Seite
Incipiunt conſtitutiones clemen tis pape quinti una cum apparatu domini ioannis andree. OANNESª EPI ſcopus ſeruus ſeruorum dei dilectis filijs doctoribus ⁊ ſcholaribꝰ vniuerſis bono nie cōmorantibꝰ ſalutē ⁊ apo ſtolicam benedictionem. Quoniāᵇ nulla iurisᶜ ſāctioᵈ quantūcunqꝫ perpenſoᵉ dige ſtaᶠ conſilio ad humane natu re uarietateꝫᵍ ⁊ machinationesʰ eiꝰ inopinabiles ſufficit: nec ad deciſi onem lucidam ſue nodoſeⁱ ambigu itatisᵏ attingit: eo preſertim ꝙ uixˡ aliquid adeo certum clarumqꝫ ſta tuitur: quin ex cauſis emergentibꝰ quibus iura iam poſita mederiᵐ n̄ poſſunt in dubium reuocetur. Quia etiaꝫ ab adoleſcentia viri ꝓ cliuiⁿ ad malum ſenſualitasº huma Oannes. gratioſum hoc nomē per interpretationes deri uationes vel etymologias extollere non eſt meum ſuſpitio nis ratio patet. Eſſet etiaꝫ hoc refricare notiſſima. ni apo ſtolatu tamen hoc nomē ſuper cetera viguit. xxii. Eſt.n. ip ſe qui loquitur: cū tn̄ reliqua romanorum pōtificū nomīa xi. nō tran­ſcēderūt numerum ad quem etiam ſoli us benedicti nomē aſcēdit Inter canōi ſtas etiam cōmenta rios hoc nomen vi­guit. Habuimus.n. Ioānem theoton¬i cum preferendū nō ex ordine ſed ex fru ctu. Ioāneꝫ galen̄. vulteranum Io. hi ſpanum: Io. fauen­tinum: Io. de fauco na: Io. de ancona: Io. de deo etiam hi ſpanum: Io. de lan gucella ceſenēaten̄. Io. monachum car dinalem: ego etiam qui minor ſum īter xii. doctor̄s collegii bononien̄. me quar tum fuiſſe Ioannē: nunc inter eos cō­mentatores ſolus: ſed īter ꝯmētatores decimus: ⁊ d̓ nigro forte papyrum non dignū occupare mē branā. Et qꝛ prout patet hic in exordio. etiaꝫ compoſitores iurium uix poſſunt tam clarum certum qꝫ ſtatuere quin du bia multa relinquāt excuſabilis ero: ꝙ in hac prima lectio ne vl̓ gloſatione ſin gula non perfecte ri mantur. Nam etiaꝫ in rebus experimur q̄ naturaliter gene­rantur: ꝙ ī eis pau­latī de īperfecto ad perfectū vēitur: ſic ⁊ qui d̓ ueritatis co gnitione a prīcipio parum attingūt po ſtea quaſi pedetētiꝫ ad quandā pleniorē ueritatis menſurā perueniunt Igitur ſub hoc excuſationis clypeo. lꝫ variis occupatus per fiduciā clementie diui ne has clementinas gloſandas aggredior. Eſt āt ſciēduꝫ ꝙ iſte do minus ioannes pōtifex induſtrioſus ⁊ mundus ſimoniam fugās ⁊ iuſtitiam amans: ſcientia magnus: ſtatura puſillus: ꝯceptu magna nimus: prius iacobus vocabat̉. De hac uero mutatione nominis ⁊ alijs q̄ ad ſalutationē hanc reſpiciunt: dic vt noͣ. ī ſalutatione glo. li. vi. Diuido āt hoc prohemiū p̄ter datā ī qͣttuor partes: aut ī duas: ⁊ ſecundam in tres: ut ibi. In prima ponitur ſalutatio vſqꝫ ibi: quo­niā. ibi exordium vſqꝫ ibi: hec ſane. ibi narratio vſqꝫ ibi: uniuerſita ti. ibi concluſio vſqꝫ in fi. b Quoniā nulla. exordiū. Eſt ſciendū ꝙ cle. ſuo exordio ad īſtar innocentii. iiii. ⁊ greg. x. narrabat quō cōſtitutiones quaſdam ante cōcilium ⁊ in concil. vien̄. ⁊ poſt conciliū ꝓmulgauerat: quibus p̄ci piebat vti in iudiciis ⁊ in ſcholis. Ioannes āt deciſo ſub bulla illo proemio clementis ponit proemiū ſuum cum exordio. Sed cuꝫ ha beamus tria exordia greg. ix. bonifa. viii. ⁊ Io. xxii. in quo differāt videamus. Et dico ꝙ greg. ī ſuo exordio principaliter oſtēdit qͣlit̓ emanauerit ius poſitiuū ⁊ ipſiꝰ iuris effectū: ut ibi pleniꝰ dixi Bōifa ciꝰ ī ſuo exordio recognouit: ꝙ ex debito regiminis ſibi cōmiſſi hꝫ ī tēdere ſubiectoꝝ ꝯmodis: qui dicit ſe ſollicite facere noua iura con dēdo ⁊ antiqua declarādo: ut tollat ipſoꝝ lites ⁊ ſcādala. Io. auteꝫ ī hoc exordio volēs excuſare multiplicationem ꝯſtitutionū ⁊ uolu minū quibus ꝓuidit eccleſiaſtes vlt. c. ſic dicēs: faciēdi conſtitutio nes ⁊ volumina ⁊ libros nullus eſt finis ⁊ dicit ꝙ principis aucto ritas neceſſaria eſt propter duo. Primo qꝛ ius poſitiuum quantum na declinat: per quod morum ſub­uerſio in clero ⁊ populo frequēter obrepitᵖ: neceſſaria ē ſuperioris au ctoritas: ut tam per determinatio­nisq oportune ſuffragium tollat am bigua: lites auferat: altercationesʳ dirimat: ⁊ obſcura ſuccidatˢ quam ꝑ cultoris prouidi ſarculumᵗ extir pet uitia: ⁊ uirtutes inſerat̉ᵛ: corri gat exceſſus: moreſqꝫ reformetˣ. Hecʸ ſanę felicis recordatōis cle mens papaᶻ quintꝰ predeceſſor no ſter prudenter attēdēs ⁊ ꝓuide cu piens deformatoruꝫ reformationē proſpicere: ſoluere difficilia: ac ſā ctiones queſtionibus ⁊ negociis īminētibꝰ cōſonasª ꝓmulgare Du dum nedū ī ꝯcilio vienēſi quinetiā an̄ᵇ ⁊ poſt ipſū ꝯciliū cōſtitutiones plurimas edidit: ī quibꝰ multa vti lia ſtatuit atqꝫ ſalubria: ⁊ nonnulla dubia ī iudicijs ⁊ extra frequētata d̄ciditᶜ Et lꝫ eas collectas ī vnūᵈ cunqꝫ mature certe ⁊ clare cōpoſitum non ſufficit ad caſus emergentes pro pter quod oportuna eſt ⁊ neceſſaria declaratio principis. Secundo qꝛ homo pronus ad malum facile mores ſubuertit: propter qd̓ ē ⁊ neceſſaria prīcipis poteſtas ad inſerendas virtutes ⁊ vitia extirpanda. Patet ergo ꝙ in his tribus exordiis nulla ē īculcatio ſuꝑfluitas vel repetitio. quō āt exordiētiuꝫ ꝓpoſito predicta cōueniāt: ꝑ ſe patet. c Iuris humani. poſitiui ſit canonicū vel ciuile ſynodale uel mūicipale. naturale vero uel diuinum morale ē īmuta­bile. v. di. in prin. Et eſt perfe ctum: quia manauit ab illo ꝗ non nouit imperfectum opꝰ: de baꝑ. maiores. v̓. ſꝫ adhuc. d Sāctio. hic ⁊. jͣ. v̓. hec ſane late ſumitur: nā ponitur ſtri­cte pro cōſtitutione penali: vt nō. iii. di. in ſumma. e Perpēſo. qͣſi ꝑfecte pēſato ⁊ deliberato. habetur ſimile v̓bū de pac. c. vl. circa mediū li. vi. f Digeſta. alibi dicit̉ d̓cocta xxxv. q. ix. apoſtolice. ⁊ hec bn̄ ꝯueniūt. de ꝯſe. diſ. v. ne tales. ⁊. c. pe. Io. an. g Uarietatē: ſumi potuit: de cor. aucͣ. de re. ec. non ali.§. vt autē ī prin. coll. ii. ⁊ de inſtru. caute. poſt prin. col. vi. h Machinationes. qͣſi aſtu ta īgenia: ꝗd ē.n. ꝙ hō ſemel d̓ditꝰ malicie nō adīueniat? in auc. ut hi qui ſe ob. ꝓhi. poſt prin. coll. vi. i Nodoſe. de. v̓. ſig. cū olim ⁊ de reliqui. c. vno ī prī. li. vi. k Ambiguitatis. de triplici ambiguitate iuris facti ⁊ per ſone noͣ. xxxiii. diſ. c. fi. l Uix. innuit fieri poſſe: de cog. ſpi. c. ii. m Mederi facit in auc̄. hec ꝯſtitutio inno. cō. ī prin. coll. viii. n Procliui. xx. q. iii. ꝓcliuꝰ fa. xii. q. i. c. i. ⁊ ī auc. d̓ mo.§. ſi ꝗs igitur ad fi. coll. i. ⁊ dr̄ ꝓ cliuus: qͣſi preceps: prōpta fa cilis uel inclinabilis. o Senſualitas. de hac de ſa cra vnc. c. vno. v̓. in uertice. ⁊ per hanc appetimus delecta­bilia corpori ⁊ fugimus noci­ua: nec omnino poteſt extin­gui: ut dicaꝫ. jͣ. de here. ad no ſtrum. v̓. ii. p Obrepit. quaſi latenter ſubintrat: ⁊ idem verbum. lxi. di. nullus inuitis. ⁊ d̓ cele. miſ. cum creatura. ⁊. jͣ. de ſta. mo. ne in agro in prin. q Determinationis. facit. jͣ. de elec. ne romani in prin. r Altercationes. quo ad uerborum certam na. ſ Succidat. reſpicit qd̓ priꝰ dixerat uſqꝫ ad. v̓. qꝛ ēt. qd̓ dr̄ ⁊ ipſo. v̓. quia. t Sarculū. īſtrumētum quo euelluntur male ⁊ inutiles herbe que naſcūtur inter bonas: quod bon̄. vocant roncare: eſaias. vii. in fine. Uepres ⁊ ſpine in vniuerſa terra: ⁊ omnes montes ſarculo ſarcientur. ⁊ primo regum. xiii. ī fi. Deſcendit omnis iſrael: vt acueret unuſquiſqꝫ vomerem ſuum ligonem ſecū rim ⁊ ſarculū. differentia inter fullonē ⁊ ſarcinatorem: inſti. man. in fi. u Inſerat. hiere.i. de ma. ⁊ obe. ſolicite. v̓. potuiſſes. x Reformet̉. de accu. ſicut olim. y Hec ſane. narratio ponens ⁊ commendans actum clementis: illius etiam propriam tarditatem excuſans. z Papa.i. admirabilis: ⁊ dicitur a pape quod ē interiectio admirantis. ⁊ ve rē admirabilis: quia vices dei in terris gerit: inde dixit ille anglicus in poe tria noua: Papa ſtupor mundi. ⁊ circa finē. Qui maxīa reꝝ: nec deus es nec hō: quaſi neuter es inter utrūqꝫ. Etymologia vero nominis ē.i. pr̄ patꝝ. a Conſonas. iiii. di. erit autem. b An̄. iſte ſole emanauerūt an̄ ꝯcil. d̓ iudi. dudū. d̓ īmu. ec. quoniā d̓ ſē. ex. ex frequētibꝰ. reliq̄ oēs ī ꝯcilio l̓ poſt ꝯciliū: ut ī ipſaꝝ ſb̓ſcriptiōibꝰ patebit. c Decidit. concor. proemium grego. ix. d In vnum uolumē. non tamen ſub nomine libri: unde male dicunt qui alle gant. vii. librum. Nam ſi ſub nomine libri compoſuiſſet conſtitutiones que emanauerunt poſt compilationem ſexti: iuxͣ morem inſerte fuiſſent. Itē hoc A 2