Seite
Liber. IIII. De qualitatibus ⁊ humoribus humani corporis. Liber quartus Incipit. Ehumani itaqꝫ corporis ⁊ parti um eius ꝓprietatibꝰ tractaturi/ ab elemen­taribus qualitatatibꝰ et humoribus ex qui­bus conſtat corpus ē primitus inchoandum. Uatuor ſunt itaqꝫ elemēta ⁊ elem̄ tares qualitates ex quibꝰ cōſtituit̉ om̄e corpus aīatum materialiter/ p̄cipue corpus humanū. quod inter oīa elemē ta eſt nobiliſſimū/ ⁊ nobiliſſime inter omīa cō poſita elemēta ordinatum. vtputa ꝓpriū ani­me rōnalis organuꝫ ipſius oꝑationibus tam naturalibus ꝙͣ voluntarijs deputatum. Eſt itaqꝫ corpus hominis cōpoſitum ex quattuor elementis.ſ. terra aqua/ aere ⁊ igne. quorum quodlibet habet ꝓprias qualitates. Sūt aūt quatuor prime ⁊ principales.ſ. caliditas ⁊ fri giditas. ſiccitas ⁊ humiditas/ que dicunt̉ pri­me qꝛ primo labunt̉ ab elemētis in elementa­ta. Dicuntur etiam principales. qꝛ ab eis om̄s ſecūdarij effectus oriuntur. Harum qualitatū due ſūt actiue.ſ. caliditas ⁊ frigiditas. Alie ve ro due.ſ. ſiccitas ⁊ humiditas ſunt paſſiue. vn de ab iſtarū qualitatum p̄ualētia ⁊ dn̄io dicū tur elementa actiua vel paſſiua. Dicūtur autem prime due principaliter actiue/ non qꝛ ille tan tum agant. qꝛ paſſiue ſimiliter agūt. nulla.n. qualitas eſt ocioſa ī corꝑe. ſed ideo dicūtur he actiue. qꝛ ꝑ actiones earum alie habent induci vel ꝯſeruari. Nam caliditas qn̄qꝫ humiditatē quādoqꝫ ſicutatē inducit ⁊ cuſtodit. vt pōt vi­deri in carne ſalſa. calor enim ſolis terreſtris ꝑ­tes diſſoluit ⁊ aquoſas ⁊ aereas. ⁊ ſic relaxan do/ molliendo/ a calore inducit̉ humiditas. Siccitatem aūt inducit/ qꝛ calor agens in hu miditatē primo eam diſſoluit ⁊ diſſolutaꝫ ꝯſu­mit. ⁊ ſiccitas que eſt lima caloris inducit̉ ⁊ eti am ꝯſeruat̉. Caliditas igit̉ eſt elemētaris qua litas ſumme actiua. qd̓ patet ꝑ eius effectū. dū enim agit in reꝫ aliquā primo eius ꝑtes diſſol uit. quibꝰ diſſoluus/ res debilior efficit̉/ que ꝑ partium coherentiā fortior fuerat. ⁊ ideo actiōi rei agentis nimis reſiſtit. Item caliditas eſt oī um generabilium artifex ⁊ cauſa generationis totius principaliter effectiua. Eſt aūt duplex caliditas.ſ. ſolaris ſiue celeſtis.ſ. generans. et hͦ eſt ſaluatiua ⁊ generatiua. vnde quādoqꝫ ge nerant̉ rane ex celeſti calore in aere. Alia eſt ele­mētaris ⁊ generatiua. ⁊ hec eſt corruptiua ⁊ cō ſumptiua. ſicut quādo ſit coadunatio fractorū radiorum in puncto alicuius corꝑis ꝑſpicui. ſi cut ſi fiat coadunatio radiorum in ſpeculo/ po teſt incendi ſtupa ex reflexione radiorum ⁊ com buri. Item inferiorum eſt ad ſuperiora reducti ua. faciendo enim motū a centro ad circūferen tiam diſſolui terreſtria in aquoſa. ⁊ aquoſa in aerea/ ⁊ illa in ignea. ⁊ ſic inferiora ⁊ media re ducit in ſua ſuperiora. Item eorum que dure ſunt cōpactionis/ ē remollitiua. Agendo enim in groſſam ſubſtantiam eam diſſoluendo mol lificat. vt patet in metallis caloris liquefactis. ſoluendo enim terreſtria in aquoſa remollit. Item mollium ⁊ liquidoruꝫ induratiua. vt pa tet in ouo igni appoſito. qꝛ liquidioribꝰ ⁊ ſub tilioribus partibus reſolutis terreſtribus parti bus remanentibus indureſcit. Item denſoruꝫ eſt ſubtiliatiua. Cum enim motum a centro ad circum ferentiam habeat. vi ſua rem in quam a git diſſoluit/ ⁊ ſue actioni idoneam reddit. vn de cum rem ad ſimplicitatem reducere laborat per conſequens ſubtiliat. Nam ſubtilitas groſ ſe rei ſubtilitas eſt que in naſcitur per minorem partium compactionem. vt patet in glacie que calore ſoluta ſubtiliatur. Item virtute ſua eſt depuratiua metallorum ⁊ rubiginis ipſorum conſumptiua. Nam agendo in ſubſtantiaꝫ ip ſius matelli ipſaꝫ diſſoluit ⁊ ſi quid inuenit fe culentie ⁊ rubiginis ſeparat ⁊ cōſumit. Si au­tem fuerit aurum omnino purum/ violentia quidem caloris diſſoluitur ſed non conſumi­tur. vnde aurum perfecte depuratum/ quāuis per calorem diſſoluatur/ non tamen in ſuo pō dere minoratur. Item caliditas eſt acciden taliter corruptiua. vt eſt videre quando calor plus diſſoluit quam conſumat/ ipſi humores putrefiunt ⁊ corrumpuntur. vt patet in cumu­lo frumenti aqua aſperſo vbi calor incluſus a quam reſoluit in fumoſitateꝫ/ que incluſa ⁊ re tenta grana remollit ⁊ putrefacit/ ⁊ corrumpit Item naturaliter eſt grauium alleuiatiua. duꝫ enī hūiditas per calorē reſoluta ꝯſumitur pon dus minoratur/ ⁊ ſic ſubſtantia rei leuiatur. Preterea calore agente in hūiditatem ſumus generatur qui ſumus alleuiatur ⁊ depuratur et in ſpiritum ſcilicet ſubſtantiā leuē ⁊ aeream mutatur. ⁊ rem in qua continet̉ reddit leuiorē Hinc eſt ꝙ corpora aīmalium viuentium in­comparabiliter ſunt leuiora ꝙͣ corpora mortu