Transkription / De regulis iuris [5

Incipit lectura domini Dyni ſuper ti. de regulis iuris li. vj. Remiſſis caſibꝰ ſingularibus ⁊ eoꝝ determīatōe ī p̄cedētibꝰ titulis ſingul̓r ītellecta. Qꝛ nō eſt nouū vt qd̓ exp̄ſſim ꝓpoſitū eſt ad regulā reducat̉ que conpendioſa narratione omnia dif fuſiue tradita cōprehendat. vt ff. eo. l. j. ⁊ ad. l. aꝗl. l. ſi ſeruus ſeruum.§. inquit lex. Ideo dominus noſter ſummus pontifex. vꝫ. dominus Bonifacius pa pa. viij. lux mūdi. regula moꝝ. eccleſie decor. patrie honor. iuris illuminator. poſt precedentes tractatus poſuit titulum de regulis iuris. in quo ſub breuitate verboruꝫ collegit ea q̄ in alijs partibus iuris ꝑ verba plura ⁊ varia diſſerunt̉ confu ſe. Cuius occaſione vidēda ſunt. v. cōmunia oīum regularū qꝛ forte per gloſatores iuris canonici ⁊ ciuilis confuſe vl̓ mi nus plene tractata reperiunt̉ maxīe in. l. j. ff. e. Primū eſt qͣliter regula diffiniat̉. Secūduꝫ qualiter cōſtituatur. Tertium que ſit regule poteſtas. Quartum qd̓ ſit offm̄ regule. Quin tum an exceptōes intelligant̉ eſſe de regula. ¶ Circa primū dicenduꝫ eſt ꝙ regula eſt que reꝫ q̄ eſt breuiter enarrat.i. ius al̓s in varijs ꝑtibus iuris ꝯſtitutū breuiter recitat. vt pꝫ. ff. e. l. j. in pͥn. vt ecce ſingulariter cōſtitutuꝫ eſt vt piſces occupātibus cōcedant̉. ꝙ nullius in bonis ſunt. ¶ Itē lapilli in littore maris inuenti occupantibus cedunt eadē rōne qꝛ nullius in bonis ſunt. ¶ Itē aues eadeꝫ rōne qꝛ nullius in bonis ſunt occupantibꝰ ꝯcedemus. vt. ff. de re. di. l. quedā. ⁊ de acqui. poſ. l. j. circa pͥn. ⁊ inſti. de re. di.§. itē fere. ⁊. ff. de acꝗ. reꝝ do. l. ij. ⁊. l. generale. Et ex his caſibus ſingulariter determīa tis. ⁊ ad eādeꝫ rōneꝫ determinationis ꝑtinētibus ꝯſtituit̉ regula generalis illa vꝫ qd̓ nullius in bonis eſt id naͣli ratione occupanti cōceditur. vt. ff. de acꝗ. reꝝ do. l. iij. in pͥn. ¶ Circa ſcd̓m.ſ. qualiter conſtituat̉. Dicendū eſt ꝙ regula dꝫ eſſe generalis ⁊ oīa cōprehendere. qꝛ cōſtituit̉ per ea verba que de ſui natura oīa ꝯprehendunt.i. ꝑ ſigna vniuerſalia affirmatiua que affirmādo oīa ꝯprehendunt. vt pꝫ. ff. e. oīs diffinitio. ⁊. l. oēs actiones. ⁊. l. oīa fere. ⁊. l. oīa que opꝫ. ¶ Itē ꝑ verba ne gatiua que vniuerſaliter negādo oīa excludunt. vt. jͣ. e. c. nul lus ex cōſilio. ff. eo. l. nemo. ⁊. l. nullus. ¶ Itē ꝑ verba indefinita que iuriſta ſimpliciter dicit equipollere vniuerſalibus. vt ff. de offi. prefe. vrb. l. j.§. cuꝫ vrbē. ⁊ de le. preſtā. l. j.§. generali ter. ⁊. C. de here. vendi. l. fi. ⁊ iō quaſi oēs regule ꝑ hunc titulum tracte. paucis duntaxat exceptis. tradunt̉ per ſigna indefinita. aliquādo affirmatiua aliquando negatiua. ¶ Tamē falſuꝫ videtur ꝙ indefinita equipollet vniuerſali ēt ẜm iu ra. qꝛ ſi lego alicui omne marmor vniuerſaliter videor legare ⁊ ſtatuas marmoreas. ⁊ ceteras ſpecies de marmore fcās vt. ff. de le. iij. heres meus.§. j. ⁊. ff. de aur. ⁊ ar. le. l. j. Et tamen ſi leget̉ marmor indefinite cōprehenditur in legato ſola rudis marmoris materia ⁊ nō ſpēs de marmore facta. vt. ff. de le. iij. l. queſitum.§. illud fortaſſe. ¶ Itē ſi lana leget̉ indefinite. lana tincta nō cōtinet̉ in legato. vt. ff. de le. iij. l. ſicut in pͥn. Et tamē ſi leget̉ oīs lana vniuerſaliter. ⁊ tincta cedit in lega to. vt. ff. de aur. ⁊ ar. le. l. pedic̄.§. labeo. Ergo falſum videt̉ ꝙ indefinita equipolleat vniuerſali. Et ideo incōuenienter videntur regule trahi per verba indefinita. ¶ Sed dicendum eſt ꝙ ſi nō eſt eadem ratio ⁊ conditio omnium particulariuꝫ in vniuerſo comprehenſarum indefinita non equipollet vniuerſali affirmatiue. vt patet in preale. l. queſituꝫ.§. illud fortaſ ſe. ⁊. l. ſi cui. ¶ Sꝫ quādo oīum particularium eſt eadem rō ⁊ conditio. tunc indefinita affirmatiue ꝓlata equipollet vniuerſali affirmatiue. Vt ecce ſi teſtator inſtituat plures. ⁊ poſtea indefinite dicat damno heredeꝫ. x. dare titio. effectus dā nationis cōprehēdat oēs vniuerſaliter. qꝛ eadeꝫ eſt conditio omnium ⁊ eadem ratio poſſibilitatis dānandi eos. qꝛ omnes percipiunt cōmodum a defuncto. vt. ff. de le. ij. l. ſi pluribus. ⁊ l. ſi ita relictum circa pͥn. ⁊ de le. iij. l. ſi plures gradus. ¶ Iteꝫ prolata negatiue equipollet vniuerſali negatiue. vt. ff. de re. du. l. ſi is ꝗ.§. vtꝝ. in fi. Cum ergo ꝓpoſitum ſit legis latoris conſtituere regulā de caſibus eandem rationem determinationis habentibus. vt. ff. e. l. j. ibi. ⁊ vt ait faber. quaſi cognitio eſt ⁊c. ⁊. jͣ. ſubijciet̉. relinquitur manifeſte. ꝙ regule conuētus conſtituunt̉ per verba indefinita tam affirmatiua qͣꝫ negatiua. ¶ Circa tertium videlicet que ſit poteſtas regule. Hec eſt vtrum regula conſtituat ius de nouo. vel ſoluꝫ recitet al̓s conſtitutum. ¶ Uidetur primo ꝙ nunqͣꝫ cōſtituat ius de no uo. vt. ff. e. l. ij. ibi non vt ex regula ius ſumatur. ſed vt ex iure ꝙ eſt regula fiat. ¶ Econtra videtur ꝙ conſtituat ius de no uo. qꝛ regula catōniana d̓ nouo ꝯſtituit. ꝙ illa legata que ab initio ſunt inutilia ratione legantis tm̄ vl̓ legātis ⁊ legatarij. vel legatarij ⁊ eius a quo legatum preſentandum relinquit̉. vel ratione rei legate tm̄ vel mixta ratione rei legate ⁊ perſo ne legatarij. tractu tēporis non ꝯfirmantur etiaꝫ ſi cā impedi menti remoueatur. vt. ff. de regula catoniana. l. j. in pͥnci. ⁊ de le. j. l. cetera.§. j. ergo regula conſtituit ius de nouo. ¶ Ad hͦ reſpondent doctores ſatis ſubtiliter ⁊ dicunt ꝙ eſt conſide rare tres ſpecies caſuum. Nā quidaꝫ ſunt caſus in canone vl̓ le. ſpāliter indeterminati. ⁊ in illis regula nō conſtituit ius qꝛ inuenit iam conſtitutum. ¶ Quidam ſunt caſus excepti a le gis determinatione. ⁊ in illis ſimiliter regula non conſtituit ius. qꝛ non clauduntur ſub regule diſpoſitione. vt. jͣ. ſubijciet̉. Quidam ſunt caſus in quibus eſt eadem equitas que eſt ī ca ſibus a iure determinatis. nec tamen reperiuntur in iure poſi ti ⁊ in illis regula facit ius ꝓpter idemptitatem rōnis que nō patitur determinationem caſuum ſimilium eē diuerſaꝫ. vt. ff. de iniuſ. rup. te. l. poſthumus. ⁊ de verbo. ob. l. a ticio. ¶ Ap tius autem dici poſſet. ꝙ aut conſtitutio iuris precedit tradi tionem regule ⁊ regula de iure conſtituto. iam quaſi numera tum de materia producatur. ⁊ tunc ꝓprie locū habet diſtīctio predictoꝝ caſuum. inde lꝫ vt iam determinatis ⁊ exceptis nō faciat ius. ſed in non determinatis in quibus eſt eadē ratio equitatis faciat ſeu conſtituat ius. Sed vbi non eſt ius conſti tutum ante regule traditionem. ſed īuenitur ſola ſimplex tra ditio regule. tunc ipſa regula eſt ius ſeu cōſtitutio iuris ⁊ ab alio non. ſed a conſtitutione ꝓcedit. ⁊ ita poteſt intelligi pre alle. l. j. de regula catoniana. ¶ Circa quartum.ſ. qd̓ ſit offm̄ regule. Dicunt doc. quidam ꝙ officium regule eſt coniunge re plures rationes caſuum.i. rationem traditam in vno caſu ad plures alios extēdere. in ꝗbus vertitur eadē equitas. Tn̄ iſta expoſitio videtur nō vera. qꝛ cū tex. dicat. ff. e. l. j. ꝙ regu la eſt coniunctio rationis. ⁊ ẜm opinionē premiſſam non cō iungeret rationes. ſed ius in vno caſu conſtitutum ad aliū ex tenderet. ſequitur ꝙ opinio illa ideo remota ſit a propria ſignificatione verboꝝ textus. ¶ Item ẜm opinionem Ioā. rō nem vnius caſus attribueret alteri quod tex. non intendit. qꝛ nihil de extenſione caſuum ſed de coniunctione rōnis tractat ¶ Item ſi de extenſione tractaret. iam poneretur de regula ius conſtituente ſimiliter qd̓ videtur cōtra textum. Et ꝓpte rea dicendum eſt ꝙ regula eſt coniunctio rōnis. ideo qꝛ de ratione plurium caſuum eandem rationē habentium vnā nu mero generalem traditionem facit. Et ſic que plures erāt. pri mo numero rationes ad vnam ex oībus coniunctis p̄cedētē reducentur per regulā. Et ideo ꝓprie dicit̉ ꝙ officium regl̓e eſt rationes coniungere. videtur ergo ſtatutum fuit primo in piſcibus ꝙ occupanti concederentur. Itē ſtatutū fuit in aui bus ꝙ occupanti cōcederent̉ eadeꝫ ratione. qꝛ nullius in bo nis ſunt. ⁊ in feris beſtijs eadem ratione. qꝛ nullius in bonis ſunt. Ex his oībus ſequitur traditio regule que rationes pre dictas oēs coniungat.ſ. qd̓ in nullius bonis eſt. occupanti cō cedit̉. ¶ Circa ꝗntum ⁊ vltimuꝫ fuerūt due opiniones cōtra rie. Io. n. dicit ꝙ exceptiones nō ſunt de regula que fiunt ad derogandū regule. vt. ff. de regula catonia. l. i. ij. reſponſo. er go oppoſitum.i. confirmationē regule nō inducūt. igitur ſub regula nō cōprehendunt̉. qꝛ magis tēdūt ad oppoſituꝫ. i. ad effectū regule excludēdū. ar. ff. de annu. le. l. legata inutiliter. de condi. ⁊ demon. l. cum talis.§. fi. ¶ Preterea ſpēs de ge nere excepta nō continentur ſub genere. ff. de penis. l. ſanctio A ij