Queſtio. LXXI.dicit: eſt habitus aut affectio animi in tota vita inconſtans:⁊ a ſeipſa diſſentiens: qd̓ quidem īuenitur etiā abſqꝫ morbo vel egrotatione: vtpote cum aliquis ex infirmitate velex paſſione peccat: vnde in plus ſe habet vitiuꝫ qͣꝫ egrotatio vel morbus: ſicut etiam virtus in plus ſe habet qͣꝫ ſanitas: nam ſanitas etiaꝫ quedam virtus ponitur in. 7. phyſicorum. ⁊ ideo virtuti conuenientius opponitur vitium qͣꝫegrotatio vel morbusAd ſecundūſic proceditur. Uidet̉ ꝙ vitiumnon ſit contra naturam. Uitium.n. ꝯͣriat̉ virtuti. vt dcm̄ eſt: ſed virtutes nō ſunt in nobis anatura. ſꝫ cauſant̉ in nobis ꝑ īfuſionem: aut ab aſſuetudine: vt dictum eſt: ergo vitia non ſunt contra naturā. ¶ PͣEa que ſunt contra naturam non poſſunt aſuefieri: ſicutlapis nunqͣꝫ aſueſcit ferri ſurſuꝫ. vt dicit̉ in. 2. ethicorum.ſꝫ aliꝗ aſſue fiunt ad vitia. ergo vitia nō ſunt ꝯͣ nam. ¶ Pͣ.Nihil qd̓ eſt ꝯͣ naꝫ īuenit̉ in hn̄tibꝰ illam nam vt ī pluribꝰſꝫ vitia īueniunt̉ ī hominibꝰ: vt ī pluribꝰ. qꝛ ſic̄ dr̄ Math̓.7. Lata eſt via que ducit ad ꝑditionem ⁊ multi vadūt peream. ergo vitiū nō eſt ꝯͣ nam. ¶ Pͣ. Peccatū comparatad vitiū ſicut actꝰ ad habitū. vt ex ſupradictis pꝫ ſed peccatum diffinit̉ eē dcm̄ vel ſcm̄ vel ꝯcupitū ꝯͣ legē dei: vt pꝫꝑ auguſtinū. 22. ꝯͣ fauſtū. lex aūt dei eſt ſupra nam. magisergo dd̓m eſt ꝙ vitiū ſit ꝯͣ legem qͣꝫ ꝙ ſit ꝯͣ naturā. ¶ Sꝫꝯͣ eſt qd̓ auguſtinꝰ dic̄ in. 3. de libero arbitrio. Oē vitiū eoipſo ꝙ vitiū eſt: ꝯͣ nam eſt. ¶ Rn̄º dd̓m ꝙ ſic̄ dcm̄ eſt vitium virtuti ꝯͣriat̉: virtꝰ aūt vniuſcuiuſqꝫ rei conſiſtit ī hocꝙ ſit bene diſpoſita ẜm ꝯueniētiam ſue nature: vt ſupra dictū eſt. vn̄ oꝫ ꝙ in qualibꝫ re vitiū dicat̉ ex hoc ꝙ eſt diſpoſita ꝯͣ id qd̓ ꝯuēit naͣe: vnde ⁊ de hoc vnaqueqꝫ res vituperat̉. a vitio aūt nomē vituꝑationis detractum creditur: vt augſtinꝰ dic̄ ī. 6. de libero arbitrio. ¶ Sꝫ ꝯſiderandū eſt ꝙ naͣ vniuſcuiuſqꝫ rei potiſſime eſt forma ẜm quaꝫrex ſpēm ſortit̉: hō aūt in ſpecie cōſtituit̉ ꝑ aīam rōnalem⁊ iō id qd̓ eſt ꝯͣ ordinem rōnis ꝓprie eſt ꝯͣ nam hominis īquātū eſt homo: qd̓ aūt eſt ẜm rōnem. eſt ẜm nam hoīsinquātum eſt homo. bonuꝫ autem hominis eſt ſecūdumrationem eſſe: ⁊ malum hominis eſt preter rationem eēvt Dionyſius dic̄. 4. c. de di. no. vn̄ virtus humana q̄ hominem fac̄ bonum: ⁊ opus ipſius bonū reddit intātū ē ẜꝫnaturam hominis īquātum ꝯuenit rōni. vitium autem ītātum eſt ꝯͣ nam hominis īquantuꝫ eſt ꝯtra ordinē rōnis.¶ Ad primū ergo dd̓m: ꝙ virtutes ⁊ ſi nō cauſent̉ a natura ẜm ſuum eſſe ꝑfectū. tamen inclinant ad id quod eſt ẜꝫnaturam.i. ẜm ordinem rationis. Dicit enim Tulliꝰ in ſuarhetorica. ꝙ virtus eſt habitus in modum nature rationiconſentanens: ⁊ hoc modo virtus dicitur eſſe ẜm naturā:⁊ per contrarium intelligitur ꝙ vitium ſit contra naturaꝫ:¶ Ad ſcd̓m dd̓m: ꝙ philoſophus ibi loꝗtur de his queſunt contra naturam ẜm ꝙ eſſe contra naturam opponitei quod eſt eſſe a natura: non autē ẜm ꝙ eſt cōtra nam opponitur ei quod eſt eſſe ẜm naturam: eo modo quo virtutes dicuntur eſſe ẜm naturam: īquantum īclinani ad id qd̓nature conuenit. ¶ Ad tertiū dd̓ꝫ ꝙ in homine ē duplexnatura.ſ. rationalis ⁊ ſenſitiua. Et qꝛ per operationem ſenſus homo peruenit ad actus rōnis: ideo plures ſequunt̉inclinationes nature ſenſitiue qͣꝫ ordinem rationis: plures.n. ſunt qui aſſequuntur principium rei qͣꝫ qui ad cōſumationem perueniunt: ex hoc autem ꝙ vitia ⁊ peccata in hominibus proueniunt ꝙ ſequunt̉ inclinationem nature ſenſitiue contra ordinem rationis ¶ Ad quariū dd̓m ꝙ ꝗcquid eſt contra rōnem artificiati. eſt ēt contra naturaꝫ artisqua artificiatum producitur: lex aūt eterna comparat̉ adordinem rationis humane ſicut ars ad artificiatum. vndeeiuſdem rationis eſt ꝙ vitium: ⁊ peccatum ſit contra ordinem rationis humane. ⁊ ꝙ ſit contra legem eternā. Unde Augu. dicit in. 3. de libero arbitrio ꝙ a deo habent oēsnature ꝙ nature ſunt: ⁊ intantum ſunt vitioſe inquantumab eius qua facte ſunt arte diſcedunt.Ad tertiūſic ꝓcedit̉. Uidet̉ ꝙ vitium.i. habitus malus ſit peius qͣꝫ peccatum.i.actus malus. Sicut.n. bonum quod eſt diuturnius ē melius. ita malum quod eſt diuturnius eſt peius. ſed habitꝰvitioſus eſt diuturnius qͣꝫ actus vitioſi qui ſtatiꝫ tranſeūt.ergo habitus vitioſus eſt peior qͣꝫ actus vitioſus. ¶ Pͣ.Plura mala ſunt magis fugienda qͣꝫ vnum malum: ſꝫ habitus malus virtualiter eſt cauſa multoꝝ malorum actuū.ergo habitus vitioſus eſt peior qͣꝫ actus vitioſus. ¶ Pͣ.Cauſa eſt potior qͣꝫ effectus. ſed habitus perficit actum taꝫin bonitate qͣꝫ in malitia. ergo habitus eſt potior actu: ⁊in bonitate ⁊ in malitia. ¶ Sꝫ ꝯͣ pro actu vitioſo aliꝗs iuſte punitur: non aūt pro habitu vitioſo ſi non procedat adactum. ergo actus vitioſus eſt peior qͣꝫ habitus vitioſus.¶ Rn̄º dd̓ꝫ ꝙ habitus medio modo ſe habet inter potentiā ⁊ actum. Manifeſtū eſt autem ꝙ actus in bono ⁊malo preeminet potentie vt dicit̉ in. 9. metaphyſice. melius eſt.n. bene agere qͣꝫ poſſe bene agere: ⁊ ſimiliter vituperabilius eſt male agere qͣꝫ poſſe male agere. vn̄ ēt ſequitur ꝙ habitus in bonitate: ⁊ in malitia medium gradū obtineat īter potentiā ⁊ actum: vt.ſ. ſicut habitus bonus velmalus preeminet in bonitate vel malitia potentie: ita etiaꝫſubditur actui: qd̓ etiam ex hoc apparet ꝙ habitus non dibonus vel malus niſi ex hoc ꝙ inclinat ad actum bonumvel malum. vn̄ ꝑꝑ bonitatem vel malitiā actus dr̄ habitꝰbonus vel malus. ⁊ ſic potior eſt actus in bonitate vel malitia qͣꝫ habitus. qꝛ ꝑꝑ qd̓ vnum qd̓qꝫ tale: ⁊ illud magiseſt. ¶ Ad primū ergo dd̓m: ꝙ nihil ꝓhibet aliꝗd eē ſimpl̓r altero potius: qd̓ tn̄ ẜm ꝗd ab eo deficit: ſimpl̓r.n. potius iudicat̉ qd̓ p̄eminet qͣꝫtum ad id qd̓ ꝑ ſe conſiderat̉ īvtroqꝫ: ẜm ꝗd aūt qd̓ p̄eminet ẜm id qd̓ per accidens ſehꝫ ad vtrūqꝫ: oſtēſum eſt aūt ex ipſa rōne actus ⁊ habitꝰꝙ actus eſt potior in bonitate ⁊ malitia qͣꝫ habitus: ꝙ aūthītus ſit diuturnior qͣꝫ actus: accidit ex eo ꝙ vtrūqꝫ inuenitur in tali na que non pōt ſemꝑ agere: ⁊ cuius actio eſt inmotu trāſeunte: vn̄ ſimpl̓r actꝰ ē potior tam in bonitate qͣꝫin malitia. ſed habitus eſt potior ẜm ꝗd. ¶ Ad ſcd̓ꝫ dd̓ꝫ:ꝙ habitus nō eſt ſimpl̓r plures actus: ſed ẜm ꝗd.i. virtute vnde ex hoc non pōt concludi ꝙ habitus ſit ſimpl̓r potior ī bonitate vel malitia qͣꝫ actus. ¶ Ad 3ᵐ dd̓m: ꝙ habitus eſt cauſa actus in genere cauſe efficientis: ſed actus ēcauſa habitus in genere cauſe finalis: ẜm quam conſideratur ratio boni ⁊ mali: ⁊ ideo ī bonitate ⁊ malitia actus preeminet habitui.Ad quartūſic ꝓcedit. Et ꝙ actus vitioſusſiue peccatum nō poſſit ſimul eēcum virtute. Contraria.n. nō pn̄t eſſe ſimul in eodem: ſedpctm̄ quodāmodo ꝯtrariat̉ virtuti: vt dcm̄ eſt. ergo peccatū nō poteſt ſimul eſſe cum virtute. ¶ Pͣ. Peccatum ēpeius qͣꝫ vitium.i. actus malus qͣꝫ habitus malus: ſꝫ vitiūnō poteſt ſimul eſſe in eodem cum virtute. ergo neqꝫ peccatum. ¶ Pͣ. Sicut peccatū accidit in rebus voluntarijs:ita ⁊ in rebꝰ naturalibꝰ: vt dr̄ in. 2. phyſicorum: ſed nunqͣꝫī rebꝰ naturalibus accidit pctm̄ niſi per aliquaꝫ corruptionem virtutis naͣlis: ſicut monſtra accidūt corrupto aliquopͥncipio in ſemine: vt dr̄ in. 2. phyſicoꝝ. ergo etiam ī rebꝰvolūtarijs nō accidit peccatuꝫ niſi corrupta aliqͣ virtute aīe⁊ ſic peccatum: ⁊ virtus non pn̄t eſſe in eodem. ¶ Sꝫ ꝯͣeſt ꝙ ph̓s dicit in. 2. ethicorum ꝙ per ꝯͣria virtus generat̉⁊ corrumpit̉: ſꝫ vnus actꝰ virtuoſus nō cauſat v̓tutem: vtſupra habitum eſt. ergo neqꝫ vnus actꝰ peccati tollit v̓tutēpn̄t ergo ſimul in eodem eſſe. ¶ Rn̄º dd̓ꝫ: ꝙ peccatū cōparat̉ ad v̓tutem ſicut actus malus ad habitum bonū: aliautē ſe hꝫ habitus in anima: ⁊ forma in re naturali: formaenim naturalis ex neceſſitate ꝓducit oꝑationem ſibi conuenientem: vnde nō pōt eſſe ſimul cum forma naturali actꝰforme contrarie. ſicut non poteſt eſſe cum calore actus infrigidationis: neqꝫ ſimul cū leuitate motus deſcenſionis niſi forte ex violentia exterioris mouentis. ſed habitus in aīanon ex neceſſitate producit ſuam oꝑationem: ſed hō vtiteo cū voluerit: vnde ſimul habitu in hoīe exiſtente pōt nōvti habitu aūt agere ꝯtrariū actū: ⁊ ſic pōt habēs virtuteꝫprocedere ad actuꝫ peccati: actus vero peccati ſi comꝑet̉ad ipſam virtutem ꝓut eſt habitus ꝗdam: nō poteſt ipſaꝫcorrumpere ſi ſit vnus tm̄: ſic̄.n. non generat̉ habitus per
