Seite
Liber IIII. Dicitur ⁊ mediocris equalis/ ⁊ temꝑatus quā do nec centro nec extremitatibus eſt vicinus. Hec mediocritas ex magno ⁊ paruo procedit. Item conſideratur ẜm tempus motuū. ⁊ ſic di citur velox/ tardus/ ⁊ medius. Uelox dicit̉/ qꝛ ꝑuo temporis interuallo ſepius mouetur. et hͦ contingit ex forti calore ⁊ virtute. Tardus/ qꝛ magnū continet temporis interuallum vel ſpa cium ad ſui motus complementū. ⁊ hoc accidit ex defectu caloris ⁊ virtutis minoratione. me­dius inter hos laudabilis eſt habendus. Ter tio conſideratur pulſus ẜm tenorem virtutis. ⁊ ſecūdum hoc eſt fortis/ debilis ⁊ medius. For tis eſt quādo quadam virtute a ſe videt̉ repel lere digitum tangētis. ⁊ hoc accidit ex fortitudi ne virturis ⁊ mollicie organi facilis ad remouē dum. Debilis eſt quādo debiliter digitum per cutit. ⁊ hoc eſt ex imbecillitate virtutis/ ⁊ du­ricia organi inobediētis. Nedius ab vtroqꝫ temꝑatur. Quarto attenditur ẜm ꝯſiſtentiam organi. ⁊ tūc dicitur durus/ mollis/ ⁊ medius. Purus eſt quādo cum quadā aſperitate ⁊ duri cia reſiſtere videtur. ⁊ hoc ꝑuenit ex vaſorum ſu orum ſiccitate. Pollis eſt quādo digiti cū ma gna ſuauitate ſentiunt ita videat̉ ab eis pe­netrari. ⁊ hoc ꝓuenit ex humiditate. Pedi us inter hos duos eſt temꝑatus. Quinto iu­dicatur ẜm plenum vacuum/ ⁊ medium. Ple nus eſt qui quadam humiditate redūdare vi­detur ⁊ hoc ꝓuenit ex nimia ſanguinis ⁊ ſpūs repletione. Uacuus autem eſt quādo apparet inflatus. ſed cū tangitur/ quaſi vacuis digitis ꝑforatur. Dedius ab his eſt temperatus. Sexto iudicatur pulſus ẜm qualitatem arteri arum. ⁊ diuidit̉ in calidum/ frigidū/ ⁊ mediuꝫ Calidus eſt cū digitoꝝ extremitates ſentiūt ca lidam atteriaꝝ ſubſtantiā. ⁊ hoc ꝓuenit ex ma teria intra habita.ſ. ex ſpū ⁊ calore.i. calido ſā guine. Frigidus ecōtrario eſt intelligendus. Bedius vero ab his duobus temꝑatur. Se ptimo iudicat̉ ex opere quietis. ⁊ hec diuiditur in ſpiſſum/ rarū/ ⁊ medium. Spiſſus eſt qui ī ſua dilatatione digitoꝝ extremitates ſepe ꝑcu tit ⁊ ſubito recedit. ⁊ hoc accidit ex fortitudine caloris ⁊ defectu virtutis. fortitudo enim calo ris remedium querit refrigerationis. defectꝰ ve ro virtutis cū non valeat ſemel bis vel ter ī ap petendo laborat. Rarus vero ecōtrario ⁊ ex cō traria cauſa ꝓuenit.ſ. ex tarditate caloris/ ⁊ ex fortitudine virtutis. Bedius inter hos erit te peratus. Hi ſeptem pulſus ſenſu ſunt notabi les ⁊ ad diſcernēdum ceteris faciliores. Alij ve ro tres pulſus quorū primus diuidit̉ in pond­laudabile ⁊ nō laudabile. Secūdꝰ qui diuidi tur in ꝯcordem/ ⁊ in nō equalem. Et tertius qͥ ẜm percuſſionem maiorem vel minorem diui ditur in ordinatum/ ⁊ nō ordinatum tamē vix valent a peritiſſimis medicis deprehendi. ⁊ iō de eis ad preſens ſuperſedendū eſt. Si quis tamen eos ſcire voluerit. in. vij. li. pandeg. con ſtan. c. iij. de quo hec extraximus inueniet deter minata ſufficientiſſime oīa ⁊ expreſſa ibi d̓ pul ſu capriſante marcellino/ ſerriuo/ vermiculoſo formidante/ eſtuante/ ⁊ tremente diffuſus di­ſputatur. de quibus nihil ad preſens. tum pro pter difficultatem. tum etiam ꝓpter ſingulariū pulſum in multiplicitatem. tum etiam/ qꝛ pre­ſenti opuſculo multum neceſſaria nō videntur Ariatur autem pulſus ꝓpter mul­ta. Primo ꝓpter ſexus diſcretionē nam in maſculis qui valdioris ſūt nature ⁊ fortiores fortior eſt pulſus ꝙͣ in femi nis que ſunt nature magis debilis. ⁊ hoc eſt qꝛ natura ſepe īterando nititur ſupplere in femīs quod per fortiorem pulſum ſemel in maſculis operatur. Item variatur pulſus per completō nem quia ſi fuerit calida facit pulſum fortiorē maiorem vel velociorem. ſi vero frigida/ facit paruū debilē atqꝫ tarduꝫ. ſi autē huida mollē reddit ⁊ ſpiſſum ſi ſicca/ aſperum atqꝫ durum. Item diuerſificatur ꝓpter variam corporis di ſpoſitionem. qꝛ in macillentis generaliter ē pul ſus fortior ⁊ viuacior ꝙͣ in craſſis. ⁊ hoc forte propter minorem arterie per molem carneam occultationem vel propter maioreꝫ caloris na turalis qui abundat in macillentis intenſionē qui quidem calor pulſum efficit fortiorem. Item propter etatis diuerſitatem. quia pueri habent velociorem pulſum ad innati caloris refrigerationem. quia in talibus plus abūdat Nam velocitatem facit magnitudo caloris. ⁊ debilitas virtutis que ad attrahendum frigi­dum aerem ſemel non ſufficit vt ſupra dictum eſt. Iuuenes vero propter abundantem in eiſ virtutem pulſum habent fortem ⁊ velocem. Senes vero ecōuerſo paruum ⁊ tardum debi lem/ ⁊ rarum. ⁊ hoc quia eorum complexio ap propinquat frigiditati. vnde nō eſt neceſſe mul tum attrahere aerem frigidum cauſa refrigera tionis. Alie autem etates his affines ſecan­dum eam cui magis approximant pulſum ſi­miliorem ſunt habentes. ⁊ hec tam in maſcu­lis ꝙͣ in feminis. Item propter temporis im mutationem. nam ver propter temperantiam frigidam ⁊ calidam pulſum facit fortem. ſimi liter ⁊ autumnus. Omne enim temperamen­tum virtuti naturali adbibet incrementum.