Seite
Liber III Suſceptibilis enim eſt ſcientie et ignorantie virtutis et malitie. et hoc ſine ſubſtantie ſue in mutatione ſeu deperditione. Item quia incor porea eſt. non eſt ſenſu corporali ꝑuia neqꝫ ſe­cundum dimenſionem extenſiua. Item qꝛ ſim plex eſt in natura iō nec augmenti nec decremē ti eſt in ſua eſſentia receptiua. et ideo nec in cor pore maiori eſt maior nec ī minori minor.(vt dicit auguſti. Item quamuis ſimplex ſit et in­uariabilis in ſubſtantia ſua/ tamen eſt in po­tentia multiplex. Nam multitudo in virtute et potentia non ponit maioritatem in natura vel minoritatem. ſed quo ad varios effectus eſt po tentialis multitudo in anima. vnde non eſt ma ior in tribus ꝙͣ in vna nec minor in vna dicitur ꝙͣ in tribus. patet itaqꝫ multipliciter anime ꝓ­prietas ſecundum rem et diffinitionem. lucidi us autem patebit anime conditio per nominiſ ipſius impoſitionem. Nima igitur ſecundum Iſido. a­gentibus nomen accepit. ꝓ eo ꝙ ẜm eoꝝ opinionem ventus ſit qꝛ aerem ore attrahentes viuere videmus. ſed hoc apertiſſime falſum eſt/ qꝛ multo prius anima corpori infunditur ꝙͣ aerore capiatur. qꝛ in ge nitricis vtero ſtatim viuit quando a domino ī funditur et creatur. anima igitur dicitur/ eo ꝙ viuit. et corpus cui infunditur animat et viuifi cat. Spiritus vero dicitur qꝛ vitam habet in ſe ſpiritualem/ animalem/ et naturalem. et qꝛ ſpi rare facit ipſum corpus. Idem etiam in eſſen­tia eſt anima et animus. ſed anima dicit vitam ſecundum rationem/ et animus conſilium. vn de dicunt ph̓i. animam id eſt vitaꝫ ſine animo id eſt ſine conſilio permanere. Dicitur etiaꝫ ani ma mens/ quia tanquaꝫ caput eminet. vel qꝛ meminit. vnde et homo ẜm mentē dicitur yma go dei. Item multa nomina anime ſunt ita cō iuncta ꝙ vnū pro alio ſepe ponitur. et per di­uerſa nomina vna anima diuerſis reſpectibus nominatur. anima enim dicitur dum animat et viuificat. mens inquantum recolit/ animus dum vult ratio dum recta iudicat ſpiritus dū ſpirat/ ſenſus dum aliquid ſentit. vnde et pro his anime proprietatibus ſcientia que anime eſt qualitas. eſt a ſenſu a quo nomen accepit. hucuſqꝫ Iſido. li. xi. c. x. et iiij. Nima vero plures habet potenti. as cum ſit in ſubſtātia vna habet multiplicem compoſitionē ẜm quā oportuit diuerſam potentiarum ipſius oſten­dere partitionem. comparatur enim ad corpuſ ⁊ ad finē ſuū ⁊ ad actū ſuū. Scd̓ꝫ ꝯꝑatōeꝫ ꝟo ad corpꝰ quinqꝫ hꝫ potentias quaꝝ pͥma ē ẜm augu. ſenſualitas que ē vis anime qua mouet̉. et tendit in corporis ſenſus atqꝫ appetitus rerum ad corpus pertinentium. hac potentia mouetur animal ad appetendum delectabilia refugitqꝫ nociua. Secunda potentia eſt ſenſu ſcꝫ vis anime que cognoſcit res ſenſibiles ⁊ cor porales quando ſunt preſentes. Tercia ē ima ginatio qua anima intuetur formas rerum cor poralium quando ſunt abſentes. Quar­ta eſt ratio que inter bonum et malum/ verum et falſum diſcernit. Quinta eſt intellectus qua res non materiales ſed intelligibiles compre­hendit vt deum et angelum. et huiuſmodi treſ prime potentie/ ſcilicet ſenſualitas/ ſenſus/ et imaginatio ſunt in anima prout corpori ē vni bilis et ei influit vitam et ſenſum interiorem et exteriorem ad ipſius corporis perfectionem. ⁊ he potentie hominibus et brutis ſunt commu­nes. due vero alie. ſcꝫ ratio et intellectus ſunt ī ea prout a corpore eſt ſeparabilis et remanet ſe parata. ſicut angelus. et hoc ſecundum dupli cem aſpectum. reſpicit namqꝫ ſuperiora/ et ſic intellectus nuncupatur. reſpicit et inferiora/ et ſic ratio dicitur. prout autem anima comparat̉ ad finem ſuum triplicem habet potentiam. ſcꝫ rationabilem/ qua tendit in verum. concupiſci bilem/ qua tendit in bonum. et iraſcibilem/ qͣ tendit in arduū et eternum. In rationabili ē co gnitio veri. Item concupiſcibili voluntas ⁊ de ſiderium boni. In iraſcibili eſt fuga cōtrari.ſ. mali. Omnis itaqꝫ potentia ſic conſiderata ē cognitiua ſiue apprehenſiua veri. vel affectiua boni/ vel motiua ad fugam mali. De vi igitur apprehēſiua ſiue rationabili omnis ſenſus ori tur. De vi autem motiua concupiſcibili et iraſci bili naſcitur omnis affectio ſeu affectus. que af fectiones ſunt quatuor.ſ. gaudiū ſpes timor ⁊ dolor. Prime due naſcuntur de concupiſcibili nam de re quā concupiſcimus gaudemus. et gaudendo ſperamus. Que vero alie.ſ. timor et dolor oriuntur de iraſcibili. qꝛ de eo qd̓ odi mus iam dolemus/ et dolendo timemus. Hi ſi quidem quatuor affectus virtutum omnium et viciorum. quedam ſunt ſubtracta materia ſi cut alias eſt oſtenſum. et hoc patet per augu. ī libro de anima ⁊ ſpiritu. vbi hec oīa declarani Rout vero conſideratur anima in comparatione ad ſuum actuum tri­plex potentia occurit.ſ. vegetabiliſ enſibilis/ rationalis. immo in diuerſis ſubie­cus triplex dicitur anima.ſ. vegetabilis. que ē in plantis et radicibus ſenſibilis q̄ eſt in bru tis animalibus. rōnalis in hominibus. Und̓ animā vegetabilem comparat phūs triangulo