Queſtio XI. 93 que tn̄ ī eterna lege ꝯtinēt̉. ⁊ ideo neceſſe eſt vlterius ꝙ rō humana ꝓcedat ad particulares quaſdā legū ſanctiones. ¶ Ad ſecūdū dd̓ꝫ ꝙ rō humana ẜm ſe nō ē regula reꝝ: ſed pͥncipta eis nāliter īdita ſunt regule q̄dā gn̄ales ⁊ mēſure oīuꝫ eoꝝ q̄ ſūt ꝑ hoīeꝫ agēda: quoꝝ rō naͣlis eſt regu la ⁊ mēſura: lꝫ nō ſit mēſura eoꝝ q̄ ſūt a naͣ. Ad 3ᵐ dd̓ꝫ: ꝙ ratio practica eſt circa operabilia: ⁊ que ſunt ſingularia ⁊ contingentia. nō autem circa neceſſaria ſicut ratio ſpeculatiua. ⁊ ideo leges humane nō poſſunt illam īfallibilitateꝫ habere quam habēt cōcluſiones demonſtratiue ſcientiaꝝ: nec oportet ꝙ omnis menſura ſit omnimodo infallibilis ⁊ certa. ſed ẜm ꝙ eſt poſſibile in genere ſuo. Ad quartū ſic ꝓcedit̉. Ur̄ ꝙ nō fuerit neceſſariū eē aliquā legē diuinā. Quia ut dictum eſt. lex naturalis eſt q̄dā participatio legis eter ne ī nobis. ſed lex eterna eſt lex diuina: ut dcm̄ eſt. ergo n̄ oꝫ ꝙ p̄ter legē naͣlē ⁊ leges humanas ab ea deriuatas: ſialiqͣ alia lex diuina. ¶ Pͣ. Ecc̄. 15. dr̄ ꝙ deꝰ dimiſit homi nē ī manu ꝯſilij ſui: ꝯſiliū aūt ē actꝰ rōnis: ut ſupra hītū eſt. ergo hō dimiſſus eſt gubernationi ſue rōnis: ſed dictamē rōnis humane eſt lex hūana: ut dcm̄ ē. gͦ n̄ oportet ꝙ hō alia lege diuina gubernet̉. ¶ Pͣ. Natura humana ē ſufficiētior irrōnalibus creaturis: ſꝫ irrōnales creature nō hn̄t aliquā legē diuinā p̄ter īclinationē naͣlē eis inditā. gͦ multo minus creatura rōnalis dꝫ hēre aliquā legē diuinā p̄ter nā lem legē. ¶ Sꝫ ꝯͣ eſt ꝙ Dauid expetit legē a deo ſibi poni dicēs. Legē pone mihi dn̄e ī via iuſtificationum tuarum. ¶ Rn̄º dd̓ꝫ ꝙ p̄ter legē naͣlē ⁊ legē hūanā neceſſariū fuit ad directionē hūane vite hr̄e legē diuinā: ⁊ hͦ ꝑꝑ qͣtuor rō nes. Primo q̄dē. qꝛ ꝑ legē dirigit̉ hō ad actꝰ ꝓp̓os ī ordine ad vltimū finē: ⁊ ſiꝗdē hō ordinaret̉ tm̄ ad finē ꝗ nō ex cederet ꝓportionē naͣlis facultatis hoīs n̄ oporteret ꝙ hō heret aliꝗd directiuū ex ꝑte rōnis ſupra legem naturaleꝫ ⁊ legē humanitꝰ poſitā q̄ ab ea deriuat̉: ſꝫ qꝛ hō ordinatur ad finē beatitudinis eterne q̄ excedit ꝓportionē nālis facutatis humane: ut ſupra hītū ē: ideo neceſſariū fuit: ut ſupra legē naͣlē ⁊ humanā: dirigeret̉ ēt ad ſuū finem lege diuinitus data. Scd̓o qꝛ ꝑꝑ īcertitudinē hūani iudicij p̄cipue de rebꝰ ꝯtingētibꝰ ⁊ particularibꝰ ꝯtingit de actibꝰ humanis diuerſoꝝ eē diuerſo iuditia. ex ꝗbꝰ ēt diuerſe ⁊ ꝯͣrie leges ꝓcedūt. vt ergo hō abſqꝫ oī dubitatiōe ſcire poſſit ꝗd ei ſit agēdū: ⁊ ꝗd vitādū: neceſſariū fuit ut ī actibꝰ ꝓprijs dirige ret̉ ꝑ legē diuinitꝰ datā: de qua ꝯſtat ꝙ nō pōt errare. Ter tio qꝛ de his pōt hō legē facere de ꝗbꝰ pōt iudicare iudici um aūt hoīs eē nō pōt de īterioribus motibꝰ ꝗ latēt: ſꝫ ſolū de exterioribꝰ actibꝰ ꝗ apparēt: ⁊ tn̄ ad ꝑfectionē virtutis reqͥrit̉ ꝙ ī vtriſqꝫ actibꝰ hō rectꝰ exiſtat: ⁊ iō lex hūana nō potuit cohibere ⁊ ordinare ſufficiēter īteriores actꝰ: ſꝫ neceſſariū fuit ꝙ ad hoc ſuꝑueniret lex diuina. Quarto qꝛ ſic̄ Aug. dic̄ ī pͥmo de li. ar. Lex humana non pōt oīa q̄ male fiūt punire: uel ꝓhibere: qꝛ duꝫ auferre vellet oīa ma la: ſequeret̉ ꝙ ēt multa bona tollerent̉: ⁊ īpediret̉ vtilitas boni cōis: qd̓ ē neceſſariū ad ꝯuerſationē humanā: ut ergo nullū malū īprohibitū ⁊ īpunitū remaneat neceſſariū fuit ſuꝑuenire legē diuinā ꝑ quā oīa pctā ꝓhibēt̉. Et iſte quatuor cauſe tāgunt̉ ī pſal̓. vbi dr̄. Lex dn̄i īmaculata.i. nul lā pctī turpitudinē ꝑmittēs cōuertēs aīas. qꝛ nō ſolū exteriores actꝰ. ſꝫ ēt īteriores dirigit. Teſtimoniū dn̄i fidele ꝑꝑ certitudinē v̓itatis ⁊ rectitudinis. Sapiētiā p̄ſtās paruulis īquātum ordinat hoīeꝫ ad ſuꝑnaturalē finem. ⁊ diuinum. ¶ Ad pͥᵐ gͦ dd̓ꝫ: ꝙ ꝑ naͣlē legē ꝑticipat̉ lex eterna ẜm ꝓportionē capacitatis humane nature: ſꝫ oꝫ ut altiori mō diri gat̉ hō ī vltimū finē ſupernaturalē. ⁊ ideo ſuperaddit̉ lex diuinitꝰ data per quā lex eterna participat̉ altiori modo. ¶ Ad 2ᵐ dd̓m: ꝙ ꝯſiliū eſt īꝗſitio q̄dā: vn̄ oꝫ ꝙ procedat ex p̄ncipijs natural̓r īditis que ſūt p̄cepta legis nature ꝑꝑ predicta: ſed oꝫ ꝙ ſuꝑaddant̉ q̄dā alia pͥncipia.ſ. p̄cepta legis diuine. ¶ Ad 3ᵐ dd̓m: ꝙ creature irrationales nō or dinantur ad altiorem finem qͣꝫ ſit finis ꝗ eſt proportionatꝰ naturali v̓tuti ipſarum. ⁊ ideo non eſt ſimilis ratio. Ad quintuꝫ ſic ꝓcedit̉. Ur̄ ꝙ lex diuina ſit vna tm̄. vniꝰ.n. regis ī vno r̄gno eſt vna lex: ſed totū hūanū genꝰ cōparat̉ ad deuꝫ ſicut ad vnū regē: ẜm illud pͣs. Rex oīs terre deꝰ ē. ergo ē vna tm̄ lex diuīa. ¶ Pͣ. Lex oīs ordīat̉ ad finē quē legiſlator ītēdit ī eis ꝗbus legem fert: ſed vnū ⁊ idē eſt qd̓ deꝰ ītendit ī oī bus ẜm illud.i. ad Thimoth̓. 2. Uult oēs hoīes ſaluos fie ri. ⁊ ī agnitionem v̓itatis venire. ergo vna tm̄ ē lex diuina. ¶ Pͣ. Lex diuina ꝓpinꝗor eſſe vr̄ legi eterne que eſt vna qͣꝫ lex naͣlis quāto altior eſt reuelatio gratie qͣꝫ cognitio nature: ſꝫ lex naturalis eſt vna oīuꝫ hoīuꝫ. ergo multomagiſ lex diuina. ¶ Sꝫ contra ē qd̓ apl̓us dicit ad Hebreos. 7 Trāſlato ſacerdotio neceſſe eſt ut legis trāſlatio fiat: ſed ſa cerdotium eſt duplex: ut ibidem dicitur: ſcilicet ſacerdotiū leuiticum: ⁊ ſacerdotiū chriſti. ergo etiā duplex eſt lex di uina.ſ. lex vetus ⁊ lex noua. ¶ Rn̄º dd̓m ꝙ ſicut ī pͥmo dcm̄ ē. diſtinctio eſt cā numeri. Dupl̓r autē īueniunt̉ aliqͣ diſtingui. Uno mō ſicut ea q̄ ſunt oīo ſpecie diuerſa: vt equus ⁊ bos. Alio mō ſicut ꝑfectū ⁊ īꝑfectū ī eadē ſpecie ſicut puer ⁊ vir. ⁊ hoc mō lex diuina diſtinguit̉ in legem veterē ⁊ legē nouā. vn̄ apl̓us ad Gal̓. 3. cōparat ſtatū ve teris legis ſtatui puerili exiſtēti ſub pedagogo: ſtatū auteꝫ noue legis cōparat ſtatui viri ꝑfectiqꝫ q̄ iā n̄ ē ſub pedago go. Attēdit̉ aūt ꝑfectio ⁊ īperfectio legis ẜꝫ tria que ad legem ꝑtinēt: ut ſupra dcm̄ ē. Primo.n. ad legē ꝑtinet ut or dinet̉ ad bonum cōe ſicut ad finē: ut ſupra dem eſt: quod ꝗdeꝫ pōt eſſe duplex.ſ. bonū ſenſibile ⁊ terrenū: ⁊ ad tale bonū ordinabat directe lex vetus: vn̄ ſtatim Exo.3. in pͥncipio legis inuitat̉ populꝰ ad regnū terrenū cananeorū. ⁊ iteꝝ bonū ītelligibile ⁊ celeſte: ⁊ ad hoc ordinat lex noua. vn̄ ſtatim xp̄s ad regnū celoꝝ ī ſue p̄dicatiōis pͥncipio inuitauit dicēs. Penitentiā agite. appropinquabit.n. regnuꝫ celoꝝ. Matth̓. 4. ⁊ iō Aug. dicit in. 4. ꝯͣ fauſtum ꝙ tem poraliū reꝝ ꝑmiſſiones teſtamēto veteri cōtinētur: ⁊ ideo vetus appellat̉: ſed eterne vite ꝓmiſſio ad nouū ꝑtinet teſtamentū. Scd̓o ad legē pertinet dirigere humanos actꝰ ẜm ordinē iuſtitie ī quo etiā ſuꝑabundat lex noua legi vete ri interiores actus animi ordinādo ẜm illud Matth̓. 5. Ni ſi abūdauerit iuſtitia veſtra pluſqͣꝫ ſcribaꝝ: ⁊ phariſeo: uꝫ: non intrabis in regnū celoꝝ: ⁊ iō dr̄ ꝙ lex vetus cohibet manū lex noua animū. Tertio ad lege ꝑtinet inducere homines ad obſeruātias mandatoꝝ. ⁊ hoc ꝗdē lex vetꝰ ſacie ba timore penaꝝ: lex aūt facit hoc per amorem qui in cor dibus noſtris infunditur per gratiā chriſti que in lege noua confert̉: ſed in lege veteri figurabat̉. ⁊ iō dicit Aug. cōtra adamantium Matthei Diſcipulum ꝙ breuis differentia ē legis ⁊ euangelij: timor ⁊ amor. ¶ Ad pͥᵐ gͦ dd̓m ꝙ ſicut pater familias in domo alia mandata proponit pueris ⁊ adultis: ita etiam vnus rex deus in vno ſuo regno aliam legem dedit hominibus adhuc īperfectis exiſtētibꝰ: ⁊ aliā ꝑfectiorē iā manuductis ꝑ pͥorem legē ad maiorem capaci tatē diuinoꝝ. ¶ A 2ᵐ dd̓m: ꝙ ſalus hominum non poterat eſſe niſi per xp̄m. ẜm illud actuum. 4. Nō eſt aliud no men datum hominibus in quo oportebat nos ſaluos fieri ⁊ ideo lex ꝑfecte oēs ad ſalutē inducēs dari non potuit niſi poſt chriſti aduentum: antea v̓o dari oportuit populo ex qͦ xp̄s erat naſciturus legem preparatoriam ad xp̄i ſuſceptio neꝫ: in qua quedam erudimenta ſalutaris iuſtitie ꝯtinerēt̉. ¶ Ad tertiū dd̓ꝫ ꝙ lex naturalis dirigit hominem ẜm q̄dam precepta cōia in quibus conueniunt tam perfectiqꝫ imperfecti. ⁊ ideo eſt vna omnium: ſed lex diuina dirigit hominem etiam in particularibus quibuſdam ad q̄ n̄ ſimi liter ſe habent perfecti: ⁊ imperfecti. ideo oportuit legem diuinam eſſe duplicem ſicut iam dictum eſt. Ad ſextu ſic ꝓcedit̉. Uidet̉ ꝙ non ſit aliqua lex fomitis. Dic̄.n. Iſidorꝰ in. 2. ethinologiaꝝ. ꝙ lex rōne ꝯſiſtit: fomēs aūt nō ꝯſtit rōne: ſed ma gis a ratione deuiat. ergo fomes non hꝫ rōnē legis. ¶ Pͣ. Oīs lex obligatoria eſt ita ꝙ qui eam non ſeruant trāſgreſ ſores dicuntur: ſed fomes non conſtituit aliquē tranſgreſſo rem ex hoc ꝙ ipſum non ſequitur: ſed magis tranſgreſſo. reddit̉ ſiquis ipſam ſequat̉: ergo fomes non hꝫ rationem legis. ¶ Pͣ. Lex ordinat̉ ad bonū cōmunē: ut ſupra habitum eſt: ſꝫ fomes non inclinat ad bonū cōmune: ſꝫ inagi