¶ Liber Primus ligāt ⁊ obſtringūt. ꝯſuetudo ꝟo quę cathena eſt adamāte ſolidior ꝑ execitium vſumqꝫ ꝯtexitur: actiōes aſſiduę annuli ſunt. ſi appetitus ad id qd̓ ꝯcupiſcit: volūtatis aſſenſum ſemel traxerit. vnum cathenę annulū ꝯplicauit. ſi centies eam ſeduxerit: iam ex centū orbiculis cathena cōter ta collum victę volūtatis innodat. ⁊ captiuam ducēs illudere ⁊ inſulta re non ceſſat. hinc Horatius in epl̓is. Animum rege: qui niſi paret Im perat: hunc frenis. hunc tu compeſce cathena. animum autem vocat im petum appetitus. ¶ Quid valeat habitus. ¶ Ca. xiiij. Athena hęc a philoſophis qui reꝝ naturas ſubtiliter inſpexe rūt. habitus appellat̉ Is ꝯtinuis ⁊ ſequētibꝰ malis actionibus ſic pedetentim ⁊ ſenſim nobis adheret ⁊ ſubrepit: vt in natura tranſire videatur: ſicut lignum a natura rectum poſtqͣꝫ diu flexuram paſum fuerit curuitate dimoueri nō p̄t. nec ligno minꝰ tenaciter adhęret ea figura: qͣꝫ ſi ab origine curuatura veniſſet Scitum eſt illud memora bile lycurgi exemplū: qui volēs ppl̓o quātum ꝯſuetudo poſſit oſtēdere: duos catulos vnuꝫ in ſiluis. alteꝝ domi in popina educari fecit. mox cō uocatis turbis tale ſpetaculū exhibuit Catulos adduci iuſſit. ⁊ ꝓpoſito hinc lepore. hiuc cacabo. ſolui eos mandauit. qui popinę aſſuetus erat. ad cacabum repētino curſu ſe proripuit: qui ꝟo in ſyluis coaluerat. mira pedum leuitate fugientē leporem inſecutus eſt Uidēt̉ ergo habitus natura fortiores vtpote quam ſubigūt domāt ⁊ immutāt. ⁊ vnuſquiſqꝫ ha bitum habēs niſi diligentiā adhibeat: in ꝯtrarium ſecūdum eum ſemꝑ operatur. operatur āt habituatus facile prompte ꝑfecte ⁊ cū delectatione qui vero ſine habitu eſt. ⁊ ſi bene oꝑari p̄t. neqꝫ em̄ id negauerim nō ęque expeditus ⁊ promptus venit ad operandū. nec tāta inerit oꝑationi voluptas ꝑfectio facilitas. Un̄ illud Ariſtotelis in ethicis: citharodi eſt citharā ꝓpulſare. ſtudioſi bene pulſare Ineſt ergo habitui vt theologoꝝ clariſſimi ſentiūt ⁊ p̄ſertim Io. Scotus in pͥmū ſententiaꝝ di. xvij. q. ij. vis actiua. qua cū animę ꝟtute cui infuerit. habituatus valet ad melius ⁊ laudabilius oꝑandū. De vi ꝯſuetudīs quid a Ualerio dicatur hic refe ram. Cretēſis inquit cū acerbiſſima execratiōe aduerſus eos. quos vehe mēter oderūt vti volūt. vt mala ꝯſuetudīe delectētur. optāt: modeſtoqꝫ voti genere efficaciſſimū vltionis euentū reperiūt: inutiliter em̄ aliquid ꝯcupiſcere ⁊ in eo ꝑſeuerāter morari exitio ea vicina eſt dulcedo At ſi vo lūtas mea diligētia ſtudioqꝫ excitata cœperit appetitui dominari. ⁊ ei feritatem mollire tollēdo. breui ſi ꝑſeuerauerit ⁊ victoria vti ſciuerit nec vires remiſerit. victrix euadet. ⁊ in altiſſimam ꝟtutis arcē cum victorię
