Queſtio XI. rationis ordinatio ad bonuꝫ cōe ab eo qui curā cōitatis hꝫ ꝓmulgatam. Ad pͥmuꝫ dd̓ꝫ ꝓmulgatio legis na ture eſt ex hoc ipſo deꝰ mētibꝰ hominum inſeruit na turaliter cognoſcēdā. Ad 2ᵐ dd̓m illi coram quibuſ lex ꝓmulgat̉: obligāt̉ ad legē obſeruādā: inquātū ī eo notitiā deuenit alios: vel deuenire pōt ꝓmulgatione facta. Ad 3ᵐ dd̓ꝫ promulgatio preſens ī futurū extē ditur per firmitatem ſcripture. que quodammodo ſem­per eaꝫ promulgat: vnde Iſidorus dicit in primo ethimo logiarum: lex a legendo vocata eſt: qꝛ ſcripta eſt. Queſtio xci. Einde conſiderādū eſt de diuer­ſitate legū. Et circa hoc queruntur ſex. Primo vtrum ſit aliqͣ lex eterna. Scd̓o vtrū ſit aliqͣ lex naͣlis Tertio vtrum ſit aliqua lex humana. Quarto vtrū ſit aliqͣ lex diuina. Quin­to vtruꝫ ſit vna tantū uel plures. Sex to vtrum ſit aliqua lex peccati. Ad primum ſic ꝓcedit̉. Ur̄ ſit aliqͣ lex eterna. Oīs.n. lex aliꝗbꝰ īponit ſed fuit ab eterno cui aliquas lex poſſit īponi. ſolꝰ enim deus fuit ab eterno. ergo nulla lex eſt eterna.. Pro mulgatio eſt de ratione legis. ſed promulgatio non potuit eſſe ab eterno: qꝛ erat ab eterno cui ꝓmulgaret̉. nul la lex pōt eterna.. Rex importat ordinē ad finē. ſed nihil eſt eternū quod ordinetur ad finem: ſolus.n. vltimus finis eſt eternus. ergo nulla lex eſt eterna. Sꝫ ꝯͣ ē qd̓ au guſtinus dicit in pͥmo de libero arbitrio. Lex que ſumma nominat̉ pōt cuipiā ītelligēti non incōmutabilis eter naqꝫ videri. Rn̄º. dd̓ꝫ ſicut ſupra dcm̄ ē: nihil ē alid̓ lex qͣꝫ dictamen practice rōnis ī pͥncipe gubernat aliquaꝫ cōitatem perfectam. magnifeſtuꝫ eſt aūt ſuppoſito dus diuina ꝓuidētia regat̉: ut ī pͥmo hītum eſt: tota cō­tas vniuerſi gubernat̉ rōne diuina. ipſa guberna­tiōis rerum ī deo ſicut ī pͥncipe vniuerſitatis exiſtens legis habet rōnem: qꝛ diuina nihil concipit ex tempore: ſꝫ hꝫ eternū cōtemptū: ut dr̄ ꝓuer. s. idē ē hmōi legeꝫ oꝫ dicere eternā. Ad pͥᵐ ergo dd̓m: ea ī ſeipſis ſunt apud deū exiſtūt īquātū ſunt ab ipſo cognita preordina­ta ẜm illud Ro. 4. Qui vocat ea ſunt tāqͣꝫ ea ſunt. ſic igitur eternus diuine legis ꝯceptus hꝫ rōnē legis eter­ne ẜm a deo ordinat̉ ad gubernationē reꝝ ab ipſo p̄co­gnitaꝝ. Ar dd̓m: ꝓmulgatio ſit verbo: ſcripto vtroqꝫ lex eterna habet ꝓmulgationē ex ꝑte dei ꝓ­mulgātis. qꝛ v̓bum diuinum eſt eternū: ſcriptura libri vite eſt eterna: ſed ex ꝑte creature audiētis: aut īſpiciētis pōt ꝓmulgatio eterna. Ad 3ᵐ dd̓m: lex importat ordinē ad finē actiue: īquātū.ſ. ordināt̉ aliqua ī finem. āt paſſiue.i. ipſa lex ordinet̉ ad finē: niſi per accidēs in gubernāte. cuius finis eſt extra ip̄m: ad quē etiam neceſ ſe eſt: ut lex eius ordinetur: ſed finis diuine gubernationis eſt ipſe deus nec eius lex eſt aliud ab ipſo: vnde lex eterna non ordinatur in alium finem. Ad ſecūdū ſic ꝓcedit̉. Ur̄ non ſit in nobis aliqua lex nalis. Sufficiēter.n. gubernat̉ legē eternā. dic. n. Aug. in pͥmo de li. ar. lex eterna eſt qua iuſtū eſt vt oīa ſint ordinatiſſima: ſed non abundat in ſuperfluis: ſicut nec deficit in neceſſarijs. ergo non eſt hoī aliqua lex nalis.. Per legē ordinat̉ ī ſuis actibus ad finē ut ſupra hītū eſt: ſed ordinatio huma­noꝝ actuū ad finē non eſt nam: ſicut accidit in creaturis irrationabilibꝰ: ſolo appetitu naͣli agūt ꝑꝑ finē: ſꝫ agit ꝑꝑ finē rōnē volūtate. ergo eſt aliqua lex homini lis.. Quāto aliꝗs eſt liberior. tanto minus eſt ſub le ge: ſed homo eſt liberior in oībus alijs aīalibꝰ ꝑꝑ liberum arbitriū: qd̓ alijs aīalibꝰ hꝫ: igit̉ alia aīalia ſubdan tur legi nali: nec homo alicui legi naͣli ſubdet̉. Sꝫ ꝯͣ ē dr̄ Ro. 2. ſuꝑ illud. gētes legē habēt: natural̓r ea legis ſunt faciūt. Dicit glo. ſi habēt legē ſcriptā ha­bēt tn̄ legē naͣlē: ꝗlibꝫ ītelligit: ſibi ꝯſcius ē ꝗd ſit bonū. ꝗd malū. Rn̄º dd̓ꝫ ſicut ſupra dcm̄ ē: lex ſit re gula mēſura dupl̓r pōt eſſe in aliquo. Uno ſicut ī re gulāte mēſurāte. Alio ſicut in regulato mēſurator qꝛ īquātū participat aliꝗd de regula vel mēſura: ſic regula tur vel mēſurat̉: vn̄ oīa diuine ꝓuidētie ſubdūt̉: a le­ge eterna regulent̉ mēſurent̉: ut ex dictis pꝫ: manifeſtū ē oīa ꝑticipāt aliqual̓r legē eternā: īquātū.ſ. ex īpreſſiōe eiꝰ habēt īclinatiōes ī ꝓprios actꝰ fines. Inter cetera āt etiā rōnalis creatura excellētiori quodāmodo diuine pro­uidētie ſubiacet: īquātū ipſa ſit ꝓuidētie particeps ſibiip ſi: alijs ꝓuidēs vn̄ ī ipſa participat̉ eterna: quam hꝫ naͣlem īclinationē ad debitū actū finē. Et talis partici patio legis eterne in rōnali creatura lex naturalis dr̄. vnde pſal̓. dixiſſet. Sacrificate ſacrificiū iuſtitie quaſi ꝗbuſdā querētibꝰ ſūt iuſtitie oꝑa ſubiūgit. Multi dicunt ꝗs oſtē det nobis bona. Cui queſtioni reſpōdēs dicit. Signatuꝫ ē ſuper nos lumē vultus tui dn̄e. quaſi lumē rationis naͣlis diſcernimus ꝗd ſit bonum: ꝗd maluꝫ. quod pertinet ad nāleꝫ legē: nihil aliud ſit qͣꝫ īpreſſio diuini luminis ī nobis. vn̄ pꝫ lex naͣlis nihil aliud ē qͣꝫ participatio legis eterne in rationali creatura. Ad pͥᵐ dd̓ꝫ ratio illa proce­deret ſi lex naͣlis eſſet aliquid diuerſum a lege eterna. non autem eſt niſi quedam participatio eius: ui dictum eſt. Ad 2ᵐ dd̓m: oīs oꝑatio rōnis volūtatis deriuatur in nobis ab eo qd̓ ē ẜm nam: ut ſupra hītuꝫ ē. oīs ratio cinatio deriuat̉ a pͥncipijs naliter notis: oīs appetitꝰ eoꝝ ſūt ad finē deriuat̉ a naͣli appetitu vltimi finis. ſic etiaꝫ oꝫ pͥma directio actuū noſtroꝝ ad finē fiat legē nāleꝫ. Ad tertium dd̓m: etiā aīalia irrationalia participāt ra tionē eternā ſuo modo: ſicut rōnalis creatura: ſed qꝛ ra­tionalis creatura participat eaꝫ ītellectualiter rational̓r. ideo participatio legis eterne ī creatura ratiōali proprie lex vocatur: nam lex eſt aliꝗd rationis: ut ſupra dictū eſt: ī crea­tura autem irrationali non participatur rationaliter. vnde non poteſt dici lex niſi per ſimilitudinem. Ad tertiū ſic ꝓcedit̉. Ur̄ non ſit aliqͣ lex hu mana. Lex.n. nalis eſt participatio legis eterne: ut dictū eſt: ſed per legeꝫ eternā oīa ſūt ordīa tiſſima: ui Aug. dicit ī pͥmo de li. ar. ergo lex natural̓ ſuffi­cit ad oīa humana ordināda. non eſt ergo neceſſariū ſit aliqua lex hūana.. Lex habet rōne menſure vt dcm̄ eſt: ſed humana ē mēſura reꝝ: ſꝫ potius ecōuerſo. ut ī io. metaphyſice dr̄ ergo ex rōe humana nulla lex ꝓcede­re pōt.. Menſura dꝫ eſſe certiſſima. ut dr̄ ī. io. meta phyſice: ſed dictamen humane rōnis de rebus gerendis ē incertū. ẜm illud Sapientie. 9. Cogitatiōes mortaliū timi­de īcerte prouidētie noſtre. ergo ex ratione humana nul la lex ꝓcedere pōt. Sed ꝯͣ ē qd̓ Aug. ī pͥmo de li. ar. po­nit duas leges. vnā eternā. aliam temporalem: quā dic̄ eſſe humanam. Rn̄º. dd̓ꝫ ſicut ſupra dictū ē: lex eſt quoddaꝫ dictamen practice rationis. Similis aūt ꝓceſſus eſſe īuenit̉ rationis practice ſpeculatiue. Utraqꝫ eniꝫ ex ꝗbuſdā pͥncipijs ad quaſdā cōcluſiōes ꝓcedit: ut ſuperi­habitū eſt: ẜm hoc ergo dd̓m ē ſicut ī rōne ſpeculatiua ex pͥncipijs īdemonſtrabilibꝰ naturaliter cognitis ꝓducū­tur ꝯcluſiones diuerſaꝝ ſcientiaꝝ: quaꝝ cognitio ē no­bis naliter īdita: ſꝫ īduſtriā rōnis īuēta. Ita ēt ex p̄ceptis legis nalis quaſi ex ꝗbuſdā pͥncipijs cōibꝰ īdemōſtrabi libꝰ: neceſſe ē humana ꝓcedat ad aliqua magis ꝑticu­lariter diſponēda. iſte particulares diſpoſitiōes adinuē­te ẜm rōnē humanā dn̄r leges humane obſeruatis alijs ditionibꝰ ꝑtinēt ad rōnē legis: ut ſupra dcm̄ eſt. Un̄ Tul lius dic̄ ī ſua rhetorica: initiū iuris ē a naͣ ꝓfectū: deinde quedaꝫ īcōſuetudinē ex vtilitate rōnis venerūt poſtea res a natura perfectas: a ꝯſuetudine ꝓbatas: legū metꝰ: religio ſanxit. Ad pͥmū dd̓m: ratio humana pōt participare ad plenuꝫ dictamen rōnis diuine. ſed ſuo modo īperfecte. ſicut ex ꝑte rōnis ſpeculatiue na lem ꝑticipationē diuine ſapientie ineſt nobis cognitio quo­rūdā cōiuꝫ pͥncipioꝝ. aūt cuiuſlꝫ v̓itatis ꝓp̓a cognitio ſi cut in diuina ſapiētia ꝯtinet̉. Ita etiaꝫ ex ꝑte rōnis practice naturaliter homo participat legem eternam ẜm q̄dā cōi­pͥncipia: autem ẜm particulares directiones ſingulorū: