Queſtio. XXI. 25 ad alterū. ergo actus exterior non addit in bonitate vel ma licia ſuꝑ actū interiorē. ¶ Pͣ. Tota bonitas creature nihil addit ſupra bonitateꝫ diuinā. qꝛ tota deriuat̉ a bonitate di uina: ſed bonitas actus exterioris qn̄qꝫ tota deriuat̉ ex bonitate actus interioris: qn̄qꝫ āt ecōuerſo: vt dcm̄ ē: nō ergo vnū eoꝝ addit in bonitate vel malicia ſuꝑ alteꝝ. ¶ Sꝫ ꝯͣ. oē agēs intēdit cōſeꝗ bonū ⁊ vitare malū. ſi ergo ꝑ actū ex teriorē nihil addit̉ de bonitate vel malicia: fruſta ꝗ hꝫ bonā voluntatē vel malā facit opus bonū: aut deſiſtit a malo oꝑe: qd̓ ē incōueniēs. ¶ Rn̄º dd̓m: ꝙ ſi loquamur de bonitate exterioris actus quā hꝫ ex bonitate finis: tūc actꝰ exterior nihil addit ad bonitatē: niſi ꝯtingat ipſaꝫ volūtatē ẜm ſe fieri meliorē in bonis: vel peiorē in malis: qd̓ ꝗdē vr̄ poſe ꝯtingere tripl̓r. Uno mō ẜm numeꝝ: puta cum aliꝗs vult aliꝗd facere bono fine vel malo: ⁊ tūc ꝗdē nō fac̄ poſt modū āt vult ⁊ facit: duplicat̉ actus volūtatis. ⁊ ſic ſit duplex bonū vel duplex malū. Alio mō qͣꝫtū ad extēſionē: puta cū aliꝗs vult facere aliquid bono fine vel malo: ⁊ ꝑꝑ aliqd̓ impedimētū cōſiſtit. alius aūt ꝯtinuat motū volunta tis quouſqꝫ oꝑe ꝑficiat: manifeſtū ē ꝙ hmōi voluntas eſt diuturnior in bono vel malo. ⁊ ẜm hoc eſt peior vel melior. Tertio ẜm intenſionē. ſunt.n. ꝗdā actus exteriores ꝗqͣꝫtuꝫ ſunt delectabiles vel penoſi nati ſunt intēdere volun tatē vel remittere: ꝯſtat āt ꝙ qͣꝫto volūtas intēſius tendit bonū vel malū: tāto ē melior vel peior. Si āt loquamur de bonitate actus exterioris quā hꝫ ẜm mam: ⁊ debitas circunſtātias: ſic cōparat̉ ad voluntatem vt terminus ⁊ finis ⁊ hoc mō addit ad bonitatē vel maliciā voluntatis qꝛ oīs ī clinatio vel motus ꝑficit̉ in hoc ꝙ cōſequit̉ finē vel attingit terminū. vn̄ non eſt ꝑfecta volūtas niſi ſit talis q̄ oppor tunitate data oꝑet̉. Si vero poſſibilitas deſit voluntate exn̄te ꝑfecta vt oꝑaret̉ ſi poſſet: defectus ꝑfectionis q̄ ē ex actu exteriori ē ſimpl̓r inuolūtariū. Inuoluntariū aūt ſicut non meret̉ penaꝫ vel p̄miū ī oꝑando bonū aūt maluꝫ: ita nō tollit aliꝗd de premio vel de pena ſi homo inuoluntarie ſimpl̓r deficiat ad faciendū bonū vel malū. ¶ Ad primū ergo dd̓m ꝙ Chriſo. loꝗt̉ qn̄ volūtas hoīs ē conſumata: ⁊ non ceſſat̉ ab actu niſi ꝑꝑ impotētiā faciēdi. ¶ Ad ſcd̓m dd̓m: ꝙ ratio illa ꝓcedit de bonitate actus exterioris quaꝫ hꝫ a bonitate finis: ſꝫ bonitas actus exterioris quam hꝫ ex ma ⁊ circunſtātijs eſt alia a bonitate volūtatis q̄ eſt ex fine nō aūt alia a bonitate volūtatis quā hꝫ ex ipſo actu volitoſꝫ comparat̉ ad ipſa vt ratio ⁊ cā eius ſicut ſupra dcm̄ eſt. Et ꝑ hoc ēt pꝫ ſolo ad tertium. Ad quintū ſic ꝓcedit̉. Un̄ ꝙ euētus ſequens addat ad bonitatē vel maliciā actꝰ. Effectus.n. virtute p̄exiſtit ī cā: ſꝫ euentus ꝯſequunt̉ actꝰ ſicut effectus cās. ergo virtute pexiſtūt in actibus: ſꝫ vnūqd̓qꝫ ẜm ſuā virtutē iudicat̉ bonū vel malū: nā virtus ē q̄ bonū facit hn̄tē: vt dr̄ in. 2. ethi. ergo euētus addūt ad boni nitatē vel maliciā actus. ¶ Pͣ. Bona q̄ faciūt auditores: ſunt effectus ꝗdaꝫ ꝯſequentes ex p̄dicatione doctoris: ſed hmōi bōa redūdāt ad meritū p̄dicatoris: vt pꝫ ꝑ id qd̓ dr̄ Phil̓. 4. Fr̄es mei cariſſimi: ⁊ deſideratiſſimi gaudiū meuꝫ: ⁊ corona mea. ergo euentus ſequēs addit ad bonitatē vel maliciā actus. ¶ Pͣ. Pena non addit̉ niſi creſcēte cul pa: vn̄ dicit̉ Deutro. 25. Pro menſura peccati erit ⁊ pla gaꝝ modus: ſꝫ ex euētu ſequente addit̉ ad penam: dr̄.n. Exode. 2. ꝙ ſi bos fuerit cornupeta ab heri ⁊ nudiuſterti us: ⁊ conteſtati ſunt dn̄m eius: nec recluſit eū occideritqꝫ viꝝ aūt mulierem: ⁊ bos lapidibus obruet̉. ⁊ dn̄m illius occidant. non aūt occideret̉ ſi bos non occidiſſet hoīem: ēt non recluſus. ergo euentus ſequēs addit ad bonitateꝫ vel maliciā actus. ¶ Pͣ. Si aliꝗs ingerat cām mortis ꝑcutien do vel ſnīam dādo: ⁊ mors non ſequat̉: non ꝯͣhit̉ irregularitas: ꝯͣheret̉ aūt ſi mors ſeq̄ret̉. ergo euentus ſequens addit ad bonitatē vel maliciā actus. ¶ Sed ꝯͣ. euentus ſe quēs non facit actuꝫ malū ꝗ erat bonus: nec bonū qui erat malus: puta ſi aliꝗs det elemoſynaꝫ pauperi qua ille abutat̉ ad peccatū: nihil deperit ei ꝗ elemoſynā facit: ⁊ ſimiliter ſi aliquis patienter ferat iniuriam ſibi factaꝫ. non ꝓpter hoc excuſatur ille qui fecit. ergo euētus ſequēs n̄ addit ad bonitatē vel maliciā actus. ¶ Rn̄º d̓ dꝫ: ꝙ euētus ſequēs: aut eſt p̄cogitatus: aut n̄. Si ē p̄cogitatꝰ: manifeſtuꝫ eſt ꝙ addit ad bonitatē vel maliciā: cū n. aliꝗs cogitās ꝙ ex oꝑe ſuo multa mala pn̄t ſe. nec ꝑꝑ hoc dimittit. ex hoc apꝑet voluntas eius eſſe magis inordinata. Si āt euētus ſequēnon ſit p̄cogitatus: tunc diſtinguendū ē. qꝛ ſi ꝑ ſe: ſequit̉ ex tali actu. ⁊ vt in pl̓ibus ẜm hoc euentus ſequens addit ad bōitatē vel maliciā actus: manifeſtū ē.n. meliorē actū eē ex ſuo genere ex quo poſſunt plura bona ſe: ⁊ peiorem ex quo nata ſunt plura mala ſeꝗ. Si v̓o ꝑ accn̄s: ⁊ vt ī paucio ribus. tūc euentus ſequens nō addit ad bonitatem vel ad maliciā actus. nō.n. dat̉ iudiciū de re aliqua ẜm illud qd̓ ē per accn̄s: ſꝫ ſolū ẜm illud qd̓ eſt ꝑ ſe. ¶ Ad primū ergo dd̓m: ꝙ virtus cāe exiſtimat̉ ẜm effectus per ſe: non aūt ẜm effectus ꝑ accn̄s. ¶ Ad ſcd̓m dd̓m: ꝙ bona q̄ audito res faciunt conſequunt̉ ex p̄dicatione doctoris ſicut effectꝰ ꝑ ſe: vn̄ redundat ad premiū p̄dicatoris. ⁊ p̄cipue qn̄ ſunt pintenta. ¶ Ad 3ᵐ dd̓m: ꝙ euentus ille ꝓ quo illi pena in fligenda mandat̉ ⁊ per ſe ſequit̉ ex tali cā: ⁊ iteꝝ ponit̉ vt p̄cogitatus. ⁊ iō imputat̉ ad penā. ¶ Ad quartū dd̓m: ꝙ rō illa ꝓcederet ſi irregularitas ſequeret̉ culpā nō autē ſeꝗtur culpaꝫ: ſed factū ꝑꝑ aliqueꝫ defectū ſacramēti. Ad ſextu ſic ꝓceditur. Uidet̉ ꝙ vnus actꝰ poſſit eē bonus ⁊ malus. Motus.n. ē vnꝰ ꝗ eſt ꝯtinuus: vt dr̄ in. 5. phy. ſꝫ vnus motus ꝯtinuꝰ pōt eē bonus ⁊ malus: puta ſi aliꝗs ꝯtinue ad eccleſiā vadens. primo ꝗdē ītendat inanē gloriā: poſtea ītendat deo ſeruiregͦ vnus actus pōt eē bonus ⁊ malus. ¶ Pͣ. Scd̓m ph̓m in. 3. phy. actio ⁊ paſſio ſunt vnus actus. ſꝫ pōt eſſe paſſio bona. ſicut xp̄i. ⁊ actio mala ſicut iudeoꝝ. gͦ vnus actꝰ pōt eē bonus ⁊ malus. ¶ Pͣ. Cū ſeruus ſit quaſi inſtr̄m dn̄i: actio ſerui ē actio dn̄i: ſicut actio inſtr̄i eſt actio artificis: ſed pōt ꝯtingere ꝙ actio ſerui ꝓcedat ex bona volūtate dn̄i: ⁊ ſic ſit bona ⁊ ex volūtate mala ſerui: ⁊ ſit mala. ergo idem actus pōt eē bonus ⁊ malus. ¶ Sꝫ ꝯͣ. ꝯͣria nō pn̄t eē in eo dē: ſꝫ bonū ⁊ malū ſunt ꝯͣria. ergo vnus actus nō pōt eſſe bonus ⁊ malus. ¶ Rn̄º dd̓ꝫ ꝙ nihil ꝓhibꝫ aliꝗd eē vnū ẜm ꝙ eſt in vno gn̄e: ⁊ eē multiplex ẜm ꝙ refert̉ ad aliud genus. ſicut ſuperficies ꝯtinua eſt vna ẜm ꝙ cōſiderat̉ in gn̄e qͣꝫtitatis. tn̄ eſt multiplex ẜm ꝙ refert̉ ad genus coloris ſi partim ſit alba: ⁊ partim nigra. ⁊ ẜm hoc nihil ꝓhibet aliqueꝫ actū eſſe vnū ẜm ꝙ refert̉ ad genus naͣe: ꝗ tn̄ nō eſt vnus ẜm ꝙ refert̉ ad genus moris. ſicut ⁊ ecōuerſo: vt dcm̄ ē. Ambulatio.n. ꝯtinua eſt vnus actus ẜm genꝰ naͣe: pōt tn̄ ꝯtingere ꝙ ſint plures ẜm genus moris ſi mu tet̉ ambulātis volūtas q̄ eſt principiū actuū moraliū. ſi ego accipiat̉ vnus actus: ꝓut eſt in gn̄e moris impoſſibile ē ꝙ ſit bonꝰ ⁊ malus bonitate ⁊ malicia morali: ſi tn̄ ſit vnꝰ vnitate naͣe: ⁊ n̄ vnitate moris: p̄t eē bonꝰ ⁊ malus. ¶ Ad primū ergo dd̓ꝫ ꝙ ille motus ꝯtinuus ꝗ ꝓcedit ex diuerſa intentiōe: lꝫ ſit vnus vnitate ne: nō ē tn̄ vnus vnitate moris. ¶ Ad ſcd̓m dd̓m ꝙ actio ⁊ paſſio ꝑtinent ad genus moris inqͣꝫtuꝫ hn̄t rōnem volūtarij: ⁊ iō ẜm ꝙ diuerſa vo lūtate dn̄r volūtaria ẜm hoc ſunt duo mol̓r: ⁊ pōt ex vna ꝑte ineſſe bonū: ⁊ ex alia malū. ¶ Ad 3ᵐ dd̓ꝫ ꝙ actus ſeui inqͣꝫtū ꝓcedit ex volūtate ſerui non eſt actus dn̄i: ſꝫ ſolū inqͣꝫtū ꝓcedit ex mandato domini. vn̄ ſic nō facit ip̄m ma lum mala voluntas ſerui. ¶ Queſtio. xxi. Einde conſiderādū ē de his q̄ cō ſequunt̉ actus humanos rōne bōitatis vl̓ malicie. ¶ Et circa hoc q̄rūt̉ qͣtuor. Prīo vtꝝ actꝰ hūanꝰ inqͣꝫ tū ē bonꝰ vel malus hēat rōnē rectitudinis vl̓ peccati. Scd̓o vtꝝ habeat rōneꝫ laudabiles vel culpabilis. Tertio vtrū habent rōnem meriti vel demeriti. Quarto vtꝝ habeat rationem meriti vel demeriti apud deum. Ad primū ſic ꝓcedit̉. Uidetur ꝙ actꝰ hūanꝰ inqͣꝫtū eſt bonus vel malus nō habeat rōneꝫ rectitudinis vel peccati. Peccata.n. ſūt mōſtra in naͣ. vt dr̄ ī. 2. phyſicoꝝ: mōſtra aūt nō ſunt actus: ſꝫ ſunt D
