Transkription / De regulis iuris [4

¶ Incipit lectura domini Dini ſuper ti. de regulis iuris li. vj. Remiſſis Caſibus ſingularibus ⁊ eorum determinatione impendentibus titulis ſingu lariter intellecta. ¶ Quia non eſt nouum vt quod expreſſim propoſitum eſt ad regulam reducatur. que compēdioſa narratione omnia diffuſiue tradita comprehendat. vt. ff. eo. l. i. ⁊ ad. l. aquil. l. ſi ſeruꝰ ſeruum.§. inquit lex. ¶ Ideo dominus noſter ſummus pontifex. videlicet dominus Bonifacius papa. viij. lux mundi. regula morum. eccleſie decor. patrie honor. iuris illuminator. poſt precedentes tractatus poſuit tituluꝫ de regulis iuris in quo ſub breuitate verborum collegit ea que in alijs parti bus iuris per verba plura ⁊ varia diſſerunt̉ confuſe. Cuius occa ſione videnda ſunt. v. cōmūia omnium regularum. quia forte per gloſatores iuris canonici ⁊ ciuilis confuſe vel minus plene tracta ta reperiuntur maxime in. l. i. ff. eo. ¶ Primum eſt qualiter regu la diffiniatur. Secundū qualiter conſtituat̉. Tertiū que ſit regule poteſtas. ¶ Quartū qꝛ ſit officium regule. ¶ Quintū an exce ptiones intelligantur eſſe de regula. ¶ Circa primum dicendū eſt ꝙ regula eſt que rem que eſt. breuiter enarrat. ideſt ius alias in variis partibus iuris conſtitutū breuiter recitat. vt patet. ff. e. l. i. in prin. vt ecce ſingulariter conſtitutum eſt: vt piſces occupantibus concedant̉ qꝛ nulliꝰ in bonis ſunt. ¶ Item lapilli ī littore ma ris inuenti occupantibus cedūt eadē rōne quia nullius in bonis ſunt. ¶ Item aues eadem ratione. qꝛ nulliꝰ in bonis ſunt. ¶ Itē fere beſtie. qꝛ nullius in bonis ſūt: occupantibꝰ concedimꝰ. vt. ff. de re. di. l. quedam ⁊ de acqui. poſ. l. i. circa prin. ⁊ inſti. de rerū di ui.§. Item fere. ⁊. ff. de acꝗ. re. do. l. ij. ⁊. l. generale. Et ex his caſibus ſingulariter determinatis ⁊ ad eādē rationē determinationis pertinentibꝰ conſtituit̉ regula generalis. illa vꝫ qd̓ nullius in bonis eſt id naturali ratione occupāti conceditur. vt. ff. de acqui. re. do. l. iij. in pͥn. ¶ Circa ſecundū.ſ. qualiter cōſtituat̉. Dicendū eſt ꝙ regula debet eſſe generalis ⁊ omnia comprehendere. quia conſtituit̉ per ea verba que de ſui natura omnia comprehendūt ideſt per ſigna vniuerſalia affirmatiua que affirmādo omnia cō prehendūt. ut pꝫ. ff. eo. oīs diffinitio. ⁊. l. oēs actiones ⁊. l. omnia fere. ⁊. l. oīa que oportet. ¶ Itē per verba negatiua que vniuerſa liter negando oīa excludūt. vt. jͣ. e. c. nullus pluribus. ⁊. c. nullus ex conſilio. ff. eo. l. nemo. ⁊. l. nullus. ¶ Item per verba indefinita que iuriſta ſimpliciter dicit equipoller̄ vniuerſalibꝰ. vt. ff. d̓ off. prefe. vrb. l. i.§. cū vrbē. ⁊ de le. preſtā. l. i.§. generaliter. ⁊. C. d̓ he re. vendita. l. fi. No. quaſi oēs regule per hunc titulū tracte. pau cis dumtaxat exceptis. que tradunt̉ per ſigna indefinita. aliquā do affirmatiua aliquando negatiua. ¶ Tamen falſum videtur ꝙ indefinita equipollet vniuerſali etiam ẜm iura. quia ſi lego ali cui omne marmor vniuerſaliter videor legare ⁊ ſtatuas marmo reas. ⁊ ceteras ſpecies d̓ marmore factas. vt. ff. de le. iij. her̄s meꝰ §. i. ⁊. ff. de aur. ⁊ ar. le. l. i. Et tamen ſi legetur marmor indefinite. comprehenditur in legato ſola rudis marmoris materia ⁊ n̄ ſpecies de marmore facta. vt. ff. de le. iij. l. queſitū.§. illd̓ fortaſſe. ¶ Itē ſi lana legit̉ īdifinite lana tīcta n̄ ꝯtīet̉ ī legato. vt. ff. d̓ le. iii. l. ſicut in prin. Et tamen ſi legetur omnis lana vniuerſaliter. ⁊ tincta cedit in legato. vt. ff. de aur. ⁊ ar. le. l. pediꝰ.§. labeo. Ergo falſum videtur ꝙ indefinita equipolleat vniuerſali. Et ideo īcō uenienter vident̉ regule trahi per verba indefinita. ¶ Sed dicē dū eſt ꝙ qn̄ n̄ eſt eadem ratio ⁊ conditio omniū particulariū ī vni uerſo comprehenſarū: indefinita non equipollet vniuerſali affirmatiue. ut pꝫ in preale. l. queſitum.§. illd̓ fortaſſe. ⁊. l. ſi cui. ¶ Sꝫ qn̄ oīum particulariū eſt eadem ratio ⁊ conditio. tūc indefinita affirmatiue prolata equipollet vniuerſali affirmatiue. Vt ecce ſi teſtator inſtituat plures heredes. ⁊ poſtea indefinite dicat dam no heredem. x. dare ticio effectus dānationis comprehendit om nes vniuerſaliter qꝛ eadē eſt conditio omniū ⁊ eadem ratio poſ ſibilitatꝭ dānadi eos qꝛ oēs ſūt hr̄des ⁊ oēs ꝑcipiūt cōmodū a d̓ functo. vt. ff. de le. ij. l. ſi pluribus. ⁊. l. ſi ita relictum circa prin. et de le. iij. l. ſi plures gradus. ¶ Item prolata negatiue equipollet vniuerſali negatiue. vt. ff. de re. dubijs. l. ſi is qui.§. vtrum in fine Cum ergo propoſitū ſit legis latoris conſtituere regulam de ca ſibus eandem rationem determīationis habentibꝰ. vt. ff. e. l. i. ibi ⁊ vt ait faber. quaſi cognitio eſt ⁊cͣ. ⁊ infra ſubiicietur relinquitur manifeſte. ꝙ regule conuentus conſtituūtur per verba indefinita. tam affirmatiua ꝙͣ negatiua. ¶ Circa tertium videlicet q̄ ſit poteſtas regule. Hoc eſt vtrū regula cōſtituat ius de nouo. vl̓ ſo lum recitet alias conſtitutū. ¶ Uidetur primo ꝙ nunꝙͣ conſtitu at ius de nouo. vt. ff. e. l. ij. ibi non vt ex regula ius ſumatur. ſꝫ vt ex iure ꝙ eſt regula fiat. ¶ Econtra videtur ꝙ conſtituat ius de nouo. qꝛ regula cathoniana de nouo conſtituit. ꝙ illa legata que ab initio ſunt inutilia ratione legati tantum vel legantis ⁊ legatarii vel legatarii: ⁊ eius a quo legatum preſentandū relinquit̉. vel ratione rei legate tantum vel mixta ratione rei legate. n perſo ne legatarii tractu temporis non confirmantur etiam ſi cauſa im pedimenti remoueatur. vt. ff. de regula cathoniana. l. i. in prin. ⁊ de le. i. l. cetera.§. i. ergo regula cōſtituit ius de nouo. ¶ Ad hoc reſpondent doctores ſatis ſubtiliter ⁊ dicunt ꝙ eſt conſiderare tres ſpecies caſuū. Nam quidem ſūt caſus in canone vel le. ſpecialiter indeterminati. ⁊ in illis regula non conſtituit ius qꝛ inuenit iam conſtitutū. ¶ Quidam ſūt caſus excepti a legis determinatione ⁊ in illis ſimiliter regula non conſtituit ius. qꝛ non claudunt̉ ſub regule diſpoſitione vt. jͣ. ſubiicitur. ¶ Quidam ſūt ca ſus in quibus eſt eadem equitas que in caſibus a iure determina tis. nec tamen reperiūtur in iure poſiti ⁊ in illis regula facit ius ꝓ pter idemptitatem rationis que non patit̉ determinationem caſuum ſimiliū eſſe diuerſam. vt. ff. de iniuſ. rup. te. l. poſthumꝰ ⁊ de ver. ob. l. a ticio. ¶ Aptiꝰ autem dici poſſet. ꝙ aut cōſtitutio iuris precedit traditionem regule ⁊ regula de iure conſtituto. iam qͣſi numeratio de materia producatur. ⁊ tūc proprie locū habet diſtī ctio predictorum caſuū. videlicet vt iam determinatis ⁊ exceptis non faciat ius. Sed in non determinatis in quibꝰ eſt eadem ratio equitas faciat ſeu conſtituat ius. Sed vbi nō eſt ius conſtitutum ante regule traditionem: ſed inuenitur ſola ſimplex traditō regule. tūc ipſa regula eſt ius ſeu conſtitutio iuris ⁊ ab alio non ſꝫ a conſtitutione procedit. ⁊ ita poteſt intelligi prealle. l. i. de regula cathoniana. ¶ Circa quartum.ſ. qd̓ ſit officium regule. Di cunt doctores quidam ꝙ officiū regule eſt coniungere plures ra tiones caſuū.i. rōnem traditam in vno caſu ad plures alios extē dere. in quibus vertitur eadē equitas. Tamen iſta expoſitio videtur non vera. Quia cum tex. dicat. ff. e. l. i. ꝙ regula eſt coniun ctio rationis. ⁊ ẜm opinionem premiſſam non coniungeret ratō nes ſed ius in vno caſu conſtitutum ad alium extenderet. ſequit̉ ꝙ opi. illa ideo remota ſit a propria ſignificatione uerborum tex. ¶ Item ẜm opinionem Io. rationem unius caſus attribueret alteri qd̓ tex. non intendit. quia nihil de extenſione caſuum ſꝫ de ꝯiūctōe rōis. ¶ Itē ſi d̓ extēſiōe tractaret iā pōeret̉ d̓ regula ius cōſtituente ſimiliter qd̓ videtur contra tex. Et propterea dicendum eſt ꝙ regula eſt cōiunctio rationis. Ideo quia de ratione plurium caſuum eandem rationem habētium. vnam numero generalē traditionem facit. Et ſic que plures erant. primo nume ro rationes ad vnam ex omnibus coniunctis precedentem redu centur per regulam Et ideo proprie dicitur ꝙ officium regule ē rationes coniūgere. uidetur ergo ꝙ ſtatutū fuit primo in piſcibꝰ ꝙ occupanti concederentur. Item ſtatutum fuit in auibus ꝙ oc cupanti concederentur eadem ratione quia nullius in bōis ſunt ⁊ in feris beſtiis eadem ratione quia nullius in bonis ſunt. Ex his ominibus ſequitur traditio regule q̄ rationes predictas om nes coniungat.ſ. ꝙ ī nullius bonis eſt: occupanti cōcedit̉. ¶ Cir ca quintum ⁊ ultimum fuerunt due opi. contrarie. Io. enim dicit ꝙ exceptiones nō ſūt de regula que fiunt ad derogandum regu le. ut. ff. de regula catho. l. i. ii. rn̄. ergo oppoſitum.i. confirmatio nem regule non inducunt igitur ſub regula non comprehendun tur quia magis tendunt ad oppoſitum.i. ad effectum regule excludendum. ar. ff. de annu. le. l. legata īutiliter. de condi. ⁊ de. l. cum talis.§. fi. ¶ Preterea ſpecies d̓ gener̄ excepta nō cōtinētur ſub genere. ff. d̓ pe. l. ſanctio legū. ⁊ d̓ ꝟ. ob. l. doli clauſula. d̓ le. iii. l. uxorē.§. feliciſſimo. ⁊. l. ẜuꝰ urbanꝰ.§. ulti. ⁊ d̓ ali. le. l. alimē ta.§. baſilice. ⁊. l. ſtichum. igit̉ caſus excepti a regula n̄ cōtīentur ſub regula. Plac. ꝟo dixit ꝙ exceptiōes cōtīentur ſub regula. ⁊ pro ea videt̉ facere. ff. e. l. ſemper ſpālia generalibus inſunt. Itē ꝙ per exceptiones dicitur regulas confirmari. ut in autē. de non ali.§. ut autem. Ergo uidentur exceptiones eē de parte regule