¶ Liber VI Inequale ꝟo exercitium aliud eſt vniuerſale/ aliud ꝟo ꝑticulare. Uniuerſale eſt quod omīa membra mouet vt fodere/ itinerare/ ⁊ hmōi. Particulare ꝟo eſt vbi quedā mēbra quieſcūt ⁊ q̄dam mouent̉. vt ſuere/ ſcribere/ ⁊ ſil̓ia. Hec aūt varia exercitia corpus variāt ẜm varia ho minum officia ⁊ artificia. quoddam calefacit ⁊ deſiccat ſicut ars fabrilis. Nam aer a fornace ī ſpiratus cū ſit calidus ⁊ ſiccus. eos deſiccat ⁊ calefacit. ars vero piſcatoria ecōuerſo infrigidat ⁊ humectat. Exercitiū vero ꝑticulare aliud eſt forte aliud debile aliud mediocre. In exercitatione igit̉ hec ſunt ꝯſideranda.ſ. quantitas/ qͣlitas/ tempus/ locus quātitas vt nō ſit nimis intenſa vel nimis remiſſa. in qͣlitate/ ne nimis velox/ ne nimis tarda. ſꝫ mediocrꝭ vtilis eſt ⁊ laudāda. tempus/ qd̓ maxime valet ad ex ercitium eſt ante prandium/ vt ſuꝑfluitates lu brice facte ⁊ reſolute ꝑ exercitium euacuent̉/ ne cibus ſuꝑueniens corrumpat̉. poſt cibum ꝟo cooꝑat̉ ꝟtuti digeſtiue ad ciborum decoctionē ita tn̄ ſi fuerit temꝑatū. nimium ꝟo nō eſt bonum. qꝛ potius eſt cā calefactionis membroꝝ tam interioꝝ ꝙ exteriorum. Attendendus ē ſo cus. quia alius ē aquoſus ⁊ infrigidat ⁊ hūectat. vt locus piſcatoꝝ. aliꝰ ꝟo ſiccus ⁊ vmbro ſus. vt locus venatoꝝ. ⁊ talis ꝙͣtum eſt de caliditatꝭ rōne laboris ⁊ diſcurſus actione deſiccat. ⁊ ſic de alijs. Un̄ qͥdam ſapiens interrogatus ad quid exercitatio laboris eſſet neceſſa ria reſpondit in hͦ ꝟba. Honeſtus(inquit) labor humane vite eſt fida cuſtodia/ dormientis ⁊ nature ſtimulus/ ſopiti calorꝭ lima/ ſuꝑfluita tis ꝯſumptio/ vitiorum fuga/ morborū mors languoꝝ medicina lucrum temꝑis/ iuuentutꝭ debitum adoleſcentie diſciplina/ ſenectutꝭ gau dium ſalutꝭ adiutorium nutricꝭ omniū maloꝝ eſt emula/ ocij inimica. Ille nempe ſolus ab exercitto ſe abſtrabat ⁊ labore/ qui felicitatis gaudio vult carere. Uerba p̄miſſa ꝯtinent̉ ī ſermone fulgentij ꝯͣ ocioſos. vbi exponit̉ illud ꝟ bum. panem ocioſa nō ꝯmedit. in quo ſermone multum ꝯmendat pij laboris exercitiū. In fine ẜmoīs tn̄ labori p̄ponit deuotū ꝯtempla tionis ocium dicēs. mariā ꝓpt̓ ꝯtemplatōnis ocium minime fore intra ocioſarum mulierum numerum ꝯputandam/ qͥn potius in oībus p̄ ponendam. ¶ Quomō.n. panē illa ocioſa comedit/ q̄ pane vite plena alijs panem frangit. Panē ſiquidē frāgit qui or̄onis procinio/ cōuerſationis exemplo/ pie eruditionis ꝟbo eſurientes ⁊ ſitiētes iuſticia refouet atqꝫ paſcit. ma ria gͦ que or̄one ſubuenit ꝯuerſatōne ad bonū allicit p̄dicatōne inſtruit panē frangit ⁊c. ¶ De quiete. Uies aūt eſt ceſſatio ab exercitio ⁊ labore. Sicut.n. neceſſaria ē ad nature ꝯuerſationem exercitatio ſic ⁊ quies. Nā quies finis ē ⁊ ꝯſummatio motus ⁊ labo ris. ſine.n. quiete nihil finalit̓ eſt durabile. qꝛ qd̓ caret alterna requie durabile nō eſt vn̄ celum qd̓ maxime ē mobile ſuo motu tendit ad quietē. ſil̓r ſol ⁊ luna ſydera ignis/ aer aqua⁊ oīa alia que ẜm naturā ſunt mobilia/ tēdunt finalit̓ ad quietem. vt dicit Augꝭ. Quies autē naturalit̓ hꝫ indinationem ad centꝝ. ⁊ iō pͥncipium eſt ⁊ diſpō aggregationis ⁊ adunatōis ꝑtium in loco ſua. ⁊ ideo oīa q̄ ſunt ordinata ẜm naturā ad quietē nobiliora indicant̉ ⁊ digniora qn̄ ſunt finalit̉ in quiete. ꝙͣ qn̄ ſūt ī mo tu. ſicut ⁊ finis dignior eſt his q̄ ſunt ad finem Quies aūt ꝓut opponit̉ exercitio tot modis ꝯſiderat̉ quo ad effectū quot ⁊ ip̄m exercitium. Alia.n. eſt ſpūalis/ alia corꝑalis. quoꝝ vtraqꝫ ſi fuerit nature ꝯmenſurata/ erit ſalutifera aīe ⁊ corꝑi ⁊ ſanitat̉ hominis ꝯſeruatiua. ſi auteꝫ nō ecōuerſo. Itē quies aliqn̄ eſt nimia. ⁊ hec eſt maloꝝ humoꝝ generatiua/ nutritiua/ mul tiplicatiua/ corruptionis inductiua. Nā aque qn̄ nimis quieſcūt/ putreſcūt. ſic ferꝝ ⁊ quodli bet metallū rubiginat̉ qn̄ nimis debito vſitat̉. Alia eſt nimis ꝑua. ⁊ hͨ ſimilit̓ eſt vitioſa. qꝛ na turam laſſam nō recreat debilitatē nō reꝑatꝯſumptam nō reſtaurat. Hediocris aūt inter hͦ eſt laudabilis. nam calorē naturalē ꝯfortat ſenſum recreat/ digeſtionem emēdat corpus mediocriter purgat. Item quo ad qͣlitatem quies alia eſt vera. ⁊ hͦ eſt laudabilis ſi nō ſit nimia/ alia nō vera. vt in febribus vel febricitantibus. ⁊ hͦ minus laudabilis eſt. ſicut poſt dicetur. ¶ Finit Liber Sextus.
