Seite
Liber XI uerſo autem auſtralis cū ſit calidus ⁊ humidi­cōtrarios habet effectus/ aerem enī cōdenſat. turbulentiam ⁊ obſcuritateꝫ generat(vt di. be da. Item vētus quādo obſtaculum inuenit­ſue virtutis ſiue fortitudinis eſt oſtenſiuus. Tunc enī maxime apparet fortis ⁊ violentus vnde ⁊ arbores et domos ſibi reſiſtentes/ diru it radicitus et ſubuertit. ⁊ ideo dictus ē ventus vt dicit Iſi. eo ꝙ vehennens ſit violentus vir tus enī eius tāta eſt vt nō ſolū ſaxa ⁊ arbores uellat. ſꝫ etiā celū ⁊ ꝯturbet maria atqꝫ ꝯmoue­at(vt. d. Iſi.) Iteꝫ ventus eſt hūoris ſuꝑflui ꝯſumptiuus et lubricitatiuus/ ac immunditie abſterſiuus. nam vie que ꝑ inūdationem plu­uiarum effecti ſunt lubrice et ſordide/ ꝑ flatum venti fiūt mūde. Item temꝑatus venti flatus eſt ignis et flamme excitatiuus. Si uero fuerit nimis impetuoſus et intenſus/ erit eiuſdē extī­ctiuus. Item ventꝰ in ſuo ortu inuiſibilis eſt et occultus. ſed paulatim per aggregationem partium vaporaliū in aere eſt augmēti recepti uus et ſui ipſius manifeſtatiuus. ⁊ ideo dicit̉ ī li. methe. ꝙ venti quādo oriuntur de terra ſūt debiles. ſed poſt ꝙͣ efficiūtur fortes/ ꝓpter ml̓ titudinem vaporum qui poſt in aere multipli cant̉ et aggregantur. Item ventꝰ mouet̉ circula riter ⁊ tortuoſe. nam vapor qui aſcendit primo furſum/ fectitur poſtea in circuitū terre. et ideo eius motꝰ eſt tortuoſus et circulariter ꝓceſſi­Item venti impetus eſt palearum leuatiuus. pulueris ⁊ cineris diſꝑſiuus/ viſcie inflatiuus et extenſiuus per ſui ſubintrationem. Intrat cauemoſas et ſpongioſas terre ꝑtes. eſt ventꝰ terremotus generatiuus. ex vento eniꝫ interclu ſo et agitato in ventre terre ſit terremotꝰ(vt di­cit Ariſto.) Nam pororum tam terre ꝙͣ anima­lium eſt ventus aperitiuꝰ/ et ad interiora terre ſubtilitate ſue ſubſtantie penetratiuus. et ꝑ ſui intercluſionem intrat ꝑtes aqueas ⁊ eſt ventꝰ in ſuperficie aque eleuationis/ et ſpūme cauſa tiuus. Eſt etiam ventus in aquarum ſupeficie diſſimilitudini partiū et inequalitatis inducti uus. Nam aqua eſſet equa ſuperficialiter atqꝫ plana/ ſi ventorum īpulſu nullatenꝰ moueret̉ vt dicit Iſi. Item vapor ventuoſus a cibis et potibus ſeu alijs humoribus vi calore reſo lutus/ multarum poſſionum eſt in corpore il­latiuus. nam incluſus in ſtomacho vel in inte rioribus viſceꝝ torſiones generat quaſi intol lerabiles et multas alias paſſiones ſicut hy­dropiſim/ artheticā et hmōi. In auribus etiā facit ſibillū et tinnitum. vnde inficit et impedit audibilem ſpiritum ſiue auditum. Enti autem ſūt duodecim quoruꝫ quatuor dicunt̉ eſſe cardinales. et octo collaterales. Primus autem cardinalium dicitur ſubſolanus qͦ oritur in oriente ſub equinociali paralello. ibi enim quandoqꝫ ſit maximus aeris impulſus ex tranſuerberatione terre/ vel aque in aera ex qua ſit ventus. et dicit̉ ſubſolanus quaſi ſub ſole natus. quia naſcit̉ torrida zona ſub qua ſemper mouetur ſol. Iſte ventus habet duos collaterales ſcilicet vultumum verſus ſeptētri­onalem. ⁊ eurum verſus auſtrum. et poſſunt cō tineri in hoc verſu. Sunt ſubſolanus vultur­nus et curus eoꝝ. Hi venti ſunt calidi et ſicci. calidi quia ſub ſole diumorantur. ſicci autem quia mare orientale eſt a nobis valde remotū vnde anteꝙͣ ventus orientalis ad nos veniat ſi quid habeat de humore humido/ totum ca­lore ſolis eſt conſumptum. ventus vero ſubſo lanus eſt in calore temperatus. ſed quando in vulturnū declinat omnia deſiccat. quando au tem in eurum generat nubes. Uenti auteꝫ ori entales ſecūdum Conſtan. ſunt ſalubres in or tu diei. quia ab aere veniūt temperato et ſubti liato. nam vt dicit idem regionum orientaliuꝫ eſt aerdatus ⁊ parum ſiccus. Inter calidum ⁊ humidum temperatꝰ. vnde talis ventus aqͣs clarificat et eis ſaporem ſuauem adminiſtrat. vnde venti oriētales corpora in ſanitate cuſto diunt. ꝓpter ſuarum temperiem qualitatum. partes etiam orientales maxime fructibꝰ ⁊ flo­ribus habundant plus ꝙͣ aquilonares vel oc­cidentales. Item flumina contra orientem flu entia et mare orientales ſubintrantia ſunt meli ora ⁊ ſaniora ac clariora. quia ventorum orien talium concuſſione et ſolis orientis reuerbera­tione/ aque ſubtiliantur ⁊ depurantur. Secū dus ventus cardinalis ē fauonius ⁊ oritur in occidente ſub paralello equinoctiali. ⁊ habet iſte ventus duos collaterales ſcilicet circiū ver ſus ſeptentrionem. Zephirum verſus auſtrū et continentur per hunc verſum. Circius occa­ſu zephirus fauonius afflant. Dicitur auteꝫ fauonius eoqꝫ foueat ea que naſcuntur(vt di cit Iſido.) Hyemem enim reſoluit/ gramina et flores producit. Eſt autem fauonius tempe rate frigidus ⁊ humidus. Frigidus eſt quia ꝑ uam morem facit ſol in occidēte ad nos venit anteꝙͣ a ſolaribus radijs incaleſcant. venti ita qꝫ occidentales in fine diei ſunt falubriores et temperatiores. quia ſol in occidente ſubtiliat eos ⁊ depurat. quia ergo regiones occidenta­les/ aerem non habent perfecte temperatum ī­calore ⁊ humore ideo eorum aqua mutabilis