Seite
Liber ſi vis ſcire qualiter circa arma me habui: queras inimicis meis quos ſubiugaui ⁊ ſuperaui ⁊ deuici. Et queras oībus de ꝓ­uincia q̄ appellat̉ affrica Quia debes ſcire ꝙ antiqͥſſimo tꝑe illa ꝓuincia.ſ. affrica ⁊ alie īnumerabiles ꝓuincie erant ſubiecte imperio romano ⁊ romani ꝑdiderunt il­las ꝓuincias ⁊ ſteterūt ille ꝓuincie lōgiſ ſimo tꝑe extra iuriſdictōem romanoꝝ.ſ. ꝑ ſpaciū centūqͥnqꝫ annoꝝ ⁊ tandē ego iu­ſtinianus per meā ꝓbitatē valentiā ⁊ ſa­pientiā recuperaui eas ⁊ ſubieci imperio romano: ⁊ hoc ī tercia parte vſqꝫ ibi. Oēs Omnes ꝟo. Ibi incipit qͣrta pars in qua dicit imperator iuſtinianus qͣliter cir ca leges ſe habuit dicēs illi layco qͥ aſſiſte bat corā eo: fili mi circa leges me habui ꝙ quaſi oēs hoīes de mūdo vtunt̉ legibus alioꝝ imperatoꝝ qͣs leges in melius refor maui. Ecce erāt em̄ olim tres codices. ſcilꝫ hermogeneanū theodoſianū ⁊ gregoria­num ⁊ alie ꝯſtitutōes extrauagates ſpar­ſim poſite ꝑ qͣternos ⁊ leges p̄dictoꝝ triū codicū ⁊ aliarū ꝯſtitutionū extrauaganti um q̄ valde erāt ꝯfuſe: ego iuſtinianus ex illis tribus codicibus ⁊ ex alijs extrauagā tibus ꝯſtitutionibus feci fieri vnū codiceꝫ clarū ⁊ elucidatū. Secundo loco ego iuſti nianus habui reſpectū ad aliqua volumi na deſperata ⁊ īmenſa ſeu ꝓlixa ⁊ infini­ta: ⁊ ex illis volumībus deſperatis cōpila ri feci librū. ff. ſeu pandectarū: ⁊ quaſi per mediū ꝓfundū vadēs iam ꝑ dei grām ad impleui illud opus. fi. ſeu pandectarum: et hoc in quarta parte vſqꝫ ibi. Cunqꝫ. Cunqꝫ. Ibi incipit qͥnta pars in qua intendit adhuc dicere imꝑator iuſti. qua­liter circa leges ſe hūit ⁊ dicit Audi fili mi condito eodice ⁊ digeſto nolui adhuc qui eſcere: ſed miſi ꝓ tribus ſapientibus curie mee.ſ. ꝓ tribuniano qͥ erat doctor leguꝫ ⁊ in dignitate queſtorie tūc poſitus. Item miſi ꝓ theophilo ⁊ dorotheo qͥ erāt illu­ſtres viri ⁊ anteceſſores noſtri: qꝛ forte fue rant cū p̄cedētibus imperatoribus qͥ tres viri de tribꝰ poterāt cōmendari: prīo de ſo lertia: qꝛ valde intenti ⁊ ſoliciti erant circa artē legalē: ſecūdo de ſciētia qꝛ valde erāt ſapiētes. Tercio de fidelitate: qꝛ precepta mea efficaciter ſuſcipiebāt ⁊ ad effectuꝫ fi­deliter ꝑducebāt: ſicut iam multotiēs vi­di ⁊ exēplo cognoui: ⁊ cū fuerūt in p̄ſentia mea ego rogaui eos ⁊ p̄cepi eiſdē vt mea auctoritate ⁊ meis ſuaſionibus librū inſti tutionū.i. inſtituta cōponerēt qd̓ fecerūt. Et hic liber inſtitutionū fuit bonus dupli ci ratiōe. Primo fuit bonus ad hoc vt ru­des ſcolares qͥ ꝓponūt audire iura cū pri mitus ſtudeāt in his cōſtitutiōibus a me iuſti. cōpoſitis: nō aūt ſtudeāt in antiquiſ cōſtitutōibus q̄ fabulas ꝯtinēt. Iſte eniꝫ cōſtitutōes vtiles ſunt qꝛ nihil īutile cōti nent ⁊ nihil perperā.i. male poſitū vel iu ri ꝯtrariū ⁊ nihil inuſitatū: ſed cōtinēt ſo­lūmodo ea q̄ ſunt vtilia ⁊ iuri cōſonantia et quotidie emergētia ſeu eueniētia ⁊ acci­dentia: ſcd̓o bonū fuit hūc librū inſtitutio num cōponere: qꝛ ſcolares rudes volētes ſtudere in his inſtitutōibus plus ſcient ⁊ addiſcēt in vno anno qͣꝫ olim addiſcebāt vſqꝫ ad qͣdrienniū. qn̄ ab antiqͥs īſtitutōi bus ſuū ſtudiū inchoabāt ſiue incipiebāt Tandē in fine huius partis quīte dirigit ſermonē ſuū imperator iuſtinianus iuue­nibus ſeu ſcolaribus rudibus: occaſione quoꝝ iſtū librū inſtitutionum fieri fecit di cens. O iuuenes pͥncipiū legalis ſcientie habetis a me iuſtiniano.ſ. librū inſtituti­onū ⁊ finē legalis ſciētie ſil̓r hētis a me.ſ. codicem quē feci fieri ex tribus codicibus et alijs extrauagantibus ꝯſtitutionibus: quia primo anno ſtudij legitur inſtituta. et vltimo anno ſtudij legit̉ cōdex ⁊ ambo­ſunt libri imperiales ſeu imꝑatores: et a me iuſtiniano cōpoſiti. Et ſic debetis vos iuuenes valde gaudere de tāto honore: qꝛ principiū ⁊ fine ſtudij habetis a me iuſti­niano ⁊ hoc in qͥnta parte vſqꝫ ad.§. igit̉. Igitur. Incipit ſexta pars in qͣ ſic for mabis caſum. Dicit imꝑator iuſtinianus quaſi ſe cōmendans: qͥd feci ego poſt oīa p̄dicta ⁊ poſt cōpoſitōem. C. ⁊ poſt tēpus