſſe ſtatuerunt: uidelicet. ε.&. ο. quin& hoc quoqꝫ paruum. o. quod uero nouiter inuentum fuerat magnū uo­cauere. Sic enim nomina litteris pro placito imponuntur. At nos latini ex his nouiter a græcis inuentis nul­lam penitus ſuſcæpimus: ſed noſtras omnes: uidelicet. a. e.i. o. u. ſuo numero& nomine conſeruauimus: qͣs ſane omnes ancipites& liquidas antiquo more ſemper habuimus. Poſt id autem uidentes græcorū doctiſ­ſimi per ablationem aſpirationis a conſonantibus quibuſdam nonnunqͣꝫ ſententiam defraudari: nouas ad­