Seite
Liber quintus excitante et mouente a libero arbitrio con ſentiente Quamuis enī libeꝝ arbitrtum non poſſit gratiam efficere in hoīe: pōt tn̄ ſe ad hoc habilitare ⁊ preparare ꝙ habeat Sicut eī nō poteſt illuīare aliqͥs domū po teſt tamen aperire feneſtras. quo facto: ſol intrat ⁊ domū illuminat. Quod āt dico de libero arbitrio conſentiente. intelligo ī ad ulto. qꝛ in paruulis ſufficit fides ⁊ ſacram̄ tū eccl̓ie. ⁊ meritū xp̄i. ⁊ excuſat impotentia ſui. Sciendū etiam ꝙ habilitatio ⁊ p̄para tio ad gratiam triplex eſt.ſ. efficiens forma lis ⁊ materialis. Prima eſt a deo. Secun­da ē gratia gratis data. Tercia a nobis. Anima nāqꝫ habet facultatem ⁊ inſtrumē ta diligendi: ⁊ cognoſcendi deum ex natu ra. ſed nō habet cognitionē veritatis ⁊ or dineꝫ dilectionis niſi ex gr̄a Ad opera bo­na tria nos incitant ſcꝫ natura q̄ ſcripta eſt in corde homīs dicens. Quodcūqꝫ vultiſ vt faciāt vobis homines: ⁊ vos fa. Ratio q̄ dicit ea eē delectabilia vtilia ⁊ honeſta. Gratia que dicit ſeruiendū eē deo. qꝛ ſum me bonus Utilitas que dicit ſubuenien­dū ꝓximo. qꝛ dei filius. qꝛ dei imago. qꝛ. ī bitudine ſocius. Gr̄a nō datur ei qͥ ſe ad gratiā nō habilitat. Et de hoc multa exem pla habes ſcꝫ in illoqui manū ſuā ad largi­entē non extendit. quia deus quantū in ſe eſt: dat omnibus affluenter. In illo qͥ ocu los contra lumen claudit. cū deꝰ faciat ori­ri ſolem ſuꝑ bonos ⁊ malos In illo qͥ fon tem recipiens fundū vaſis ſurſum erigit. quia ſicut ait auguſ. Ingenti libertate at qꝫ vbertate replet oēs creaturas ꝓ captu ea rum. In illo qui domū ſuam cingit ſpiniſ ne ingrediatur amicus. Ip̄e vero deꝰ ſēꝑ ſtat ad hoſtiū pulſans. In illo qͦꝫ izania ex agro ſuo nō extirpat ꝓpter qd̓ fructus ꝓfi­cere nō pn̄t. In illoqͥ ligna igni ſubtrahit qꝛ tūc ignis deficit In illo qͥ os ad ſumēdū cibū aperire negligit. qꝛ talis debet metito fame mori In illo qͥ tꝑe pugne arma ꝓijcit qꝛ talis ſepe capitur ⁊ vulnerat̉ Item ī illo qͥ remos non mouet tꝑe tempeſtatis. qꝛ ta lis ſepe mergit̉. In illo qͥ exiſtens in egri­tudine medico contradicit. Gratia vobis a deo ꝓcedit ſicut radius a ſole. ſicut germ̄ a radice. ſicut mel a flore. ſicutriuus a fon­te: ſicut imago ab artifice ẜm exemplar in­terius: ⁊ facturā exterius De diſtinctione grāꝝ Capl̓m I Ratia dicitur tripliciter. Prīo ge­neraliter. Et ſic gr̄a eſt adiutoriuꝫ diuinū creature gratis impēſum. ⁊ ī differenter ad quemcūqꝫ actū. ſine huiꝰ ad iutorio gr̄e nihil poſſumꝰ facere. immo nec in eſſe durare. Secūdo dicitur gr̄a ſpēal̓r. Et talis gratia dicit̉ gratis data. ſcꝫ donū qͦ ſe homo p̄parat ad ſuſcipiendum ſpūſſci donū Huiꝰ eī gr̄e eſt reuocare libeꝝ arbitri um a malo. ⁊ excitare ad bonū. ſine qͣ nul­lus facit ſufficienter qd̓ in ſe eſt: vt ſe p̄pa ret ad ſalutem Tercio dicitur gratia ꝓprie ſcꝫ donū datū diuinitus ad merēduꝫ. Qd̓ qͥdem donū gr̄a gratū faciēs appellat̉. ſine iſta gratia nullus poteſt mereri. nec in bo­no ꝓficere. nec ad gl̓am ꝑuenire. Iſta tri­plex gratia innuitur in verbis apl̓i vbi a­it. Gratia dei ſum id quod ſum. ecce prīa. Et gracia dei in me vacua non fuit. ecce ſe cunda. Sed gratia eius ſemꝑ in me manꝫ ecce tercia Preter p̄dicta dicitur gratia gra­tis dans: vt eſt deus. Item gratia gratieſ­gnum vt eſt ꝓphetia ⁊ poteſtas faciendi racula. Gratia gratum faciens diſtinguit in operantem ⁊ cooperantem Gratia ope rans dicitur preueniens ⁊ incipiens ac li­berās. qꝛ peccatum expellit. Gratia coope rans dicitur ſubſequens ⁊ perficiēs acad iuuās. qꝛ libeꝝ arbitrium adiuuat: ⁊ ei co­oꝑatur in merito Ml̓tiplex diſtinguit̉ bo nū. Eſt enī bonū per een̄tiam. ⁊ hoc eſt deꝰ vnde nemo bonus: niſi ſolus deus. Eſte tiam bonum per participationem. Et illd̓ diſtinguitur. Quia eſt bonum nature Un de auguſtinus. Omne quod eſt in qͣꝫtū eſt bonū ē. Gen̄. Uidit deus cuncta que fece­rat: ⁊ erant valde bona. Itē eſt bonū in ge­nere. hoc eſt bonum ex obiecto: ſicut eſt ele moſina. Nam eſt ibi actus in debita mate ria: etiam ſi deſit forma circū ſtantiarū Itē eſt bonū ex circūſtantia. Hoc aūt eſt qn̄ bo nū ex genere veſtitur debitis circūſtancijs ſicut eſt dare elemoſinam indigenti tempo re debito ex compaſſione. ⁊ huiuſmodi Item eſt bonum virtutis. hoc eſt quando additur operi perfectio ex parte operantis q̄ eſt ꝑ habitū mētis bene conſtitute. Itē ī