Seite
uia iam vero totiens nomi­nauimus naturaꝫ. li­cet vt ait tulius. Na turam diffinire diffi cile eſt. non tamen huius vocabuli ſigni ficatō omnino ſilencō p̄tereunda videt̉ Neqꝫ qꝛ non omīa que volumus dice­re poſſumus. id quod poſſumus tacere debemus. plura veteres de natura dix­iſſe inueniunt̉. ſed nichil ita vt non ali­quid reſtare videatur. Quantum tamē ego ex eorum dictis conficere poſſuꝫ. tri bus maxime modis huius vocabuli ſig nificatōne vti ſolebant ſingulis ſuā vif­finitōnem aſſignando. Primo modo ꝑ hoc iam ſignificare voluerūt illud archi tipum exemplar omniū rerum quod in mente diuina eſt. cuius ratōne omīa for mata ſunt. Et dicebant naturā eſſe vni­cuiuſqꝫ rei primordialem cauſam ſuam. Aqua non ſolum eſſe. ſed etiaꝫ tale eſſe habeat. Huic ſignificatōni talis diffini­tio aſſignatur. Natura eſt que vnicuiqꝫ rei ſuum tribuit. Scd̓o modo naturam eſſe dicebant ꝓprium eſſe vniuſcuiuſqꝫ rei. cui ſignificatōni talis diffinitō aſſig tur. Natura vnam quāqꝫ rem informās ꝓpria differentia dicitur. ẜm quaꝫ ſigni ficatōnem dicere ſolemus. Natura eſt omnia pondera ad terraꝫ vergere. leuia alta petere. ignem vrere. aquam hume­ctare. Tercia diffinitō talis eſt. Natura eſt ignis artifex. ex quadam vi ꝓcedēs. in res ſenſibiles ꝓcreandas. Phiſici nā­qꝫ dicunt. omnia ex calore ⁊ humore ꝓ­creari. Vnde virgilius. Occeanum pa­trem appellat ⁊ valerius Soranus in qͦ­dam verſu de ioue in ſignificatōe ignis etheri dicit. Impingitur omnipotes re­rum regumqꝫ repertor. Progenitor ge­nitrix deum verus viuus ⁊ idem. De ortu loīce Oſt quam igitur theorice ⁊ practice ⁊ mechanice ortu demon ſtrauimus ſuper eſt. loīce qꝫ originem inueſtigare. Simioctis vitimam annumero qui poſtremo inuenta eſt. cetere prius reper te fuerant. ſed neceſſe fuit quoqꝫ loicam prius inueniri. Quoniam nemo de re­bus ꝯuenienter diſſerere poteſt. niſi pri us recte ⁊ veraciter loquendi rationem nouerit. Nam ſicut dicit boetius. Cum primitus antiqui. circa naturas rerum ⁊ morum qualitates inueſtigandas ope ram impenderunt. neceſſe fuit ſepe falli eos. quia vocum ⁊ intellectuum diſcre­tōnem non habebant. vt in multis eue­nit. leucippo ⁊ epicuro pariter qͥ attho­mis mundum conſiſtere putat. et hone­ſtum voluptatem mentitur. hoc autem idcirco hinc atqꝫ alijs accidiſſe manife­ſtum eſt. quonia per impericiam diſpu­tandi quidquid ratōcinatōne compre­henderant. hec in res quoqꝫ ip̄as eueni­re arbitrantur. Hic vero magnus eſt er ror. neqꝫ enim ſeſe res vt in numeris. ita etiam in ratōcinatōnibus habēt. In nu meris enim quidquid in digitis recte ꝯ putantis euenerit. id ſine dubio in res quoqꝫ ip̄as euere neceſſe eſt. vt ſi ex cal culo. e. contigerit. c. tūc quoqꝫ res illi nu mero ſubiectas eſſe neceſſe eſt. Hoc ve­ro non eſt. quod in diſputa tōne ſeruat̉ neqꝫ enim quidquid ſermonum decur­ſus inuenerit. ⁊ id in natura fixum tenet̉ Quare neceſſe eſt falli qͥ abiecta ſciētia diſputandi de rerum natura perquire­rent. Niſi enim prius ad ſcientiam vene rit. q̄ ratōcinatōꝫ verā teneat. ſemitā di ſputandi q̄ veriſil̓e vie agnouerūt. que fida. que poſſint eſſe ſuſpecta. Rerum in corrupta veritas niſi ex ratōcinatōe in­ueniri nō pōt. Cuꝫ igit̉ vet̓es ſepe ml̓tis lapſi erroribꝰ fl̓a ſibi. q̄dā ꝯͣria ī diſpu­tatōe colliger̄t. atqꝫ id fieri ipꝰ le vidēt̉. vt de eadem re ꝯtraria cōcluſione facta eſt. vtraqꝫ eſſent vere. q̄ ſibi diſſentiens