Qō XLII. De religioni oppoſitis. pͥmo ca. de diui. no. Oēꝫ ſcm̄ theologoꝝ hymnū. i. diuinaꝫ laudē īuenies ad btōs tetrachie.i. dinitatis ꝓceſſus mani feſtatiue ⁊ laudatiue dei noīationes diuidentē. ¶ Ad 2ᵐ dd̓m ꝙ laus oris īutilis eſt laudāti ſi ſit ſine laude cordis tunc.n. loꝗtur deo laudē: dum magnalia opeꝝ eius recogitat cū affectu. valet tn̄ exterior laus oris ad excitandū īte riorē affectū laudātis: ⁊ ad ꝓuocādū alios ad dei laudē ſicut dcm̄ eſt. ¶ Ad 3ᵐ d̓dꝫ ꝙ deū nō laudamus ꝓpter vti litatē ſuā: ſꝫ ꝓpter vtilitatem noſtrā vt dcm̄ eſt. Ad ſecundum ſic ꝓcedit̉. Uidetur ꝙ cantꝰ nō ſint aſſumendi in laudē diuinā. Dic̄.n. apl̓s ad Col̓. 3. Docētes ⁊ cōmonentes voſmetipſos in pſalmis ⁊ in hymnis ⁊ cāticis ſpūalibꝰ. ſꝫ nihil debemꝰ aſſumere ī dīnuꝫ cultū p̄ter ea q̄ nobis auctoritate ſcriptu re tradunt̉. gͦ videt̉ ꝙ nō debemꝰ vti in dīnis laudibꝰ can ticis corporalibus: ſꝫ ſolū ſpūalibus. ¶ Pͣ. Hierony. ſuꝑ il lud ad Eph̓. 5. ⁊ habet̉ in decretis diſ. 20. c. Cantātes ⁊ pſal lentes in cordibꝰ veſtris dn̄o dic̄. audiant hic adoleſcētuli ꝗbus in eccl̓ia ē pſallēdi officiū: deo nō voce: ſꝫ corde cantandū ē: nec tragediaꝝ modis guttur ⁊ fauces medicamine liniende ſunt vt in eccl̓ia theatrales moduli audiant̉ ⁊ cātica. nō gͦ ī laudes dei ſunt cantus aſſumēdi. ¶ Pͣ. Lau dare deū ꝯuenit paruis ⁊ magnis: ſꝫ illud Apoca. 19. Laudē dicite d̓o nr̄o oēs ſcī eiꝰ ⁊ ꝗ timētis deū puſilli ⁊ magni. ſꝫ maiores qͥ ſunt ī eccl̓ia nō decet cātare. dic̄. n. Greg. ⁊ ha bet̉ in decretis diſ. 13. c. In ſcā romana eccl̓ia pn̄ti decreto īſtituto vt īſede hac ſacri altaris mīſtri cātare nō debeāt. gͦ cātꝰ nō ꝯueniūt dīnis laudibꝰ. ¶ Pͣ. In veteri lege laudabat̉ d̓s ī muſicis īſtr̄is ⁊ hūanis cātibꝰ: ẜm illud p̄s. Cōfitemini dn̄o in cythara: ī pſalterio decē cordaꝝ pſallite illi cātate ei cāticū nouū. ſꝫ īſtr̄a muſica ſic̄ cytharas ⁊ pſalteria n̄ aſſumit eccl̓ia ī dīnas laudes ne videat̉ iudaizare. gͦ pari rōne nec cantꝰ ī dīnas laudes ſunt aſſumēdi. ¶ Pͣ. Prīcipalior ē laus mētis qͣꝫ laus oris. ſꝫ laus mētis īpedit̉ ꝑ cantꝰ tū qꝛ cātātiū ītētio abſtrahit̉ a ꝯſideratione eoꝝ q̄ cantāt: dum circa cantū ſtudent: tū etiā qꝛ ea q̄ cantāt̉ minus ab alijs ītelligi poſſunt qͣꝫ ſi ſine cantu ꝓferāt̉. gͦ cantꝰ non ſunt in dīnis laudibus aſſumēdi. ¶ Sꝫ ꝯͣ ē quod bea tus Amb. in eccl̓ia Mediolanēſi cantus īſtituit vt Aug. refert ī. 9. confeſ. ¶ Rn̄º dd̓ꝫ ꝙ ſicut dictum eſt: laus vo calis ad hoc neceſſaria eſt vt affectꝰ hominis prouocetur in deū. ⁊ iō quecunqꝫ ad hoc vtilia eſſe poſſunt: in diuinas laudes congruenter aſſumuntur. Manifeſtum eſt auteꝫ ꝙ ẜm diuerſas melodias ſonoꝝ animi hoīum diuerſimode diſponuntur: vt patet per ph̓m in. 8. politico. ⁊ per boetium in ꝓlogo muſice. ⁊ iō ſalubriter fuit inſtitutū vt ī di uinas laudes cantus aſſumerent̉ vt aī īfirmoꝝ magis ꝓuocarent̉ ad deuotionē. Un̄ Aug. dicit in. io. cōfeſ. Adducor cātandi ꝯſuetudinē approbare in eccl̓ia vt ꝑ oblectamenta auriū īfirmoꝝ animꝰ in affectū pietatis aſſurgat. Et de ſeipſo dicit in. 9. ꝯfeſ. Fleui in hymnis ⁊ cāticis tuis ſuaue ſonātis eccleſie tue vocibꝰ cōmotus acriter. ¶ Ad pͥmū gͦ dd̓ꝫ ꝙ cātica ſpūalia poſſūt dici nō ſolū ea q̄ īteriꝰ canunt̉ ſpū: ſed ēt ea q̄ exterius ore cātant̉ inqͣꝫtū hmōi cā tica ſpūalis deuotio ꝓuocat̉. ¶ Ad ſcd̓ꝫ dd̓ꝫ ꝙ Hiero. nō ſimpl̓r vituperat cātū: ſed rep̄hendit eos ꝗ in eccl̓ia cātāt more theatrico: nō ꝑꝑ deuotionē excitandā: ſꝫ ꝑꝑ oſtentationem vel delectationē ꝓuocādā. vn̄ Aug. dicit in. io. cōfeſ. Cū mihi accidit vt me amplius cātus qͣꝫ res q̄ cantat̉ moueat: penal̓r me peccare ꝯfiteor: ⁊ tūc mallē nō audire cantantē. ¶ Ad 3ᵐ dd̓m ꝙ nobilior modus ē ꝓuocādi ho mines ad deuotionē ꝑ doctrinā ⁊ p̄dicationē qͣꝫ per cātū. ⁊ iō diaconi ⁊ p̄lati ꝗbus cōpetit per p̄dicationeꝫ ⁊ doctrinam animos hoīum ꝓuocare in deū: nō debēt cātibꝰ inſiſtere ne per hoc a maioribꝰ retrahant̉. Un̄ ibidē Greg. dicit. Cōſuetudo eſt valde rep̄hēſibilis vt in diaconatus ordine ꝯſtituti modulationi vocis inſeruiāt quos ad p̄dica tiōis officiū ⁊ elynaꝝ ſtudiū vaccare congruebat. ¶ Ad 4ᵐ dd̓m ꝙ ſicut ph̓s dicit in. s. politi. neqꝫ fiſtulas ad diſciplinā eſt adducēdū: neqꝫ aliqd̓ aliud artificiale organū. puta citharā ⁊ ſiꝗd tale alteꝝ eſt: ſꝫ q̄cūqꝫ faciunt auditores bonos: hmōi.n. muſica inſtr̄a magis aīum mouent ad delectationē qͣꝫ ꝑ ea formet̉ īterius bona diſpō. In veteri aūt teſtō vſus erat talium inſtr̄oꝝ: tū qꝛ ppl̓us erat magis durus ⁊ carnalis: vn̄ erat per hmōi inſtr̄a ꝓuocandꝰ. ſic̄ ꝓmiſſiones terrenas: tuꝫ ēt qꝛ hmōi inſtr̄a corporalia aliquid figurabāt. ¶ Ad 5ᵐ dd̓m ꝙ per cantū quo quis ſtudioſe ad delectādū vtitur abſtrahit̉ animꝰ a cōſideratōe eoꝝ q̄ cantant̉: ſed ſi aliꝗs cātet ꝑꝑ deuotionē attentiꝰ cō ſiderat q̄ dicunt̉: tū qꝛ diutius morat̉ ſuꝑ eodē tum qꝛ vt Aug. dicit in. io. cōfeſ. Oēs affectus ſpūs nr̄i pro ſua diuer ſitate habēt ꝓprios modos in voce atqꝫ cātu: quoꝝ occulta familiaritate excitant̉. Et eadē ēt eſt rō de audiētibus: in quibus ⁊ ſi aliquādo nō intelligant q̄ cantantur: intelli gunt tamen ꝓpter ꝗd cantant̉.ſ. ad laudem dei. ⁊ hoc ſufficit ad deuotionem excitandam. ¶ De vitijs religioni oppoſitis. Qō. XII. Einde conſiderandum eſt de vitijs religioni oppoſitis. Et pͥmo de illis q̄ cū religiōe cōueniūt in hoc ꝙ exhibēt cultū diuinuꝫ. 2º de vitijs manifeſtā ꝯͣrietatē ad religioneꝫ habētibꝰ per ꝯtēptū eoꝝ q̄ ꝑtinēt ad diuinū cultū. Primū aūt hoꝝ ꝑtinet ad ſuperſtitionē. Scd̓m aūt ad irreligioſitatē. Unde pͥmo cō ſiderādū eſt de ipſa ſuꝑſtitōe ⁊ de partibꝰ eius. Deīde de irreligioſitate ⁊ partibꝰ eiꝰ. ¶ Circa pͥmuꝫ q̄runt̉ duo. pͦ vtrum ſuꝑſtitio ſit vicium religioni contrarium. 2º vtꝝ habeat plures partes ſeu ſpecies. Ad primum ſic ꝓcedit̉. Uidet̉ ꝙ ſuꝑſtitio nō ſit viciū religioni ꝯͣriū. Unū eniꝫ ꝯͣrioꝝ nō ponit̉ in diffōne alteriꝰ: ſꝫ religio ponit̉ in diffone ſuꝑſtitiōis. dr̄.n. ſuꝑſtitio eſt religio ſupra modū ſeruata: vt pꝫ in glo. ad Col. c. ſuꝑ illud. Que ſunt rōnē hn̄tia ſapientia in ſuꝑſtitiōe. gͦ ſuꝑſtitio nō eſt viciū religiōi ꝯͣriū. ¶ Pͣ. Iſido. dicit in lib. etymologiaruꝫ ſuperſtitioſos ait Cicero appellatos ꝗ totos dies deprecabant̉: ⁊ īmolabāt vt ſui ſibi liberi ſuperſtites fierent: ſed hoc etiaꝫ pōt fieri ẜm vere religionis cultum. ergo ſuperſtitio nō eſt vicium religioni oppoſitum. ¶ Pͣ. Suꝑſtitio quēdā exceſſuꝫ importare videt̉: ſed religio non pōt habere exceſſum: qꝛ ſic̄ ſupra dcm̄ eſt: ẜm eaꝫ nō cōtingit equale deo reddere eiꝰ qd̓ debemus. gͦ ſuperſtitio nō eſt viciū religioni oppoſitū. ¶ Sed ꝯͣ eſt ꝙ Aug. dicit in li. de decē cordis. Tangis pri mam cordā qua colit̉ vnꝰ deꝰ: ⁊ cecidit beſtia ſuꝑſtitiōis: ſed cultꝰ vniꝰ dei ꝑtinet ad religionē. ergo ſuperſtitio reli gioni opponit̉. ¶ Rn̄º. dd̓ꝫ ꝙ ſic̄ ſupra dcm̄ eſt: religio eſt virtus moralis: oīs aūt virtus moralis in medio cōſiſtit. vt ſupra habitum eſt. ⁊ iō duplex viciū virtuti morali opponit̉: vnū ꝗdem ẜm exceſſum: aliud aūt ẜm defectu cō tingit aūt excedere mediū v̓tutis nō ſolū ẜm circunſtatia q̄ dicit̉ qͣꝫtum: ſed ēt ẜm alias circūſtantias. Unde ⁊ in ali quibus virtutibꝰ: ſic̄ in magnanimitate ⁊ magnificētia vi cium excedit virtutis mediū: nō qꝛ ad maius aliꝗd tedat qͣꝫ virtus: ſed forte ad minꝰ: tranſcendit tn̄ v̓tutis mediuꝫ inqͣꝫtum facit aliꝗd cui nō dꝫ vel qn̄ nō dꝫ: ⁊ ſil̓r ſcd̓m alia hmōi: vt pꝫ per ph̓m in. 4. ethico. Sic ergo ſuꝑſtitio eſt vi cium religioni oppoſitum ſcd̓m exceſſum: nō qꝛ plus exhi beat in cultum diuinū qͣꝫ vera religio. ſed qꝛ exhibet cultum diuinū vel cui nō dꝫ: vel eo mō quo nō debet. ¶ Ad pͥmū gͦ dd̓ꝫ ꝙ ſic̄ bonū metaphorice dr̄ in malis ꝓut dicimus bonū latronē: ⁊ ita ēt nomina v̓tutū qn̄qꝫ tranſſupti
