¶ De conceptibus
60
infinitū . Quintus eſt cōſurgens ex prio
ri ordine vt ſcilicet ydentitas . Equalitas
Similitudo Et quia totū neceſſariū pre
cedit poſſibile eſſe intelligamus ex iſtis ꝓ
ducta intelligibilia et volibilia adextra¬
qualia cōtinet ratio deitatis ; nō ſicut ſub
iectū paſſionē ſed ſicut cauſa effectuꝫ ſub
triplici genere cauſe . quas in deo ſemꝑ co
incidere neceſſe eſt q̄ ſunt . Efficiens For¬
malis / nō intrinſeca ⁊ rei cōſtitutiua / ſed
exemplaris . et finalis cauſa
Secunda partitio
de cōceptibus anime rationalis vel homi
mis in ſpeciali .
Onceptōes in om̄i creatura reꝑi
biles reꝑiūtur in hoīe qui propte
rea dicit̉ omnis creatura ſeu minor mun¬
dus He ſunt cōceptōes intellectualis ſcꝫ
Ratōnis Anīalis vitalis ⁊ pure natural̓ .
Equiuoca inſuꝑ virtute ⁊ analoga libera
quoqꝫ ⁊ ſeruilis . moralis deniqꝫ ⁊ artificia
lis . ¶ Conceptus cognitiui formalit̓ de
quibꝰ ſolis deinceps erit ſermo . cum affe¬
ctiuis ſunt in triplici genere ẜm tres anīe
ratōnalis vires ſeu potētias principales
in vtero ſuo . q̄ ſunt mens ſuꝑior prīa Ra¬
tio vel ſenſus interior ſcd̓a . Et ſenſus exte
rior tertia . ¶ Conceptōes in ventriculis
anime rōnalis ſolent geminos fructꝰ ſeu
cōceptus afferre . Quoniā aliqui ſunt co¬
gnitiui vel apprehēſiui . Alij vero affecti¬
ui . Conciꝑe autē dicit̉ quaſi ſimul caꝑe ⁊
intelligere quaſi intꝰ legere ⁊ reꝑire in me¬
moria . quaſi iteꝝ parere . ¶ Conceptiōes
in vtero ſenſus exterioris ſunt in genere
quintuplici ſcd̓m quod habet vterus iſte
quinqꝫ ſinus prīcipales quos dicimꝰ Ui
ſum Auditū Olfactū Guſtū Tactuꝫ . de qͥ
bus nō eſt hic dicendū ꝑ ſingula vt ſi ſen
ſus ſint eiuſdē ſpeciei in oībus ꝑfectꝭ ani¬
malibus Et q̄ ſunt propria cuiuſlibet ſen
ſus obiecta cū ſimilibꝰ ¶ Cōceptꝰ exterio
res iſtoꝝ ſenſuū . talē hn̄t pͥmitatē ⁊ coor¬
dinatiōeꝫ ad reliquos interiores nobilio
res / ꝙ nequeūt abſqꝫ ipſis gigni Quoniā
om̄is noſtra cognitio ⁊ diſciplina intelle
ctiua fit ex p̄exiſtēte ꝯgnitōe ſenſitiua ẜm
ph̓m . qui dat hoc ſignū . Quia deficiente
nobis vno ſenſuū a natura . deficit ⁊ noti
cia propria de ſenſibilibꝰ illius ſenſus ¶
Cōceptus exterioris ſenſus in ſuis qͥnqꝫ
ventriculis ſunt iniciales . ⁊ quaſi ſubſtā¬
tiales . reſpectu cōceptuū ſuꝑiorum . vnde
prodeūt om̄es philoſophice cōceptōnes
quas in tria genera diuidimꝰ . Naturaleꝫ
Ratōnalem Moralē . Quarū ſunt multe
ſpecies a philoſophis ordine miro tradi¬
te . Ut ſub naturali Metaphyſica de eſſen
tijs reꝝ Mathematica de numeris ⁊ figu
ris Phyſica de motibꝰ . Sub ratōnali ſeu
ſermocinali grāmatica . logica . rhetorica .
Sub morali Ethyca iconomica Politi¬
ca . Quibus addite ſunt cōceptiōes artiū
mechanicarū varie . nec hic numerāde . ¶
Conceptus exteriorū ſenſuū nequeūt fie
ri ꝑ reflexionē cōcipientis ſupra cōceptū
ſuū . Non enī eſt ſenſus virtus . ſupra ſe re
flexiua . Sicut oculus non videt ſe vide¬
re / nec auris audit ſe audire . et ita de reli¬
quis . Sola enī virtus intellectiua ſe ſu¬
pra ſe ꝑfecta reditōe reflectit ⁊ reducit . Qd̓
maxime pꝫ in intellectu prīo qui deus eſt
vbi monas gignit monadē . et in ſe ſuum
reflectit amorē . que reductō ꝑfecta eſt . nec
aliter eſſe poteſt ne ſit ocioſa ¶ Conceptꝰ
exteriorū ſenſuū . ſicut ſunt ſimplices abſ
qꝫ compoſitōne enūciatiua . Ita nulla eſt
in eis falſitas . qualis in cōceptibus ꝯple
xis ⁊ iudicialibꝰ inuenimus . Et ita viſus
aſpiciens baculū in aqua nō fallitur . ſed
fantaſia vel ratio . ſi iudicet ip̄m fractum .
Cōceptio in matrice quinqꝫ ſenſuū ſem
ꝑ eſt naturaliter pulcra . quia modū habet
ſpeciem ⁊ ordinē prout alie res om̄es que
nō producūtur . abſqꝫ numero pondere ⁊
menſura . et hec dicitur veritas vel nobili
tas naturalis indelibilis reſtante . Secꝰ
de veritate complexa ſigni ſignificātis ad
placitū per operatōnem intellectus . ¶
¶ Conceptōes ſenſuū exteriorū dant oc
caſionē frequēter ſenſui interiori et ratio
ni vel menti iudicanti ꝙ errent in ſuis cō
ceptibus vt falſi deformes monſtruoſi et
ignobiles falſitate ſcilicꝫ ſigni / et deformi
tate vicij et hoc ꝓ ſtatu nature poſterius
deſtitute . nō pͥmitus inſtitute quomodo
homo nō fuiſſet deceptus nec vigilās nec
ſomniās / domino prouidēte ⁊ intellectu
regulante / reſpectu om̄ium potentiaꝝ in
tota generatōne cōceptuū ¶ Conceptus
exteriorū ſenſuū ſunt ſimplices . ⁊ exꝑimē
tales geniti naturali neceſſitate ab obie¬
ctis ſuis proprijs / vel cōmunibꝰ / actuali
ter manentibꝰ per ſpecies ſuas impreſſas
etiā dum obiecta pereunt vel ſubtrahunt̉