Seite
vocat de domino& eius corꝑe. vigilandū eſt. vt ī telligatur cum de vna eadēqꝫ ꝑſona ſcriptura loqͣ tur. qͥd cōueniat capiti. quid corpori.& ita in iſta nouiſſima aliquādo in dyabolū dicitur. qd̓ nō ī ip̄o ſit ſed potiꝰ in eius corꝑe poſcit agnoſci. qd̓ locuꝫ habet nō ſolum in eis qui manifeſtiſſime foris ſūt ſed ī eis etiā qui cum ad ip̄m pertineant. tamē ad tempꝰ miſcētur eccleſie. donec vnuſquiſqꝫ de hac vita exeat. vel a frumēto palea vētilabro vltimo ſeparetur. Ne aūt omnes regule excepta vna que vocatur de ꝓmiſſis et lege. aliud ex alio faciunt in telligi. quod eſt ꝓpriū tropice locutōis. Quod la tiuſqꝫ patet ꝙͣ vt poſſint mihi. vel ab aliquo vniu̓ ſa cōprehendi. Nam vbicūqꝫ velut aliqͥd d̓r vt ali ud intelligatur.& ſi nomē ipſius tropi in loquēdi arte nō īuenitur. tropica locutō ē. q̄ cū ſit vbi fieri ſolet. ſine labore ſeqͥtur intellectꝰ. Cum vero vbi nō ſolet. laboratur vt ītelligatur ab alijs magis ab alijs minꝰ. ſicut magis minuſue dona dei ſunt inge­nijs hoīm. vl̓ adiutoria attribuunt̉. Proinde ſicut in v̓bis ꝓprijs vbi res vt dicunt̉ intelligēde ſūt. ſic in tranſlatis q̄ faciunt tropicas locutōes. vbi aliud ex alio intelligendū eſt. Hic etiā nota ꝙ ſic̄ dicit hieronimus. Ideo ꝓph̓e vix intelligunt̉. qꝛ ꝑſonas & numeros ⁊ tꝑa ſubito cōmutat.& de qualibet re tranſeūt ad aliā. Predicte regule ī his verſibus breuiter cōtinētur. Regula pͥma caput vnū cū cor pore iungit. Corde de vero loqͥtur mixtaqꝫ ſcd̓a. Tercia deſcribit. qͥd lex qͥd grā poſſit. Quarta ge­nus ſpeciē. ꝑtem totūqꝫ reſoluit. Tempora maiora qͥnta variatqꝫ minora. Sexta refert iterū q̄ pͥmo fa cta fuere. Septīa ſerpētis caput mēbraqꝫ reflectit unc de diſtinctōe& eiꝰ ſpeciebꝰ videamꝰ Diſtinctio eſt clauſule vniꝰ integrū mem­brū. dictōes debita ordinatōe cōtexens.& ſententias a nexu dubitatōis expediens. Et huiōi tres ſunt ſpecies. ſcilicꝫ dependes. cōſtans.& fini tiua. id eſt. coma. colum.& periodus. Oma. ē punctū cū virgula ſurſum ducta qn̄ nec ſentētia nec cōſtructio eſt ꝑfecta. & talis diſtinctio d̓r ſuſpenſiua. Plum eſt punctū ſine vlla virgula. quando videlicet conſtructio eſt ꝑfecta. ſed adhuc pendet intentio dictatoris.& talis diſtin­ctio vocatur media ſiue cōſtans. Eriodus. eſt punctuꝫ cū virgula deorſum ucta. qn̄ nec cōſtructio nec ſentētia plus dependet. ꝙ talis diſtīctio vocat̉ finitiua De his tribus diſtinctionibus familiare tradit hoc exemplū. Cum inter virtutes caritas obtineat principatū: ecce coma. nō eſt ſine ipſa virtutū cer tā poſſeſſio. ecce colū. in qua eſt oīm illaruꝫ poſita certitudo. ecce periodus. Notandum eſt ergo ꝙ vnū coma ꝑ ſe ſtare nō poteſt. Colū vero ſit. vt ſi dicam. Per exhibitōeꝫ operū ꝑfecta dilectio demō ſtratur. Si ergo ex vno verbo clauſula contexatur monocolū vocabit̉. ſed ad modū periodi eſt pun­ctanda. vt pauꝑtas bene cōpoſita ꝓ diuitijs cōpu tatur. Alij em̄ dicūt ꝙ coma eſt quādo nec ꝑfecta eſt cōſtructio nec ſentētia.& ſit ibi punctus rotū dus& flexus. Colū eſt vel colū ſit vbi ē ꝑfecta cō ſtructio. ſed nō ꝑfecta ſentētia.& ſic ibi punctus eleuatus eſt. Periodus vero eſt. qn̄ ꝑfecta ē cōſtru­ctio& ꝑfecta ſm̄a.& ibi ſit verſus. Verbi gratia eſaie primo. Quod ſi nolueritis.& me ad iracūdiā ꝓuocaueritis. ecce coma. gladiꝰ deuorabit vos. ec ce colon vel colū. qd̓ conſtat ex duobus comatibꝰ qꝛ os dn̄i locutū eſt. Ecce terminat̉ ſentētia.& fit periodus in fine verſus.& dicit̉ a peri qd̓ eſt circū & oda qd̓ ē cantus. qͣſi circularis cantꝰ. Vel a peri­qd̓ eſt circū.& oda qd̓ eſt via. qꝛ ī fine verſus ꝑfe cta eſt via locutōis. Hug̓. vero dicit ꝙ colū& co ma ſunt duo colores rhetorici.& eſt colum nomen nothū. Colon em̄ dicūt greci.& īterpretat̉ mēbꝝ. Et eſt colū in rhetorica punctata ꝓlatio alicuius orationis ꝑ maiores deciſiones. id e. ꝑ clauſulas qͣ­dam cōſtantes ex duabus dictionibus vel pl̓ibus. vt mihi nocuiſti. tibi nō ꝓfuiſti. oībus diſplicuiſti vnde inuenit̉ colū. id ē. ꝑciſus ſenſus vel ſentētia longa. Coma interp̄tatur articulus.& dicit̉ coma tis. in rhetorica. punctata ꝓlatio alicuius oratōis ꝑ minores deciſiones. vt voce. vultu. geſtu acrimo nia. inimicos ꝑterruiſti. vide etiā in ſuo loco in pe Am diuina potētia auxiliante ſupra de riodus terminauimꝰ de qͣttuor particulis prīcipalibꝰ huiꝰ oꝑis. Nunc reſtat vt de quinta ꝑte. que eſt de or­thographia. ꝓſodia. ſignificatōne. origine.& ethi mologia. quarundā dictionū. que frequēter īueni untur in biblia& in dictis ſanctoꝝ& poetarū. ſe cundū penuriā noſtre ſcientie. ac tenuitatē ingenij ad vtilitatē noſtrā& ſocioꝝ aliqͣ diſſeramus. Su mitur aūt aliter hic ethimologia. ꝙͣ ſupra in tercia parte. ſicut patebit cū de ea in ſuo loco determina bitur. In hac aūt quinta ꝑte ꝓcedam vbiqꝫ ſcd̓m ordinē alphabeti. ita ꝙ ex tali ordine defacili habe̓i poterit ortographia cuiuſlibet hic poſite dictōis. vt verbi gratia. intendo tractare de ammo& bibo Prius tractabo de amo ꝙͣ de bibo. qꝛ a. eſt prima litera ī amo.& b. eſt pͥma litera ī bibo.& a. ē ante b. in alphabeto. Itē tractare volo de abeo& adeo. primo tractabo de abeo abis. ꝙͣ de adeo adis. qꝛ b eſt ſcd̓a litera ī abeo.& d. eſt ſecūda litera ī adeo. & b. eſt ante d. Item determinare volo de amatꝰ. & de amor. priꝰ determīabo de amatꝰ. ꝙͣ de amor quia a. eſt tercia litera ī amatꝰ.& o. ē tercia litera in amor.& a. eſt ante o. Item agere volo de impru­dens& de īpudens. ante agam de īprudens. ꝙͣ de impudēs. qꝛ r. eſt quarta litera ī imprudēs.& v. ē qͣrta in impudēs.& r. eſt ante v. Itē agere intendo de iuſtitia.& de iuſtus. priꝰ agam de iuſticia. ꝙͣ de iuſtus. qꝛ i. eſt quinta litera ī iuſticia.& veſt qͥnta litera ī iuſtus.& i. eſt ante v. Itē inſuper determi­nare intendo de poliſintheton ꝙͣ de poliſſenus. qꝛ i. ē ſexta litera ī poliſintheton.& s. eſt ſexta litera in poliſſenus. et i. ē ante s. Et ita a ſimili intelligas de omnibꝰ alijs dictionibus ī hac parte poſitis. ex quibuſcūqꝫ literis ꝯſtant qꝛ ſemꝑ eſt ibi ordinatio ſcd̓ꝫ ordinē alphebeti. vt opinor. Sed vide ī po liſſenus. s. eſt quinta litera& etiā ſexta vt dixi. qꝛ geminat̉ ibi s. vnde patet in hac quinta ꝑte. gemi natio litere accipit̉ ꝓ duplici litera. Et ſic ex hoc or dine liquet quādo l. m. n. r. s. vl̓ alia quecūqꝫ litera in dictōe debeat geminari.& qn̄ non. Vt autē qd̓ querit̉. exemplo aīo lectoris occurrat. quotien­cunqꝫ prima litera vel ſcd̓a dictionis mutabitur. primā literam dictōis faciaꝫ de lazuro vel rubrica. Nunc aūt ordinē cū magno labore& ardenti ſtu dio adinueni. non tn̄ ego. ſed gratia dei mecū. Obſe cro ergo te lector. ne tantū laborē noſtruꝫ& ordi ne velut quid rude cōtemnas. Nam vt dicit beatꝰ hieronimus ī ꝓlogo libri regū. In tabernaculo dei offert vnuſquiſqꝫ qd̓ poteſt. Alij aurū& argentū & lapides p̄cioſos. alij biſſū ⁊ purpurā.& coccū offerunt& iacinctum. Nobiſcum bene agitur. ſi