Seite
De aere et eius proprie. et turbida eo ꝙ in principio diei radijs ſolari bus non dirigatur. nam in principio diei ven­tus ibi nimis eſt frgidus. in veſpere vero cale­fit(vt dicit Conſtan. Tertius ventus cardi­nalis eſt auſter ⁊ orit̉ ſub polo antartico eadeꝫ de cauſa qua ⁊ primi. ⁊ habet duos vētos col laterales.ſ. nothum verſus orientem. ⁊ affricū verſus occidenteꝫ. qui notant̉ hoc verſu. Atqꝫ die medio nothus heret affricus auſtro. Auſter aūt ab hauriendo aqͣs eſt dictꝰ. Eſt aūt calidꝰ ⁊ humidus et fulmineus. denſum facit aerem atqꝫ ſpiſſum et nebulas nutrit ſuo calore. po­ros aꝑit ⁊ ſua humiditate pluuias ml̓tiplicat ⁊ adducit(vt dicit Iſido.) Tempeſtate ī ma­ri generat. qꝛ ab imo flat(vt dicit Be. Po ros corporū aperit virtutes aīmales impedit grauitateꝫ in corpore facit(vt dicit Ip̄o. Ue ti inquit auſtrales grauant audituꝫ caliginoſi ſunt/ ⁊ capita grauantes pigri diſſoluentes. Diſſoluūt enim venti auſtrales humores ab in terioribus ad exteriora ſenſus ⁊ grauitatem fa ciūt colorēqꝫ corrumpūt et egritudinē faciūt reci diuationē podogram ⁊ prurituꝫ cōmouēt. epi­lentiam ⁊ acutas febres. Uentus igit̉ auſtra­lis oritur in zona iuxta polum antarticuꝫ que pr̄e nimia eius frigiditate eſt inhabitalis. vn­de naturaliter eſt frigidus et ſiccus quantuꝫ eſt de ſuo ortu/ ſicut ⁊ ſeptentrio qui flat ab iere oppoſito. ſed dū tranſit per torridam zonam/ ibi calorē aſſumit et qꝛ verſus meridiem venit vbi eſt maior aquarum copia ⁊ loca vapore et rore plena humiditatem cōtrahit ⁊ acquirit. Unde et apud nos calidius et humidius inue­nitur/ ⁊ ipſo flante aer predicto vapore replet in pluuias reſoluit̉. qꝛ de ampla zona aerem ī pellit ad noſtram anguſtiam. ideo ꝯdenſat a e rem. vnde generant̉ nubes quarum obiectu ſo lares radij obſcurant̉(vt dicit Iſi.) Nultas itaqꝫ habet auſter laudabiles ꝓprietates. Quia eſt vētus mollis ⁊ remollitiuus calidꝰ et humidus pluuie ⁊ roris miniſtratiuus/ po­rorum terre aperitiuus/ germinū et ſeminū pro ductiuꝰ/ nutritiuus ⁊ augmentatiuus/ ſuperfi ciei terre renouatiuus pennarū veterum ⁊ plu­marum in auibus mutatiuus. humoꝝ frigido rum ⁊ ꝯpactorum in corꝑe diſſilutiuꝰ. ſudoris ⁊ euaporationis fumoſitatum et humorū ſuꝑ fluorum preuocatiuus. reptiliū ⁊ vermiū terre ſtrium de interioribus terte eductiuꝰ. Quarte ventus cardinalis dicitur boreas qui ortū ha­bet ſub polo artico/ eadem de cauſa qua ⁊ pre cedentes ⁊ habet iſtos collaterales ſcilicet aqͥ­lonem verſus occidentem. ⁊ chorū verſus orie tem. ⁊ notantur per hunc verſum. Ae boreas a quilo veniūt et chorus ab alto. Et dicitur bo­reas ab hiperboreis mōtibꝰ a quibus flat(vt dicit Iſido. Sicut auſter dicitur affricus de prouincia affrice aqua frequētius ſolet flare. Dicitur ⁊ ſeptentrionalis. qꝛ flata ꝑte aeris ſe ptentrionis ⁊ oritur ex locis aquoſis et conge­latis ⁊ conſtrictis ꝓpter nimiaꝫ remotionem a circulo ſolis et ex montibꝰ excelſis ex quibꝰ ad nos venit ⁊ cum ab illis locis nequeant vapo res diſſolui ꝓpter nimiam ꝯgelationem/ aerē ſerenum reddit ⁊ peſtilētiam ab auſtro ortam reprimit ⁊ repellit(vt dicit Iſido. Uehemen tia ſui frigoris terram ⁊ aquarum ſuꝑficiem cō ſtringit. et nunc in glacie/ nunc in criſtalli ſpeci em̄ ſecundum maioreꝫ vel minorem induratō nem alterat ⁊ conuertit. Hi quatuor ergo ven ti cū ſint frigidi ⁊ ſicci corpora inderant ⁊ po ros claudunt humores putrificāt/ ſpiritus ⁊ ſenſus ſubtiliant/ vim digeſtiuam adiuuant/ virtutem retentiuam cōfortant/ aerem peſtilen tem ſanant. vim geratiuam augmentant. Un de dicit Ari. libro. xiiij.) ꝙ in cōceptione fetus ſi ventus fuerit ſeptentrionalis natus erit ma­ſculus/ et ecōuerſo ſi fuerit meridionalis(dicit Conſtan. li. v. c. vij. ꝙ ventus aquilonaris hu mores malos cōtrahit ⁊ impedit ne in alia mē bra diſcurrant. verūtamen tuſſim facit/ ꝓpter pectoris deſiccationem. terre ⁊ corporum facit aſperitates frigiditate ⁊ ſiccitate ſua. neruos ꝑ cutit/ contrahit ⁊ conſtringit. ideo ad motum ⁊ operationeꝫ membra impedit atqꝫ ledit. fru ctus et flores tenores ledit ⁊ corrumpit/ vine­as germinantes ⁊ florentes exurit/ herbarum ⁊ arborum virorem ſpoliat atqꝫ tollit humo­res deſiccat exteriores ⁊ interiores. ⁊ ideo pſiti cis eſt nociuus. qꝛ pulmonem ſuam ſiccitate di lacerat ⁊ ulcerat(vt dicit Galie. Uentus frigi­dus ⁊ ſiccus ⁊ de anguſta zona veniēs ad am plam aerem rarefaciens ſubtiliat ⁊ deſiccat ⁊ gelando partes humidas taꝫ terre ꝙͣ aque ſu perficialiter coadunat. Unde dicitur aquilo qͣ ſi aquas ligans(vt dicit Iſido.) Ubes eſt impreſſio facta in aere ex multis vaporibus in medio aeris interſtitio aggregatis in unum cor pus/ ex loci frigore condenſatis. Unde nubes eſt communis materia ad niueꝫ pluuiam/ ⁊ grandinem. Habet autem nubes ſic generari. nam calor celeſtis ui ſua partes aq̄ et terre vaporbiles ad ſe ſubtiliſſime attrahit. et partes earum ſubtiliores cōſumens/ et reſi duum condenſans in nubem conuertit. vnde dicit Iſidorus. Nubes eſt aeris denſitas ex in. 2.