zum Hauptmenü
¶ De conceptibus 60 infinitū . Quintus eſt cōſurgens ex prio ri ordine vt ſcilicet ydentitas . Equalitas Similitudo Et quia totū neceſſariū pre cedit poſſibile eſſe intelligamus ex iſtis ꝓ ducta intelligibilia et volibilia adextra¬ qualia cōtinet ratio deitatis ; nō ſicut ſub iectū paſſionē ſed ſicut cauſa effectuꝫ ſub triplici genere cauſe . quas in deo ſemꝑ co incidere neceſſe eſt q̄ ſunt . Efficiens For¬ malis / nō intrinſeca ⁊ rei cōſtitutiua / ſed exemplaris . et finalis cauſa Secunda partitio de cōceptibus anime rationalis vel homi mis in ſpeciali . Onceptōes in om̄i creatura reꝑi biles reꝑiūtur in hoīe qui propte rea dicit̉ omnis creatura ſeu minor mun¬ dus He ſunt cōceptōes intellectualis ſcꝫ Ratōnis Anīalis vitalis ⁊ pure natural̓ . Equiuoca inſuꝑ virtute ⁊ analoga libera quoqꝫ ⁊ ſeruilis . moralis deniqꝫ ⁊ artificia lis . ¶ Conceptus cognitiui formalit̓ de quibꝰ ſolis deinceps erit ſermo . cum affe¬ ctiuis ſunt in triplici genere ẜm tres anīe ratōnalis vires ſeu potētias principales in vtero ſuo . q̄ ſunt mens ſuꝑior prīa Ra¬ tio vel ſenſus interior ſcd̓a . Et ſenſus exte rior tertia . ¶ Conceptōes in ventriculis anime rōnalis ſolent geminos fructꝰ ſeu cōceptus afferre . Quoniā aliqui ſunt co¬ gnitiui vel apprehēſiui . Alij vero affecti¬ ui . Conciꝑe autē dicit̉ quaſi ſimul caꝑe ⁊ intelligere quaſi intꝰ legere ⁊ reꝑire in me¬ moria . quaſi iteꝝ parere . ¶ Conceptiōes in vtero ſenſus exterioris ſunt in genere quintuplici ſcd̓m quod habet vterus iſte quinqꝫ ſinus prīcipales quos dicimꝰ Ui ſum Auditū Olfactū Guſtū Tactuꝫ . de qͥ bus nō eſt hic dicendū ꝑ ſingula vt ſi ſen ſus ſint eiuſdē ſpeciei in oībus ꝑfectꝭ ani¬ malibus Et q̄ ſunt propria cuiuſlibet ſen ſus obiecta cū ſimilibꝰ ¶ Cōceptꝰ exterio res iſtoꝝ ſenſuū . talē hn̄t pͥmitatē ⁊ coor¬ dinatiōeꝫ ad reliquos interiores nobilio res / ꝙ nequeūt abſqꝫ ipſis gigni Quoniā om̄is noſtra cognitio ⁊ diſciplina intelle ctiua fit ex p̄exiſtēte ꝯgnitōe ſenſitiua ẜm ph̓m . qui dat hoc ſignū . Quia deficiente nobis vno ſenſuū a natura . deficit ⁊ noti cia propria de ſenſibilibꝰ illius ſenſus ¶ Cōceptus exterioris ſenſus in ſuis qͥnqꝫ ventriculis ſunt iniciales . ⁊ quaſi ſubſtā¬ tiales . reſpectu cōceptuū ſuꝑiorum . vnde prodeūt om̄es philoſophice cōceptōnes quas in tria genera diuidimꝰ . Naturaleꝫ Ratōnalem Moralē . Quarū ſunt multe ſpecies a philoſophis ordine miro tradi¬ te . Ut ſub naturali Metaphyſica de eſſen tijs reꝝ Mathematica de numeris ⁊ figu ris Phyſica de motibꝰ . Sub ratōnali ſeu ſermocinali grāmatica . logica . rhetorica . Sub morali Ethyca iconomica Politi¬ ca . Quibus addite ſunt cōceptiōes artiū mechanicarū varie . nec hic numerāde . ¶ Conceptus exteriorū ſenſuū nequeūt fie ri ꝑ reflexionē cōcipientis ſupra cōceptū ſuū . Non enī eſt ſenſus virtus . ſupra ſe re flexiua . Sicut oculus non videt ſe vide¬ re / nec auris audit ſe audire . et ita de reli¬ quis . Sola enī virtus intellectiua ſe ſu¬ pra ſe ꝑfecta reditōe reflectit ⁊ reducit . Qd̓ maxime pꝫ in intellectu prīo qui deus eſt vbi monas gignit monadē . et in ſe ſuum reflectit amorē . que reductō ꝑfecta eſt . nec aliter eſſe poteſt ne ſit ocioſa ¶ Conceptꝰ exteriorū ſenſuū . ſicut ſunt ſimplices abſ qꝫ compoſitōne enūciatiua . Ita nulla eſt in eis falſitas . qualis in cōceptibus ꝯple xis ⁊ iudicialibꝰ inuenimus . Et ita viſus aſpiciens baculū in aqua nō fallitur . ſed fantaſia vel ratio . ſi iudicet ip̄m fractum . Cōceptio in matrice quinqꝫ ſenſuū ſem ꝑ eſt naturaliter pulcra . quia modū habet ſpeciem ⁊ ordinē prout alie res om̄es que nō producūtur . abſqꝫ numero pondere ⁊ menſura . et hec dicitur veritas vel nobili tas naturalis indelibilis reſtante . Secꝰ de veritate complexa ſigni ſignificātis ad placitū per operatōnem intellectus . ¶ ¶ Conceptōes ſenſuū exteriorū dant oc caſionē frequēter ſenſui interiori et ratio ni vel menti iudicanti ꝙ errent in ſuis cō ceptibus vt falſi deformes monſtruoſi et ignobiles falſitate ſcilicꝫ ſigni / et deformi tate vicij et hoc ꝓ ſtatu nature poſterius deſtitute . nō pͥmitus inſtitute quomodo homo nō fuiſſet deceptus nec vigilās nec ſomniās / domino prouidēte ⁊ intellectu regulante / reſpectu om̄ium potentiaꝝ in tota generatōne cōceptuū ¶ Conceptus exteriorū ſenſuū ſunt ſimplices . ⁊ exꝑimē tales geniti naturali neceſſitate ab obie¬ ctis ſuis proprijs / vel cōmunibꝰ / actuali ter manentibꝰ per ſpecies ſuas impreſſas etiā dum obiecta pereunt vel ſubtrahunt̉ |