Seite
facundiſſimos ꝯfecimꝰ: ī hos quatuor libros eaſdēᵐ inſti­tutiones ꝑtiri iuſſimꝰ. vt ſint totius legitīe ſcīe primaⁿ ele­menta. in qͥbꝰº breuiter expoſi tū eſt: ⁊ qd̓ antea obtinebatᵖ: ⁊ qd̓ poſtea diſſuetudīeq inū­bratū ab īꝑiali remedio illu­minatū ē. Quasʳ ex oībꝰ an tiquoꝝ inſtōibꝰ ⁊ p̄cipue ex cō mentarijs caijˢ nr̄i tā inſtōnū ꝙͣ reꝝ qͦtidianaꝝᵗ alijſqꝫ mul­tis ꝯmentarijs ꝯpoſitas: cum tresᵛ viri prudentes p̄dicti no bis obtulerūt: ⁊ legimꝰ ⁊ cog­nouimꝰ: ⁊ pleniſſimū nr̄aꝝ cō ſtitutionū robur eis accomo­dauimꝰ. Sūma itaqꝫ opeˣ ⁊ alacriʸ ſtudio: has legesᶻ no ſtras accipite: ⁊ voſmetipſos ſic eruditos on̄diteª vt ſpesᵇ vos pulcerrima foueat toto de vete. iur̄. enucle. l. j.§. ij. ⁊. l. ij.§. que omnia. m Eaſdem inſtitutiōes. l. eade inſtituta. vn̄ collige bn̄­librū ſumptū ex volumīe. ff. vel ꝓprie dic̄ inſtōnes qͣs mā­dauit fieri. nunc mādat ꝑtiri. nā particio aīum legetis in citat. mentē intelligētis preparat. memoriā artificioſe re format vt.jͣ. d̓ le ga.§. ſed nō vſqꝫ ⁊. ff. de excep. do li. l. j. n Prima ele­mēta. quia ſicut ex quatuor ele­mentis oīa cor­pora ꝯficiuntur vt terra ⁊ aqua. ⁊ igne ⁊ aere.i. ex viribuſ hoꝝ qua tuor elementoꝝ totus mundꝰ gu bernatur. ita hic liber ꝯprehendit omnia iura. Et no. ꝙ terra eſt fri gida ⁊ ſicca. aqͣ frigida ⁊ humi­da. ignis calidus ⁊ ſiccus. aer cali­dus ⁊ humidus Primū hꝫ natu rā melancolie ſe cundū.ſ. aqͣ fleu ms. ignis colere ſanguis reſpon­det aeri. o In quibꝰ.ſ. inſtitutionibus. p Obtinebat ideſt erat in vſu ⁊ nunc deſijt. Ac curſius flo. q Diſuetudine. nota legem tolli ꝑ diſſuetudinē vel ꝑ cō trariam ꝯſuetudinē. et iterū eandē ꝯſuetudinē. ꝑ ſuꝑueni enteꝫ legē tolli. ſic. ff. de ſepul. vio. l. iij.§. diuus. ⁊ in autē. de he. ⁊ fal.§. j. al̓s.§. ſed qm̄ colla. j. ⁊ ſubijcit hoc ab im­periali ⁊cͣ. ⁊ eſt optimū exemplū. C. d̓ iudi. rem nō nouā r Quas.ſ. inſtitutiones. ⁊ accipe legimus ⁊ cognouimꝰ ſ. eſſe cōpoſitas ex omnibus. ⁊cͣ. Accur. flo. ſ Caij noſtri. ꝯmētatorijs dico factis ſuꝑ libros inſti. an tiquaꝝ ⁊cͣ. t Quotidianaꝝ. liber erat ſic appellatus eo qͦd̓ in ſingulis diebꝰ gerēda a magr̄atibꝰ ꝯtinebat qua liter iudicarent. v Cum tres. interpoſitio eſt. x Summa ope. qͣꝫtū ad corpus. vnde pamphilus al̓s oratius. Labor improbus omnia vincit. y Et alacri. affectio em̄ operi tuo nomē imponit. vt. C. ad l. cor. de ſic. l. j. ⁊. ff. de fur. l. qui iniurie. in prin. z Leges. ſcꝫ inſtitutionū. a Oſtendite.i. ita ꝓficite in hoc libro. vel ita moribꝰ in formati ſitis. nam boni mores pluſqͣꝫ diuitie operant̉. vt. ff. de tu. ⁊ cu. da. ab his. l. ſcire.§. j. ⁊. ff. de ver. oblig. ſi quis ſtipulatus in fi. Accur. b Ut ſpes.i. hec ſpes ſit d̓ vobis nr̄am rēpu. poſſe gu­bernari. c Perfecto. id eſt lectis alijs libris. d Nōſtram. al̓s veſtram. Eius reipublice. e Uobis. ideſt a vobis credendis. lectis etiam alijs li­bris. vel ſi babes credendā.i. cōmittendā vobis datiue le gitur. ⁊ hoc dico. le. oꝑe ꝑfec.i. quinquennio cū legeritis. nam tunc opus conſumatur. vt in ꝓhemio. ff. Et qd̓ di­cit in ꝑtibus eius. ideo eſt. quia multe ſunt partes eiuſ. vt pretura. conſulatus et alie multe. vt patet ex tractatibus de officijs in digeſtis et in codice. Accur. f Credendis.i. quia creditur ẜm primā expoſitioneꝫ. vl ſi habetis credendam. dic vt in glo. ſupra. g De iuſticia ⁊ iure. Iuſtinianus tractaturus iura ppl̓i romani p̄mittit de iuſticia ⁊ iure. que eſt mater iuris. ⁊ iō ab ea incipit. ſic obligatio mater eſt actionis. vt. ff. d̓ ꝓcu. licet.§. ea obligatio. et ideo p̄mittitur in tractatu. vt. jͣ. de ob. in prin. et de act. in prin. h Et iure.ſ. qd̓ ius iuſticiā ꝓſequitur. vt miniſter vel fi­lius. Sed quare de hoc ponit̉ in rubrica. cum in textu ni­hil dicat̉ diffiniendo. licet diuidendo ſic. Rn̄dent quidaꝫ ideo non ponit in textu de iure. ne grauaret rudes aīmos legitīo oꝑe ꝑfectoᶜ poſſe etiā nr̄amᵈ rēpublicā in ꝑtibꝰ eius vobisᵉ credēdisᶠ gubernari. De iuſticiaᵍ et iureʰ. Uſticiaⁱ eſt ꝯſtās ⁊ ꝑ­petua volūtas ius ſu­um vnicuiqꝫ tribuēsᵏ Iuris prudētia eſt diuīaꝝ atqꝫ hūanaꝝ reꝝ noticiaˡ iu­ſti atqꝫ iniuſti ſciā His igit̉ᵐ generaliter cognitisⁿ ⁊ incipi entibꝰᵖ nobisq exponere iura ppl̓i romani: ita maxīe vident̉ poſſe tradiq ꝯmodiſſime: ſi pͥ­mo leuiʳ ac ſimpliciˢ via: poſt deinde diligentiſſimaᵗ atꝫ exa ctiſſimaᵛ īterp̄tatōneˣ ſingl̓a tradant̉: alioquī ſi ſtatī ab ini tio rudē adhuc ⁊ īfirmū aīum ſtudioſi ml̓titudīe ac varieta ſcd̓m pi. quod nihil eſt Uel dic hoc plerunqꝫ fieri. vt aliquid ponatur in rubrica quod in textu non ponitur. vt. C. de reli. nam nihil in textu ibi dicitur de ludo alee. vel dic ꝙ eſt veriꝰ vt diffiniatur. vt dicemus. jͣ. eo. ti.§. iuris precepta in glo. Accur. floren. Uſticia. Hec iu­ſticie dif finitō p̄t intelligi de diuina iuſticia. quaſi dicat diuina iuſticia ē vo luntas conſtans et perpetua ⁊ cetera. ẜm hoc verba ī ea poſita ſunt plana. Sed nōne iniuſtuꝫ fuit ꝙ tātū datū fu it mercenario in ſe ro venienti quantū illi qui mane vene­rat. qd̓ tamē dei iu ſticia laudat. Rn̄. illud myſtice dicit̉ q. d. tātuꝫ hēbit de paradiſo ille qui de cedit in hoc vltīo ſe culo ſi faciat bonū quātū et ille qui de ceſſerit in primo ſe culo. Ul̓ dic ẜm io. ꝙ de fragili homīs iuſticia loquitur. q. di. iuſticia humana vel que eſt in homi ne eſt voluntas cō ſtans. ⁊cͣ. ⁊ ẜm hoc illa duo verba con ſtans ⁊ ꝑpetua abij ciuntur extra. quia homini nō poſſunt ꝯuenire. cū ſcriptum ſit ꝙ ſepties in die cadit iuſtus. ⁊ illud. nunqͣꝫ in eodē ſtatu ꝑ manet. vt in autē. de nō alie. aut ꝑmu.§. vt aūt. Itē qd̓ in fi. dicit ius ſuū vnicuiqꝫ tribuens. intellige qͣꝫtum ad affectio­nē. qꝛ ad actū nō pōt. q. d. habens affectū tribuendi. ſic. sͣ. in rubrica ꝓhemij dicitur de auguſto. ſicut d̓ matrimonio qd̓ ē indiuiduū. vt. jͣ. de pa. po. in prin. licet interdū diuidat̉ vt pa tet. C. de repud̓. l. conſenſu. Uel tercio expone. vt in ſumma huius ti. vt voluntas.i. mens conſtans.i. bona quaſi habitꝰ mentis bonus. Sed tullius ſic diffinit. Iuſticia eſt habitus animi cōmuni vtilitate ſeruata ſuā cuilibet tribuens digni­tatem. Secundū platonē. Iuſticia eſt virtus que plurimum pōt in his que nimiū pn̄t. Uel prout ego credo. Iuſticia eſt animi congrua diſpoſitio in ſingulis rebus recte diiudicans k Tribuēs. vt honeſte viuat ⁊ ſic ſibi alterū nō ledat. īmo ꝓficiat. vel dic ius ſuū. id eſt hominis meritum. l Noticia. pōt recte legi. ⁊ illa dictio ſcientia eſt ablatiui ca ſus. vel econtra ſit nominatiui caſus. ⁊ hec dictio noticia ſit ablatini caſus. ſic. jͣ. ti. j. in prin. Sed nunquid ẜm hoc oꝑtet ꝙ quicunqꝫ vult iuris prudens vel iuriſconſultus eſſe debe at theologiam legere. Rn̄. non. nā in corꝑe iuris hec omnia inueniuntur. vt. C. de ſum. tri. ⁊ fi. ca. ⁊. C. de ſacroſan. eccle. ⁊ d̓ ep̄iſ. ⁊ cle. ⁊ in autē. ſub multis titulis vbi ſpāliter de di­uinis tractatur. Item que eſt differentia inter iuſticiam et ius ⁊ iuris prudentiam. Rn̄. Iuſticia eſt virtus. Ius eſt eiꝰ virtutis executiuū. Iuris prudentia eſt ſcientia illius iuris. Itē iuſticia eſt ſummū bonū. Ius medium. Iuris pruden­tia infimū. Iteꝫ iuſticia vult tribuere vnicuiqꝫ ius ſuū. Ius vero coadiuuat. Iuris prudentia docet qualiter illud fiat. Accurſius. m His igitur. nunc vult dicere qualiter leges ſunt docēde n Cognitis. id eſt viſa diffinitione iuſticie. ⁊ iuris prudētie. o Et incipientibus. datiue pn̄t legi. cū verbo. jͣ. vident̉. vel ablatiue. vt ſuperius reſpiciant. et hec verior. Accur. p Nobis. loquūtur ꝯpilatores. huius libri in perſona iu­ſtiniani qui debet exponere per eos. q Tradi. ſcꝫ iura populi romani. r Leui. quo ad verba. Accur. ſ Simplici. quo ad ſententiam. Accur. t Diligentiſſima. quo ad ſubtilia verba. v Atqꝫ exactiſſima. quo ad ſubtilē materiā ⁊ ſententiam.