Seite
te reꝝ onerauerimus. duorū alteꝝ aūt deſertorē ſtudioruꝫ efficiemꝰ: aut cū magno labo re eiꝰ ſepe etiā cū diffidentia que plerūqꝫʸ iuuenes auertitᶻ ſerius ad id ꝑducemꝰ: ad qd̓ leuiori via ductꝰ ſine magno labore eiꝰ ⁊ ſine vlla diffiden­tia maturiꝰª perduci potuiſ­ſet. Iurisᵇ p̄cepta ſunt hec: honeſteᶜ viuere: alteꝝᵈ nō le­dere: ius ſuūᵉ cuiqꝫ tribuere. Guiusᶠ ſtudij dueᵍ ſunt po ſitiones. publicū ⁊ priuatum. Publicū ius eſt qd̓ ad ſtatū reiʰ romane ſpectatⁱ. Priua tū eſt qd̓ ad ſinguloꝝ vtilita­tem ꝑtinet.ᵏ Dicendū ē er­go de iure priuatoˡ. qd̓ eſt tri­partiteᵐ collectū: eſt em̄ ex na turalibꝰⁿ p̄ceptis. aut gentiūº aut ciuilibusᵖ: De iureq naturali gen­tium ⁊ ciuili Rubrica. x Interp̄tatione. ideſt facili ſententia. y Que ſcilicet diffidentia. z Auertit. nota contra incōſtantiaꝫ. ſic. ff. d̓ ꝓcu. in cāe pͥn. vude ſalomon. Tria ſunt mihi incognita. ⁊ quartū qd̓ peni tus ignoro. via colubris ſuꝑ lapidē. via auis volātis in aere. via nauiſ in medio maris. quartū dif ficilius via iuuenis in adoleſcētia ſua. vnd̓ dāt̉ in integ. reſti. eoꝝ facilitati bus. vt. jͣ. de here. qua. et dif.§. ſcien­dum. a Maturiꝰ. hic nota ꝓuerbiū. qui vadit plane vadit ſane. b Iuris p̄cepta. i. iur̄a p̄cipiētia p̄ci­piūt aliquid qd̓ ꝑti net ad aliquod iſto rum triū. nam non om̄e ius p̄cipit īmo quoddā punit. qd̓ dam vetat. quod dam ꝑmittit vt. ff. de le. et ſe. con. l. le­gis. quoddaꝫ ꝯſu­lit vt. ff. de rei ven. l. is qͦ. quoddā hor tatur. vt. C. d̓ tranſ ac. l. age. c Honeſte.ſ. qͣꝫ­tum ad ſe. que ho­neſtas ⁊ circa ma­trimonia eſt. vt. ff. de ritu nup. l. ſemꝑ ⁊ circa mores ẜuat̉ vt. ff. d̓ tu. ⁊ cu. da. ab his. l. ſcire oꝑtet §. penul. Accur. d Alterum non ledere vnde illud. qd̓ tibi nō vis fieri alij nō feceris. vt in de cre. in prin. Accurſius. e Ius ſuū. vt nō ſolū nō ledat. ſed etiam adiuuet. naꝫ nō ſufficit abſtinere a malo. niſi fiat quod bonū eſt. vt. ar. in de­cre. lxxxvj. di. c. non ſatis. Sed nōne hec verba accipiuntur hic ſicut. sͣ. in diffinitōne iuſticie in fi. Rn̄. nō. īmo ibi hec tria ꝯp̄hendit. hic aūt illud ſolū qd̓ extra duo prima relinquitur Et nota ꝙ in hoc re ꝓbo opi. pi. ⁊ alioꝝ qui dixerūt ꝙ in hoc ti. non diffiniebat̉ ius. Ius aūt eſt ars boni et equi. cuiꝰ me­rito quis nos ſacerdotes appellat. nam dico ꝙ hec verba q̄ hic ſunt tantundē p̄ſtant. nam ꝙ hic dicit p̄cepta iuris. per hoc dicit ars. cū ars ſit collectio p̄ceptoꝝ. Itē ꝑ hoc qd̓ dicit honeſte viuere. alterū nō ledere. vꝫ tātū quātū boni et equi. Item per hoc qd̓ dicit ius ſuū vnicuiqꝫ tribuere. colligo cu­ius merito quis nos ſacerdotes appellat.i. ſacra vl̓ iura ſua cuilibet miniſtrantes vt hic. ⁊. ff. e. i. j. ij. rn̄ſo. Accur. f Huius ſtudij. id eſt artis adipiſcende per ſtudiū. g Due ſunt. poſitiones.i. ſpēs ẜm. p. ſed ſcd̓m aꝫ. ſic.i. ſuꝑ duobus generibus nō ſpeciebꝰ ponit̉ hec ars ſtudio diſcen­da. nec em̄ placet ꝙ ex multitudine rerū multa dicant̉ iura. ſic em̄ diceretur ius aliud equinū qd̓ ſuꝑ equo tractaret. ali­ud aſininū. et ſic de ſingulis. ſed ego credo ꝙ iſte non fuit. p. intellectus. ſed ille qui eſt preceptoris mei. b Rei romane. ⁊ conſiſtit in ſacris in ſacerdotibus ⁊ ma­giſtratibus. ff. eo. l. j.§. publicū. ⁊ in autē. vt li. ma. ⁊ auie.§. quia vero. col. viij. ⁊. C. de ſum. tri. ⁊ fi. ca. inter claras. et. ff. d̓ orig. iur̄. l. ij.§. poſt originem. i Spectat.ſ. principaliter. nam et ſinguloꝝ eſt vtilitas rē­pu. ꝯſeruari. k Pertinet.ſ. principaliter. ſecūdario autē ad pu. vtilitatem pertinet. expedit.n. reipu. ⁊cͣ. vt. jͣ. de his qͥ ſunt ſui vel alie. iur̄.§. pen. k Priuato. ſed quid de publico. Rn̄. non dicet in hoc libro ſed. ff. d̓ iure fiſ. ⁊. C. eo. ti. ⁊ in alijs ti. ſequentibus. ⁊ fere per oēs tres libros codicis. vbi d̓ iure pu. tractat̉. Et nūquid il­lud eſt tripartite collectum. Rn̄. ſic vt ſtatim dicam. et ex eiſ dem p̄ceptis. Cū ergo eadē ſint exempla pu. ⁊ pri. quare de priuato tm̄ dixit ꝙ eſt tripartite collectuꝫ. Rn̄. qꝛ plura erat de eo priuato dicturus. Item cū feciſſet hūc librū cā rudiuꝫ nolebat eos multuꝫ aggrauare. quod feciſſet ſi tractaſſet de Us naturaleʳ eſt: qd̓ natura oīa aīalia do­cuit. Nā ius iſtud nō ſolū humaniᵗ generis ꝓpriū eſt ſꝫ ⁊ oīum aīalium que in celoᵛ que in terra.ˣ queʸ in mari na ſcunt̉. Hincᶻ deſcendit marisª atqꝫ femine ꝯiugatioᵇ. quam nos matrimoniū appellamꝰᶜ Hincᵈ liberoꝝ ꝓcreatio ⁊ edu catioᵉ. Uidemꝰ etenī ceteraᶠ quoqꝫ animalia iſtius iurisᵍ pericia cenſeri. Iusʰ aūt ci uile vel gentiū ita diuiditur: Omēs populi qui legibꝰ ⁊ mo ribusⁱ regunt̉. partim ſuo pro prio partim cōmuni iure om niūᵏ hominū vtunt̉: Naꝫ qd̓ quiſqꝫ populus ip̄e ſibi ius cō ſtituit. id ipſius ꝓprium ciui­tatis eſt: vocaturqꝫ iusˡ ciuile quaſi ius proprium ipſius ci­uitatiſ. Quodᵐ vero natural̓ ratio inter omnes homīes cō ſtituit: id apd̓ omēs populos iure publico in hoc libro. Accur. l Tripartite. in iure.n. priuato. vt in ſuo toto tripartita ſunt p̄cepta. naturalia vt hoc. neminē cū alterius damno fieri locupletem. vt. ff. de condi. inde. nam natura. Item gentiū vt qd̓ quiſqꝫ ob tutelam ſui corporis fecerit iure fe ciſſet extimet. vt ff. e. l. j. ij. ⁊. iij. itē ſunt ciuilia. vt p̄ cepta d̓ vſuc. de priuata em̄ vtili tate eſt vſucapio vt. jͣ. de vſuca. in prin. ibi ne domi nia. ⁊cͣ. ⁊ ſic pub­licuꝫ eſt ex eiſdē exemplis. ⁊ pōe eadem exempla vt ecce a iure na turali vt nō locu pletetur cum ia ctura alteriꝰ res publica. a iur̄ gē ti. vt liceat reipu bli. ꝓpulſare iniu riam. Idem a iu re ciuili vt reſpu. vſucapiat. ſicut priuatus que ex tra ponent̉. jͣ. ſta tim in iure priua to. n Naturalibꝰ i. iuris naturalis o Aut gentiū. ī p̄ceptis iuriſgē tium. Accur. p Aut ciuilibꝰ preceptis. Acc. q De iure na­turali. dictū ē. sͣ. ꝙ ius priuatum ē collectū ex na­turalibus prece ptis gentiū ⁊ ciuilibus. nunc de eis dicit. ⁊ primo de iure naturali. Acccurſius. Us naturale. eſt qd̓ natura.i. deꝰ. ⁊ nominati ue ⁊ ablatiue pōt legi. ſic. sͣ. t. j. Et nota ꝙ qua­tuor modis ius naturale ponitur. qn̄qꝫ ꝓ iure gentium. vt. jͣ. de rerū di.§. ſinguloꝝ. quādoqꝫ ꝓ iure pactoꝝ. ⁊ ſic pro iure p̄torio. vt. ff. de pac. l. j. quan doqꝫ pro eis contrario. ſcꝫ ꝓ eo qd̓ reſcindit pacta. vt re­ſtitutione minoꝝ. vt. ff. de mi. l. j. quādoqꝫ ꝓ inſtinctu na­ture. vt hic. ⁊. ff. e. l. j.§. ius autē naturale. Sed ſcd̓m can ius naturale dicitur quod in lege moſaica vel in euange lio continetur. vt in principio decretorū. ⁊ iſtud qd̓ hic eſt nominatiui caſus. ſ Nam ius. benedico omnia animalia. nam iuſ iſtud ⁊cͣ. nō ſolū eſt hominū. ſed cōmune omniū animalium. t Humani. ideſt hominū. v In celo. ideſt in aere. vt aues que in arboribus et in aere naſcuntur. vt. jͣ. de rerū diui.§. apium. x In terra. vt fere beſtie que ſuis luſtris ideſt cubiculis naſcuntur. ⁊ etiam quedam aues. y Que in mari. vt piſces. idem̄ dico ⁊ ſi jn qualibet alia aqua uaſcuntur. Accur. z Hinc. ideſt ab hoc iure naturali. ſcilicet deo qui primo adam eue ꝯiunxit. ⁊ in paradiſo deliciaꝝ poſuit. a Maris. id eſt maſculi. b Coniunctio. ſcꝫ animoꝝ nō corpoꝝ. vt. ff. de re. iuris. nuptias. Accur. c Appellamus. matrimoniū.i. affectum matrimonij. Et ſic nota ꝙ matrimonium. quo ad originē eſt de iure na turali. ſcꝫ deo vt hic dicit̉. de iure gen. etiam dici pōt quia ab eo receptuꝫ eſt de iur̄ ciuili etiā dici pōt ꝙ formā ei ad iunxit. ⁊ ſolēnitatem. vt patet. jͣ. de nup. per totum ti. cuꝫ dicit a quibus nup. ſit abſtinendū. et. ff. de ritu nup. ꝑ totū vnde debet dici de iure ciuili. vt. ff. de iuſti. ⁊ iur̄. l. ius ciui le. Accurſius. d Hinc liberoꝝ. nam deus oꝑatur ad liberoꝝ ꝓcreatō nem ⁊ naturalis inſtinctus. Accur. e Et educatō. nā hoc iur̄ naturali monet̉ parēs. ad edu catōꝫ filioꝝ ſuoꝝ potiꝰ qͣꝫ alienoꝝ vt. ff. vn̄ lib̓i ſcpͥto in fi.