Liber. ꝯſulatu Decij viri clariſſimi recita tionesª ꝯſtitutionum ex eodeꝫ ſolo noſtro codice fierent. Data rome ſexto ydus aprilis epiſcopo Decio clariſſimo conſule. ¶ De emendationeᵇ codicis dn̄i Iuſtiniani ⁊ ſecunda eiꝰ editione. IMperator ceſar Flauius Iuſtinianus Alemanicꝰ Gotticꝰ Fran cus Germanicus Atticus Alanicus Uādalicus Aphricus pius felix inclytus victor ac triumphator ſemper Auguſtus Senatui vrbis conſtantinopolitane. Ordiᶜ nobis eſt patresᵈ cō ſcripti ſemper noſtri animi curas rebusᵉ cōibus auidiſ ſime īpendere: vt nihil a nobis ceptūᵉ īperfectuꝫᶠ relinquat̉. Igitur in primordioᵍ noſtri imperij ſacratiſſi mas ꝯſtitutiōes que in diuerſa volumina fuerant diſperſe: ⁊ qͣꝫpluri ma ſimilitudine necnō diuerſitate vacillabantʰ: in vnū corpus colligere: omniqꝫ vitio purgare ꝓpoſuimus. ⁊ hoc iā ꝑ viros excelſos ⁊ facundiſſimos perfectum eſt: ⁊ a nobis poſtea ꝯfirmatuꝫ. qd̓ gemine ꝯſtitutiones noſtre que ante po ſite ſunt oſtendūt. ¶ Poſtea ꝟo cū vetusⁱ ius conſiderandū recepi mus: taꝫ quinquaginta deciſiōesᵏ fecimusˡ qͣꝫ alias ad cōmodum ꝓpoſiti operis pertinētes plurimas ꝯſtitutiones promulgauimus: qui bus maximus antiquarū legumᵐ articulus emendatus ⁊ coartatus eſt: omneqꝫ ius antiquuꝫ ſuperuacua prolixitate liberū atqꝫ enuclea tū in noſtris ꝯſtitutionibus atqꝫ di geſtis reddidimꝰ. ¶ Sꝫ cū nouel le noſtre tā deciſiōes qͣꝫ ꝯſtitutiōes que poſt noſtri codicis ꝯfectioneꝫ late ſunt: extra corpus eiuſdē codicis deuagabant̉: ⁊ noſtrā prouidē tiaꝫ noſtrūqꝫ ꝯſilium exigere vide bant̉. quippe cum eaꝝⁿ quedam ex emerſis poſtea factis: aliquā melio rē ꝯſilio permutationem vel emen dationem deſiderabant: neceſſari um nobis viſum eſtº per Tribunia nū virū excelſum magiſtrū exqueſtorē ⁊ ꝯſulem legitimi operisᵖ noſtri miniſtrū: necnō viruꝫ magnificū queſtorē ⁊ Berithenſiū doctorem Dorotheuꝫ. Mennā inſuper ⁊ Conſtantinū ⁊ Ioānē viros elo quētiſſimos togatos fori ampliſſime ſedis: eaſdē cōſtitutionesq nr̄as decerpereʳ: ⁊ in ſingula diſcreta ca pitula ad ꝑfectaꝝ ꝯſtitutionuꝫ ſoli ditatem cōpetentibus ſupponereˢ titulis: ⁊ cum prioribus cōſtitutioni bus eas aggregare. ¶ Supradictꝭ ſolutus: ⁊ nō de codice nouo ꝗ nō fuit poſtea mutatus. Itē noͣ ꝙ tabelliōes cū dicūt indictōe prīa vel ſecūda in inſtr̄is: intelligit̉ primus ānus indictōis ⁊ ſic de ſingulis. Itē ſi vis inuēire indictionē cuiuſlibet īſtrumēti publici qn̄ factū fuerit: vel q̄ īdictio ſit vel currat vel curret quolibet anno: accipe ānos dn̄i illius inſtr̄i vel eius anni de quo queris ⁊ diuide ꝑ ꝗndeciꝫ: ⁊ adde tres ānos: qꝛ tot erāt tꝑe natiuita tis chriſti: ⁊ reijce ꝗndenariū nūeꝝ dōec habeas eū ꝯpletū ⁊ qd̓ remanet tota erit īdictō: vel ſi nihil: tūc erit prima. a ¶ Recitatiōes. ī publicis. ⁊ ſic inter plures vices cum nō poſſet totus legi vna die. b ¶ De emēdatiōe Iuſtinia ni codicis. ¶ Imꝑator ceſar. Hec ver ba expone vt in proemio digeſtorum in principio. Ordi. quattuor habet partes hec ꝯſtitutio. pͥ mo dic̄ qualiter curat cōponere leges ad negocia dirimēda. quod patet: qꝛ iam fecit codiceꝫ ⁊ ꝯfirmauit eun dem. Secūdo dicit ꝙ poſt p̄ dictū codicem factū fecit ipſe multas ꝯſtitutōes: corrigens ⁊ īmutans aliqͣs leges de ijs que erāt in codice: q̄ ꝯſtitutio nes cū nō eſſent ī corpore co dicis mādauit ꝗbuſdā ſapiētibus vt primū codicē diſſol uāt ⁊ iſtas interſerāt: ⁊ alias īmutēt: vt eis videbit̉. ⁊ ſic no uum librū faciant. Tertio di cit̉ hoc eē factū: ⁊ ideo mādat eū ſeruari ⁊ nullā aliam īperatoris legē niſi de nouo faci at q̄ portetur in quodā libro ꝗ nouellaꝝ dicat̉. ⁊ hūc librū ſcribendū eē ꝑ ꝯſequētiā litteraꝝ. Quarto ⁊ vltimo mit tit eū ſenatoribus cōſtātinopolitanis. ac. d ¶ Patres ꝯſcripti. ſenato res etate vel ſimilitudīe cure dicit patres. ⁊ in ſaluſtio dic̄ patres ꝯſcripti. ideo qꝛ eoruꝫ noīa ſcripta erāt in diadema te capitis eoruꝫ in litteris au reis vt recognoſcerēt̉ ab alijſ hominibus. e ¶ Rebus cōibus. oībus de ꝗbus ſunt faciēde leges. e ¶ Ccptū. ſcꝫ de legibus. f ¶ Imperfectuꝫ. nihil videt̉ eſſe actum ⁊c̄. vt. jͣ. ad ſilla. l. cum ſillanianū. in fi. g ¶ Primordio. īmo primo ſcilicet ꝙͣ ad leges ad agmīa militū vr̄ ſe retuliſſe: vt. sͣ. ti. j. in pͥn. ſꝫ expone vt ibi primā. i. maximam. vel dic non dicit hic prius. h ¶ Uacillabant. quia multa erant ibi contraria. i ¶ Cū vetꝰ ius. qd̓ erat poſitū ī volumībꝰ diſꝑſiſ iurꝭ veterꝭ. k ¶ Deciſiones. deciſio ē lex īperatoris quā pōit ad dirimendā aliquoꝝ diſſenſionē: ⁊ ſic pōit̉. jͣ. d̓ ꝯtrahē. ⁊ cōmit. ſtipu. l. veteris. ſꝫ ꝯſtitutio di cit̉ quelibet lex a pͥncipe facta. l ¶ Fecimus.i. dedimus ſen tentias decidendo lites. m ¶ Legum.i. digeſtorum. n ¶ Eaꝝ q̄dā. q̄ in codice pri mo facto d̓ tribꝰ erāt recepta. o ¶ Eſt.i. fuerat. p ¶ Operis. ſcꝫ digeſtoruꝫ ⁊ inſtitutionum. itaqꝫ magnificis ⁊ prudētiſſimis vi ris ꝑmiſimus hec oīa facere: ⁊ ſi qͣ emendatiōe opꝰ fuerit: hanc facerēt nō titubāte aīo ſꝫ nr̄a auctorita te fretiᵗ. Cōſtitutiones ꝟo ſuꝑflu as vl̓ ex poſterioribꝰ ſanctionibus nr̄is iā vacuatas: vl̓ ſi q̄ ſimiles vel ꝯͣrie īuenirent̉: circūduce̓: ⁊ a primi codicis ꝯgregatione ſeparare: ⁊ tā imꝑfectas replere qͣꝫ in noctis obſcuritates deductasᵘ: noua elimationisˣ luce detegere: vt vndiqꝫ nō ſolū īſtitutionū ⁊ digeſtoꝝ via dilu cida ⁊ aꝑta pateat: ſꝫ ēt ꝯſtitutionū nr̄i codicis plenuꝫ iubarʸ oībꝰ clare at: nullaʸ penitꝰ nec ſil̓iᶻ nec diuerſa nec inuſitata relicta: cū nemini venit in dubiuꝫ ꝙ repetitaᶻ prelectio ꝓ babit hͦ ſatis validuꝫ: ſatiſqꝫ eē formoſuꝫ. In antiꝗs eteniꝫ libris non ſoluꝫ pͥmas editiones ſed ēt ſcd̓as quas repetitas p̄lectiōes veteres noīabāt: ſubſecutas eē inuēimus. qd̓ ex libris Ulpiani viri prudentiſſi mi ad Sabi. ſcriptis promptū erat querētibꝰ reperire. ¶ His igit̉ nr̄is oībus ⁊ ex noſtra ꝯfectis ſentētia: commemoratꝰ Iuſtiniani codex a predictꝭ glorioſiſiſſimis ⁊ facundiſ ſimis viris purgatus: ⁊ cādidus fa ctus: oībus ex noſtra iuſſione ⁊ cir cunductis ⁊ additis ⁊ repletis: nec nō tranſformatis: nobis oblatꝰ eſt. ¶ Iuſſimus in ſecundo euꝫ ex īte gro ꝯſcribi non ex pͥore ꝯpoſitione ſꝫ ex repetita p̄lectione: ⁊ euꝫ noſtri nominis auctoritate nitentem: in omnibus iudicijs ſolum quantuꝫª ad diuales ꝯſtitutionesᵇ ꝑtinet frequentari ex die quarto calēdas ianuarij quartiᶜ noſtri feliciſſimi conſulatus: ⁊ Paulini viri clariſſimi. Nulla alia extra corpꝰ eiuſdē co dicis ꝯſtitutione legenda: niſi poſtea varia rerū natura aliquod no uuꝫ creauerit: quod noſtra ſanctio ne indigeat. Hoc eteniꝫ nemini du bium eſt: ꝙ ſi quid in poſteruꝫ melius īueniatur: ⁊ ad conſtitutiones neceſſario ſit redigenduꝫ: hoc a no bis ⁊ conſtituatur: ⁊ in aliā congre gationēᵈ referatur: que nouellarūᵉ nomine conſtitutionum ſignificetur. ¶ Repetita itaqꝫ iuſſione nemini in poſterum concedimus: vl̓ ex deciſionibusª noſtris: vl̓ ex alijs conſtitutionibus quas antea fecimus: vel ex prima Iuſtiniani codi cis editione aliquid recitare: ſed qd̓ in preſenti purgato ⁊ renouato co dice noſtro ſcriptum inueniatur: hoc tantummodo in omnibus re bus ⁊ iudicijs obtineat ⁊ recitetur. cuiusᵇ ſcripturam ad ſimilitudiq ¶ Conſtitutiones. que in codice erant. Uel melius loꝗt̉ de quinqua ginta deciſionibus ⁊ de alijs conſtitutionibus quas poſt codicem cōpoſuerat. dic ergo. r ¶ Decerpere.ſ. ex alijs vt ſpeciales ⁊ meliores ſeu vtiliores colligere. s ¶ Supponere.ſ. ꝓpoſuimus per illos ſapientes. ac. t ¶ Freti.ſ. ⁊ ſecuti. ac. u ¶ Deductas.i. ſubla tas. quia nimis difficiles erant ad intelligen dū: vn̄ nihil valebant ⁊ ſeipſas auferebant. x ¶ Elimationis. iſtius codicis noui. y ¶ Iubar. id eſt vigor. y ¶ Nulla. ꝯſtitutione. z ¶ Simili. ſcꝫ via. z ¶ Repetita p̄lectō. iſtd̓ pre. nihil operat̉. ſic̄ dr̄ .ff. d̓ dote prelegata. aꝫ. ⁊ dic ordineꝫ ſeruandū. qꝛ prius hunc codicem fecit ⁊ confirmauit vt in pͥncipio huius legis. po ſtea digeſta: deinde in ſtitutiones. ad vltimuꝫ vt paulopoſt in.§. po ſtea. hunc codicem rele git ⁊ emandauit. ⁊ h̓ eſt ille. quod patet ex eo. qꝛ jͣ. de ve. iur̄. enu. l. ij.§. ſed cū oīa. ⁊.§. nomēqꝫ. ⁊.§. oī igit̉. ⁊.§. legis. fa cit mentionē de cōpoſi tione digeſtorum ⁊ īſti tutionum. a ¶ Solū quantuꝫ. alie eni diuales ꝯſtōnes nō ꝓferunt̉. quātū iō dicit: qꝛ nūc nō diualia q̄daꝫ ꝓferunt̉ vt leges dige ſtorum. azo. b ¶ Cōſtitutiones. q. d. nō veto allegari leges ī ſtitutionū ⁊ digeſtoꝝ. ſꝫ leges imperatoruꝫ.i. di uales conſtitutiones. c ¶ Quarti noſtri. ꝯtra eſt. jͣ. de ve. iur̄. enu. l. ij. .§. leges. vbi dr̄ tertō ca lēdas ianuarias. ſꝫ illd̓ ītellige poſt digeſta cor recta ⁊ īſtōnes factas ⁊ codicē factū: non tn̄ ad huc diſſolutū ⁊ reemen datuꝫ. ſed hoc intellige poſt hoc totum factuꝫ. d ¶ Congregationē. h̓ ſume ar. ꝙ iuſtinianus fecit librū autenticoruꝫ quaſi iam tunc venerat in mentem ſuā eū qn̄qꝫ cōponere ẜm Ia. ſꝫ Ir. elicit hic ar. in cōtrariuꝫ quare.ſ. liber iſte auten ticoruꝫ ſit repellendus. nam non nominatur ſi cut hic dicit̉: ſed autenti coꝝ. Itē eius ſtilus cuꝫ ceteris iuſtiniani ꝯſtitu tionibus nullo mō con cordat: ſed oīmodo īter ſe diſcrepant. Iteꝫ eius libri principium nulluꝫ eſt: nec ſtilus nec ordo. Itē nouelle iſte ꝯſtitutō nes de ꝗbus hic loꝗtur nō promittunt̉ fieri niſi de nouis negocijs. Itē ad hoc eſt ar. jͣ. d̓ le. ⁊ cō ſti. humanum. in fi. vt ibi notatur. e ¶ Nouellarum. vide
