Seite
Liber X Unde rōne dyaphaneitatis ſue ⁊ tranſparen­tie eſt influētie celeſtis virtutiſ ⁊ impreſſionis ſolaris luminis receptiuus. virtutis inſpirādi ⁊ reſpirandi eſt aer oībus animātibus in mi­niſtratiuus. omniū enī animātium eſt reſpira­culum ⁊ volatiliū celi ꝓpriū habitaculuꝫ. Si ne enim aere nō pōt viuere aliqua aīata crea­tura. Aer.n. rōne leuitatis ſubſtantialis eſt na turaliter mobilis ⁊ alterabilis ac v̓tibilis ī op poſitas qualitates. vnde ex vaporibus terre ⁊ maris ſepe recipit immutationē nam ſi vapor fuerit fetidus ⁊ corruptꝰ ac venenoſus aer cor rumpit̉. ⁊ inficit̉/ cui talis vapor peſtifer admi ſcet̉. Si vero ſumus ex pura ⁊ mūda ſubſtātia fuerit reſolutus ⁊ odorifera. aer odoriferam ex nature amicabilē ⁊ incorporatione fumi odo­riferi recipit qualitatē. Item aer nos circūdās ſumme nobis eſt vtilis ꝓpter anhelitus neceſ ſitatem ⁊ vitalis ſpiritus ꝯtinuū nutrimentuꝫ Si enim clarus lucidus/ ⁊ purꝰ/ fuerit humo res atqꝫ ſpūs erūt lucidi ⁊ puri. Si vero turbi dus ⁊ nebuloſus. humores erūt turbidi ⁊ ſpi­ritus groſſi ac infecti(vt dicit cōſtan. ⁊ philare tus) vnde aerē elementū ⁊ corporū ⁊ ſpirituū Euentatio enī aeris aduenies ſpiritibus eſt cauſa melioratiōis eoꝝ ⁊ de puratiōis ⁊ miti gationis/ ꝓhibens ſpūs ⁊ humores ab inflā matione. attractus.n. a pulmone cordi ⁊ ꝑ cor toti corꝑi prebet temꝑamentū. vnde aer maxi­me īmutat corpus/ qꝛ ingreditur ad interiora ſpirituū/ et miſcet̉ cum eoꝝ ſubſtantia qui cor­pori prebēt vitam. Unde ſi fuerit aerpurus ⁊ mediocris in ſuis qualitatibus temperatꝰ/ ad cōſeruationem vite maxime ꝓficit. Si vero fu erit corruptus diſtemꝑatus/ maxime ledit et corrūpit(vt dicit cōſtan. Quāto aūt eſt a ter ra remotior ⁊ celo vicinior/ tāto purior ⁊ ſimi lior etheree puritati. Quāto vero terre vicini­or/ tāto frigidior ⁊ ſpiſſior ⁊ ſimilior terre qua litati. vnde ex vaporibus terre ad interiora ac ris attracti/ varia ⁊ cōtraria in aere generant̉. ⁊ quanto aer eſt groſſior ⁊ ſpiſſior/ tanto ſol in eo fortius imprimit calorē radioruꝫ/ ꝓpter ra diorum ſolariū repercuſſionē/ conculcationeꝫ et confractionem. Ex ꝑcuſſione aūt ſolariū ra diorū in aere humido ⁊ denſo generant̉ in eo varij colores(vt dicit̉ in libro methe.) ſicut pꝫ in aſſub et in iride ⁊ ꝯſimilibus. Fit aūt aeris cōdenſatio triplici de cauſa.ſ. ex vapore ꝑtes terreſtres ſuas ⁊ groſſas cū acre ꝑmiſcente vel ex frigiditate partes humidas aeris cōgelāte vel exgeneratione noui aeris ſecūdum in ſe re­cipiente/ per cuius ad primam additionē aer ingroſſat̉.(vt dicit philoſophus. Rarificat̉ aūt et ſubtiliatur ex cauſa cōtraria.ſ. ꝓpter va poris aſcendentis ꝯſumptionem ꝓpter fortio rem calorem aerem extenuantem vel clarifican tem vel ignearū partium ex ꝑticulis aeris ge­nerationem/ ꝑ vltimam humiditatis ſue rare factionem et caliditatis intentiōem aer in na turam igneam tranſmutat̉. Immutat̉ aūt aer ſecundū ſubſtantiam vel qualitatem multipli citer(vt dicit Auicena. Et primo ex ſolis ap­propinquatiōe vel elongatione. caleſit.n. aer qn̄ ſol ad noſtrū habitabile appropinquat/ quemadmodū frigeſcit qn̄ ſe elongat. Iteꝫ ex ortus et occaſus ſtellarū immutatiōe/ ſtelle.n. tam erratice ꝙͣ fixe ſunt cauſe quare aer in ſuis qualitatibus immutat̉. ſole namqꝫ cū aliqua ſtella frigidi effectuſ ſicut ſatumo in frigido ſi gno ꝯueniente/ intendit̉ frigus in aere. Si ve ro ꝯuenit cuꝫ calido planeta vt cum marte/ eſt cauſa quare in aere ſit exceſſus in calore. et ſic de alijs eſt intelligendū. Item immutat̉ ex va ria diſpoſitione terre ſitū et poſitione. Nam ī parte ſeptentrionali ſit ſiccus aeret frigidus. auſtralis calidus et humidus. orientalis cali­dus et ſiccus aer. Occidētalis frigidus et hu­midus. Item ex terre eleuatione vel depreſſio ne qꝛ in montibus eſt aerfrigidus. in vallibꝰ aūt calidus. cuius rōnem reddit Conſtan. in panthe. dicens. Boeras inquit ortum hꝫ ab eminentizona. vnd̓ loca eminētia expetit mo­uet et ſubtiliat aera et ſic ī frigidat qꝛ om̄e ſub tile cū habeat exalationē ꝑ motū infrigidatur Aer aūt in vallibus manet quietus et calidus Item immutat̉ aer ex vicinitate maris qꝛ ter­ra vicina mari ſeptērionali frigida eſt et ſicca­ex vapore in mari reſoluto. Ibi.n. calor eſt de bilis. et ideo mare aquilonare parū calceſcit. vnde ponticum mare eſt quaſi dulce. In mari auſtrali eſt ꝯtrariū ex cauſa contraria. Iteꝫ im mutatur aer ex cadauerū et paluduꝫ ꝓpinqui tate ex quorum corruptione aer contrahit cor­ruptionem et efficitur putridus et quaſi peſti­lens. et accidit iſta aeris infectio in fine eſtatis vt in autūno. quia tunc aer ex ſui natura ē ſub tilior. et ideo conuertibilior: propter quod ac cidit ei talis corruptio/ ex commixtione mala­rum fumoſitatum que aſcendunt ex putredine cadauerum vel paludum vel alterius rei cuiꝰ libet corrupte.(vt dicit Iohannes. icta de aere in generali ſufficiant. finit Liber Decimus.