C. Li..I.¶ Incipit ſecundus liber. De volūtario⁊ inuoluntario. titulus primus.Xpeditisper dei gratiaꝫ in libro precedēti his q̄pertinēt ad diuinorūpreceptorū ꝯſiderationeꝫ: conſequenterdicēduꝫ eſt in hoc 2ºlibro de his que pertinēt ad conſideratōeꝫv̓tutum ⁊ vicioꝝ. Et primo in cōi. 2º. in ſpeciali. ¶ Circa primuꝫ pͥmo dicēduꝫ eſt debōitate ⁊ malitia ꝓut cōſiderātur in actibus humanis. 2º de habitibus malis.ſ. vi.cijs in cōmuni. 3º de habitibus bonis.ſ. devirtutibus in cōmuni. Et quia actus humani non dicunt̉ boni: vel mali: niſi inquātuꝫ ſunt volūtarij. Iō priꝰ cōſiderādum ēde volūtario ⁊ inuolūtario. Et pͥmo quiddicit̉ in homīe uolūtariuꝫ. 2º quid cauſetinuoluntariū. ¶ Circa pͥmū ſciēduꝫ ꝙ illd̓dicitur in homine voluntariū: cuiꝰ homohabꝫ in ſe plenū dominiū: ſicut eſt de actuinteriori: qui eſt velle: ⁊ alijs uiribus imperare. ſed nō habꝫ dominiuꝫ plenū de actuexteriori membrorū qui eſt facere. Et exhis patet ꝙ non tantum eſt voluntariumcuꝫ actu: ſed etiam ſine actu. ⁊ quandoqꝫſine actu exteriori cum actu interiori. vtcum ul̓t non agere. ¶ Nota tamē ꝙ omittere actum interioreꝫ vel exteriorē non dicitur in homine uoluntariuꝫ: niſi quādoſcit: poteſt ⁊ debꝫ velle vel imperare. ſicutſi nauis pereat ꝓpter abſentiaꝫ eiꝰ: qui nōpoteſt: vel neſcit: vel non debꝫ eam regere:non dicit̉ ſubmerſio eius volūtaria in illoſed in eo qui poteſt: ⁊ ſcit: ⁊ debet. hͨ GualAttendēduꝫ etiā ꝙ non velle dicit̉ dupliciter ẜm Tho. pͥma 2ª. q. 6ª. ar. 2º. c. 2ᵐUno modo ꝓut ſumitur in vi unius dictionis. ſcꝫ nolle. vnde ſicut dicitur. nolo legere. ſenſus eſt. volo nō legere: ſignificat̉uelle nō legere. ⁊ ſic non uelle cauſat volūtariuꝫ. Alio modo in vi oratōis. ⁊ tūc nōaffirmatur actus uoluntatis: ⁊ hiꝰ nō uellecauſat inuolūtarium.Irca ſecundū ſciendū ꝙ inuoluntarium cauſant uiolentia ⁊ ignorantia. vnde ph̓s 3º. ethi. c. i. dicit.ꝙ inuoluntariū eſt quod uiolētia uel ignorantia tactum eſt. Licet igitur uiolētia nōpoſſit inferri uoluntati quantū ad pͥmumeiꝰ actū: ꝗ ab ip̄a īmediate elicit̓.ſ. uelle. poteſt tamē quantuꝫ ad actus qui ab ea imperantur: vt ambulare ⁊ loqui inquātū ꝑuiolentiam impediri poſſunt mēbra exteriora: ne uoluntatis imperiū exequāt̉. Cauſat igitur uiolētia inuolūtariuꝫ: qꝛ directeopponit̉ uolūtario: cū uolūtariuꝫ ſit a pͥncipio intrinſeco. violētuꝫ v̓o ab extrīſeco.⁊ ſic eſt cōtra uolūtatē. ⁊ per cōſequēs inuolūtariū. Ignorātia autē cauſat inuoluntarium ea ratione qua pͥuat cognitiōem:que p̄exigitur ad uolūtariuꝫ. volūtariū.n.ẜm ꝙ dicit ph̓s 3º ethi. ⁊ Dam̄. 2º li. ē: cūius pͥncipiū eſt in ſeip̄o cognoſcente ſingula: ⁊ que oportet operari.i. cuius gr̄a oportet. Nō tamē quelibꝫ ignorantia pͥuat cognitiōem hiꝰ. Ignorantia eniꝫ triplicit̓ ſehabꝫ ad actū uolūtarium. ſcꝫ cōcomitanter. cōſequēter. ⁊ antecedēter. cōcomitantquādo ignorātia eſt de eo qd̓ agit̉. ⁊ tamēetiaꝫ ſi ſciret̉ nō ageret̉. ⁊ talis ignorātianō facit inuolūtariū: vt dicit ph̓s. qꝛ noncauſat aliquid repugnās uolūtati: ſꝫ facitnō uolūtariuꝫ: qꝛ nō poteſt eſſe actu uolitūquod eſt ignoratū. Cōſequēter aūt ſe habet ignorātia ad uolūtateꝫ: inquātū ip̄a eſtuolūtaria. ⁊ hoc cōtingit dupl̓r. Uno modo quādo actus uolūtatis refertur ī ignorātiaꝫ ut habeat excuſatōeꝫ peccati. vl̓ nōretrahatur a peccato. ⁊ hec dicitur ignorantia affectata. Alio modo dicitur ignorantia voluntaria eius qd̓ quis ſcire pōt:⁊ debet. ſic autē nō agere ⁊ nō uelle dicituoluntariuꝫ: vt ſup̄dictū eſt. Hoc autē modo dicitur ignorātia duplicit̓. Uno modocuꝫ quis nō cōſiderat id qd̓ ꝯſiderare debet: que eſt ignorātia male electōis ex paſione vel habitu ꝓueniens. de qua poteſtintelligi illud ꝓuer. 14º. Errāt qui operantur malū. Alio modo cū quis notitiā quādebꝫ habere nō curat acquirere. ⁊ ſic ignorantia iuris quā quis ſcire tenet̉: uoluntaria dicit̉: quaſi ex negligētia ꝓueniēs. Etde hoc intelligit̉ illud. i. cor. 14ª. Ignorāsignorabitur. ⁊ his modis ignorātia nō poteſt cauſare inuolūtariū. cauſat.n. ẜm quidinuolūtariuꝫ inquātū p̄cedit motuꝫ uolūtatis ad agēdū: qui nō eſſet: ſciētia p̄exiſtēte. Antecedēter aūt ſe habet ad uolūtatemignorātia que nō eſt volūtaria. ⁊ tamē eſtcauſa uolēdi hoc qd̓ al̓s nō uellet. ſicut cūhomo ignorat aliquā circunſtātiā actus:quam nō tenebat̉ ſcire. ⁊ ex hoc aliquidagit quod nō aget ſi eam ſciret. vt cuꝫ qͥs
