Seite
Prologus tationē facerēt vſqꝫ ad horā nonā in hoc ſedētes ad curā corporis ver­tebātur. Mane aūt ad eūdē locū redibāt: ⁊ ita legis interp̄tatiōi vaca bāt: ita trāſcripta lege ⁊ opere interpretatiōis ad effectū poſt ſeptuagin taduos dies tranſactos: cōgregās demetrius iudeos oēs ad locum in quo leges trāſſate fuerāt pn̄tibus interpretibꝰ legit eas ⁊c. vn̄ ⁊ Hiero. dicit eas in vna baſylica ꝯtuliſſe. Baſylica.n. do aſſe. Aliudᶠ ē em̄ eē uatē aliudᵍ mus regia dr̄ a baſylioſ qd̓ ē rex vel imꝑator. Ari eſt eē interpretē. Ibi ſpūsʰ uen ſteus aūt de quo fit h̓ mē tura p̄dicit hicᵗ eruditioᵏ ⁊ uer­tio ſicut dr̄ in. xij. li. Io­borū copia ea que intelligit trāſ ſephi: amicꝰ regis neceſſa rius fuit. Un̄ dr̄ hyperaſ fert. Niſi forteˡ putādus eſt tul­piſtes grece qd̓ ē ꝓtector lius yconomicū xenofōtis ⁊ pla latine. ⁊ cōponit̉ ab hiꝑ p̄poſitione greca: ⁊ aſpi­tōis pythagorā ⁊ demoſthenis ſtes. Spizo em̄ verbum ꝓ etheſifonte: afflatus retori grecū ē idē qd̓ extēdo in­co ſpū trauſtuliſſe. Autᵐ aliter de aſpizo: qd̓ ē in circula rē formā voluo. vn̄ dr̄ aſ de eiſdē libris ꝑ ſeptuaginta in pis ſerpēs qui in moduꝫ terp̄tes aliter ꝑ apl̓os ſpirituſ­circularis ſcuti ſe gyrat. ſanctuſ teſtimonia texuit utⁿ qd̓ Et ſil̓r aſpis ſignificat ſcutuꝫ circulare. vn̄ aſpi­illi tacuerūt hi ſcriptū eſſe mēti zo idē ē qd̓ ſcuto ꝓtego. ti ſūt. Quidº igit̉ dānamusᵖ ue­⁊ inde cōponit̉ hyꝑaſpi zo ⁊ hyꝑaſpiſtes: Et iſte teres. Minime: ſꝫ poſt prioruꝫ Ariſteꝰ erat vnꝰ de cuſto ſtudia in domo dn̄i qd̓ poſſumꝰ dibꝰ corꝑis regis: d̓ quo laboramꝰ. Illiq interpretati ſūt ptolomeꝰ loquēs Elea­zaro principi ſacerdotuꝫ dicit in. xij. ioſephi. Trāſ miſi que deberent de his vobiſcum diſputare andream primatē mei cor poris cuſtodē. Ariſteū mihi dilectiſſimos. dicit ergo hiero. ꝙ ariſteꝰ pto lomei hyꝑaſpiſtes.i. ꝓtector qui eiuſdē ptolomei facta fideliter expoſu it. ⁊ Ioſephꝰ qui multo poſt tꝑe geſta illius ſcripſit nō tacuiſſent ſi diui­ſi per cellulas ſine mutua collatione eadē ſcripſiſſent. Si.n. hoc mō in drīa dixiſſent: vates potius ⁊ ꝓphete: qͣꝫ interpretes dicendi eēnt quod nō cōuenit. f Aliud ē.n. eē vatē.i. ꝓphetā. g Aliud ē eſſe interpre tē qd̓ patet. h Ibi.n. ſpūs vētura p̄dicit.ſ. qn̄ qͥs vaticinat̉ vel pro­phetat. i Hic.ſ. in interpretatiōe. k Eruditio ⁊c. q. d. aliud eſt ꝓ­pheta ⁊ aliud interpres: niſi forte aliqͥs inſipiēs velit aſtruere idē eē va tē ⁊ interpretē: qd̓ ſi ꝯceſſum fuerit hoc ridiculū ſequit̉ ꝙ tulius qͥ quoſ­dā retoricos libros de greco in latinū tranſtulit. rhetorico afflatꝰ ſpū eos tranſtuliſſe dicat̉: ⁊ hoc eſt qd̓ dicit. lNiſi forte ⁊c. Hos libros tranſtulit tullius de greco in latinū.ſ. economicū xenofontis.i. diſpenſa toriū. Economꝰ.n. idē ē qd̓ diſpēſator ẜm grecā ſcripturā nō ſcribitur economꝰ ꝑ. e. ſed oyconomicus ꝑ oy. dypthōgō. Et deriuat̉ ab oycos i. domꝰ. qꝛ diſpēſat.i. ordinat domū.i. ꝓpriā familiā. vel dr̄ ab echo qd̓ eſt redditiuꝰ ſonus aeris: vel valliū: vel rupiū: vel montiū. qꝛ ad ſonū ⁊ ad vocē eiꝰ tota familia dꝫ ordinari. Dr̄ ergo economicū xenofontꝭ liber quē xenophō cōpoſuit de officio diſpēſatoris. Iſte xenofon diſcipulus fuit Socratis vir magne facūdie: ſicut pꝫ in. v. libro Valerij maximi. Et platōnis pythagorā.i. librū quē plato cōpoſuit pythagore noīe in­titulatū. ſicut dr̄ thimeus platōnis. Plato em̄ ſolebat libros ſuos inti tulare a noībus diſcipuloꝝ ſuoꝝ vel eoꝝ quos introducebat loquentes Et demoſthenis pro theſifonte.i. librum quem demoſthenes quidam rhetor cōpoſuit de defenſione ⁊ heſiphōtis ꝯͣ elchinē. Iſtaꝫ hyſtoriam quere ſupra in epiſtola ad paulinū. ij. c. Ouidā dicūt ꝓcteſiphōte eē vnā dictionē ſed errāt: ſicut pꝫ inſpiciētibꝰ hyſtoriā. Dicat̉ ergo veriꝰ ꝓ ctheſiphōte vt ſint due dictiōes: ſicut dr̄ Cycero ꝓ dei orato. ꝓ deiora­to diuiſe ſunt dictiōes. Dicamꝰ ergo demoſthenis ꝓ ctheſiphōte: ſub­intelligētes librū ꝓ cauſis ctheſiphōtis: ſicut dr̄ Tullius ꝓ deiorato.i. ꝓ cauſa deiorati regis. cetera plana ſunt. Sic igit̉ ſi ſeptuaginta interp̄­tes: vates vel ꝓph̓as dicimus ꝙ interpretes fuerūt neceſſe ē vt tulliuꝫ quoqꝫ vatē ⁊ ꝓphetā dicamꝰ: qꝛ interpres fuit. Aut etiā aliud incōue­niēs ſequit̉ ſi eos ſpūſancto locutos aſſerimꝰ.ſ. eundē ſpm̄ſctm̄ aliter ꝑ iſtos. aliter ꝑ apl̓os fuiſſe locutū ſibi cōtrariū: ꝑ quē videlꝫ alit̓ ſcriptuꝫ eē falſo teſtati ſunt: qd̓ illi oīno tacuerūt. hoc ē illud incōueniēs qd̓ tāgi­tur cū dr̄. m Aut alit̓ ⁊c. i. ordinauit ſpūſſanctꝰ. n Vt ꝙ illi ⁊c. Lr̄a plana ē. Sic oſtēdit ſeptuaginta interpretes nō diuino ſed huma nō ſpū fuiſſe locutos ſequit̉. o Quid igit̉. Hic incipit quarta pars aſſe. Aliudᶠ ē em̄ eē uatē aliudᵍ eſt eē interpretē. Ibi ſpūsʰ uen tura p̄dicit hicᵗ eruditioᵏ ⁊ uer­borū conia ea que intelligit trāſ fert. Niſi forteˡ putādus eſt tul­lius yconomicū xenofōtis ⁊ pla tōis prthagorā ⁊ demoſthenis ꝓ et beſifonte: afflatuo rtori co ſpū trauſtuliſſe. Autᵐ aliter de eiſdē libꝰis ꝑ ſeptuaginta in terp̄tes aliter ꝑ apl̓os ſpirituſ­ſanctuſ teſtimonia texuit utⁿ qd̓ illi tacuerūt hi ſcriptū eſſe mēti ti ſūt. Quidº igit̉ dānamusᵖ ue­teres. Minime: ſꝫ poſt prioruꝫ Adia in dom qd̓ poſſimꝰ laboramꝰ. Illiq interpretati ſūt principalis in qua ponit ſuā excuſationē ꝙ nō ad aſꝑnationem veteꝝ nouā faciat trāſlationē. Et facit hic tria. Primo ſuā inno centiā indicat cū dicit. o Quid igitur.ſ. intendo nouā trāſſa­tionē faciendo. p Dānamus veteres ⁊c. Arrogātiā deuitat: vel ſignāter dicit qd̓ poſſumꝰ. q. d. pleniꝰ nobis liquet veritas. ⁊ ideo licentior da tur tranſferēdi fa­an̄ aduentuꝫ chriſti ⁊ qd̓ neſcie­cultas. ⁊ hoc eſt quod ſequitur. bant dubijs ꝓtulere ſententijs: Illi interpre­nos poſt paſſionē ⁊ reſurrectio tati ⁊c. Non ſcri­nē eiꝰ nō tam ꝓphetiā qͣꝫ hyſto bimus ꝓphetiaꝫ que eſt ruturoruꝫ riā ſcribimus. Aliterʳ em̄ audi­pretatio: ſed hy­ta. aliter uiſa narrātur. Quodᵇ ſtoriaꝫ que eſt rei melius intelligimꝰ meliꝰ ⁊ ꝓfe­geſte narratō. vn de dicitur ab hy­rimus. Audiᵗ igit̉ emule. obtre ſtorin quod eſt vi ctator auſculta. Nonⁿ dāno: nō dere: qꝛ apud ve­teres nullus ſcri­reprehēdo ſeptuaginta ſedˣ cō bebat hyſtoriam fidēter cūctis illis apoſtolos p̄­niſi is qui ſcriben fero. Perᵖ iſtoruꝫ os mihi chri dis interfuiſſet: ⁊ ea vidiſſet: ⁊ hu­ſtꝰ ſonat quos an̄ ꝓphetas īter īc expoſitioni hy ſpiritalia cariſmata poſitos le­ſtorie alludit litte ra ſequens. go. inᶻ quibꝰ ultimuꝫ pene gra­Aliter eniꝫ ⁊c. dū interpretes tenēt. Quidª li­i. magiſ certitudi uore torqueris: ꝗdᵇ imperitorū nalit̓ ⁊ magis ẜꝫ ordinem hyſtorie narrātur viſa qͣꝫ audita: ⁊ certe. s Quod melius ⁊c. ⁊ melius tranſferre poſſu mus. Secundo apoſtolis auctoribꝰ obtrectatores confutat ibi t Audi ⁊c. Auſcultare dicitur quaſi aures ſono culcare: vl̓ qua ſi auribus ſonos celare. ⁊ eſt compoſitio vel ethymologia: nec eſt dypthongus in prima ſyllaba ſicut quidā ponūt habētes reſpe ctum ad cōponentia non attendentes ꝙ obedio: licet compona tur ab ob ⁊ audio: cauſa euphonie mutat au in e. ⁊ ſimiliter cau­ſa euphonie dicimus aſcultare non auſcultare. Audi itaqꝫ qd̓ ſe quitur. v Non damno ⁊c̄.ſ. ex toto: ſed in quibus teſtibꝰ apo ſtolis diminutos conuinco. Sed confidenter ⁊c. Licet eniꝫ apoſtoli ſint pauciores nume ro: eorum tamen teſtimonia preferenda decerno: nec mirum quia Per iſtorum ⁊c. Hoc chariſſima atꝭ dicitur gratia vel donuꝫ v gratie. Et dicitur a charis grece quod eſt gratia latine. vnde ſpi­ritualia chariſmata appellat Hiero. diuiſiōes ſiue dona gratie de quibus agit apoſtolus. i. Coꝝ. xiij. In quibus vltimū pene ⁊c. Pene.i. penitus. vltimū.n. locuꝫ tenent: ſicut patet inſpicienti textum. i. Corin. xiij. Dicit tamē pe­ne qd̓ eſt cōparatiuū ad innuēdū qd̓ nō ex toto ꝓut poſſet accu­ſat tranſlationem ſeptuaginta interpretum. Tertio infallibilem ſue tranſlationis veritatem ꝓbat ibi. a Quid liuore torque­ris. Liuor dicitur inuidia vel nigredo que remanet ex percuſſione Et dicitur a liueo es. quod eſt inuidere. vel liuidum.i. nigrum ex percuſſione fieri. Torqueo es. torſum vel tortum. dicitur cruciare flectere: mittere: iaculari: in prima ſignificatiōe ponitur hic. dicit ergo. O emule quid liuore torqueris.i. cur inuides mee tranſlatio ni cuius non potes contradicere veritati. b Quid imperitoꝝ. animos ⁊c. cum.ſ. ſit irrefragabilis veritas quod oſtendit cum dicit. c Sicubi. id eſt ſi alicubi aduerbi­um loci. d In trāſlatione videor ⁊c. Si eſt ita vt dico: ⁊ nō ſolum in vna ciuitate. e Diuerſarum vrbium ⁊c. id eſt peritos in lege: ⁊ quid lucraberis ex hoc: quia tunc ſenties mecum: quia f Quod illi. ſcilicet hebrei habent de chriſto. g Tui codices. ſcilicet ſeptuaginta nō habent. ⁊ ſic patet ꝙ no­ſtra trāſlatio eſt veracior ⁊ completior: ſed forte te alit̓ excuſabis dicens: ꝙ illa teſtimonia non fuerunt ab initio in hebraica veri­tate: ſed ſunt ab hebreis ſuꝑaddita: poſtꝙͣ falſa ab apoſtolis ſunt aſſumpta: ⁊ ſic latina exēplaria veraciora ſunt ꝙͣ greca. gre­ca ꝙͣ hebrea. ⁊ hoc eſt quod dicitur hic. h Aliud excuſationis genus eſt. ſcilicet ſi dixeris ꝙ hebrei ꝓba ideo licentior da tur tranſferēdi fa­cultas. ⁊ hoc eſt quod ſequitur. Illi interpre­tati ⁊c. Non ſcri­bimus ꝓphetiaꝫ que eſt ruturoruꝫ pretatio: ſed hy­ſtoriaꝫ que eſt rei geſte narratō. vn de dicitur ab hy­ſtorin quod eſt vi dere: qꝛ apud ve­teres nullus ſcri­bebat hyſtoriam niſi is qui ſcriben dis interfuiſſet: ⁊ ea vidiſſet: ⁊ hu­īc expoſitioni hy ſtorie alludit litte ra ſequens. Aliter eniꝫ ⁊c. i. magiſ certitudi nalit̓ ⁊ magis ẜꝫ ordinem hyſtorie narrātur viſa qͣꝫ im k ⁊ ria