Queſtio. CXI. hoīes ẜꝫ ipſaꝫ creant̉.i. ī nouo ꝯſtituunt̉ ex nihilo.i. ex meritis. ẜꝫ illd̓ ad Eph̓. 2. Creati ī xp̄o ieſu ī oꝑibꝰ bōis Ad tertiuꝫ ſic ꝓcedit̉. Uidet̉ gr̄a ſit idē qd̓ v̓tus. Dicit.n. Aug. gr̄a oꝑās. fides dilectionē oꝑat̉: vt hēt ī li. de ſpū lr̄a: ſꝫ fides per dilectionē oꝑat̉ eſt virtꝰ. gr̄a ē virtꝰ.. Cuicūqꝫ ꝯuenit diffinitio diffinitū. ſꝫ diffinitiones de v̓tute date ſi ue a ſctīs ſiue a ph̓is ꝯueniūt gr̄e. ip̄a.n. bonū facit hn̄teꝫ opus eiꝰ bonū reddit. ipſa ēt ē bona qͣlitas mētis recte vt nitur ⁊cͣ. gr̄a ē virtꝰ.. Gratia ē qͣlitas q̄dā. ſꝫ man­feſtū ē ē ī qͣrta ſpē qͣlitatis eſt forma circa aliquid conſtās figura: qꝛ ꝑtinet ad corpꝰ: neqꝫ ēt in tertia ē: qꝛ eſt paſſio vel paſſibil̓ qͣlitas ē in ꝑte aīe ſenſitiua: vt batur i. 7. phyſicoꝝ. ip̄a aūt gr̄a pͥncipal̓r ē ī mēte. neqꝫ ite­rum ē in ſecūda ſpecie ē potētia vel īpotētia naturalis: gratia ē ſupra nam: ſe hꝫ ad bonū malū ſicut poten tia nalis. relinꝗt̉ ſit in prīa ſpē ē hītus vel diſpō. ha bitus aūt mētis ſunt virtutes: qꝛ ēt ip̄a ſcīa quodāmō ē vir tus: vt ſupra dictū ē. gr̄a eſt idē qd̓ virtꝰ. Sꝫ ꝯͣ. ſi gr̄a eſt virtus maxīe videt̉ ſit aliqͣ triū theologicaꝝ virtutū: ſꝫ gratia eſt fides vel ſpes qꝛ hec pn̄t ſine gr̄a gratum faciēte: neqꝫ ēt charitas: qꝛ gr̄a p̄uenit charitatē: vt Aug. di­cit in li. de p̄deſtinatiōe ſctōꝝ. gr̄a eſt v̓tus. Rn̄º dd̓ꝫ ꝗdā poſuerūt idē gr̄aꝫ v̓tutē ẜꝫ eēntiā: ſꝫ diffe­re ſolū ẜm rōnem: vt gr̄a dicat̉ ẜm facit hoīeꝫ deo gra­tum: vl̓ ẜm gratis dat̉. virtꝰ aūt ẜm ꝑficit ad bn̄ ope­randū. hoc videt̉ ſenſiſſe magiſter ī.2. ſnīaꝝ diſ. 16. Sꝫ ſiꝗs recte ꝯſideret rōnem v̓tutis hoc ſtare non pōt: qꝛ vt ph̓us dicit in. 7. phyſicoꝝ. virtus eſt q̄dā diſpoſitio ꝑfecti­dico aūt ꝑfectū qd̓ ē diſpoſitū ẜm naꝫ. Exquo pꝫ v̓tus vniuſcuiuſqꝫ rei dr̄ in ordine ad aliquā nam p̄exiſtētē qn̄.ſ vnūqd̓qꝫ ſic eſt diſpoſitū ẜm ꝯgruit ſue naͣe. Māifeſtū eſt aūt virtutes acꝗſite actꝰ hūanos de ꝗbꝰ ſupra di ctum eſt ſunt diſpōnes ꝗbꝰ ꝯuenienter diſponit̉ in or­dine ad nam quā ē. virtutes aūt infuſe diſponūt hoīeꝫ altiori ad altiorē finē. vn̄ etiā opꝫ in ordine ad ali­quā altiorē nam hoc eſt in ordine ad naturā diuinā partici­patam: que dicitur lumen gratie. ẜm dr̄. i. De. 2. Ma­xima p̄cioſa vobis ꝓmiſſa donauit vt per hoc efficiami­ni diuine conſortes nature. ẜm acceptionē huiuſmodi na ture dicimur regenerari in filios dei. Sicut igit̉ lumē na turale rōnis eſt aliꝗd preter v̓tutes acquiſitas que dicunt̉ in ordine ad ip̄m lumē nale: ita ēt ip̄m lumen gr̄e qd̓ ē ꝑti­cipatio diuīe naͣe ē aliquid preter virtutes infuſas a lum­ne illo deriuant̉ ad illud lumē ordinant̉. vn̄ Apl̓s dic̄ ad Eph̓. 5. Eratis aliqn̄ tenebre: nūc aūt lux in dn̄o: vt filij lucis ambulate. Sicut.n. v̓tutes acqͥſite perficiūt hoīeꝫ ad ambulandū ẜm ꝯgruit lumini naturali rōnis: ita v̓tutes infuſe perficiūt hoīem ad ambulandū ẜm ꝯgruit lumi ni gratie. Ad pͥᵐ dd̓ꝫ Aug. nominat fidem dile ctionem operanteꝫ eſt primꝰ actꝰ in quo gratia gratum fa­ciens manifeſtat̉. Ad 2ᵐ dd̓m: bonū poſitū in diffi­tione v̓tutis dicitur ẜm cōueniētiā ad aliquā nam p̄exiſter tem vel eſſentialē vel participatā. ſic aūt bonū attribuit gratie: ſed ſicut radici bonitatis ī hoīe: ut dictū ē. Ad 3 dd̓m: gratia reducitur ad primā ſpeciē qualitatis: nec tn̄ eſt idem qd̓ uirtus: ſed habitudo quedā que preſupponit̉ virtutibꝰ infuſis ſicut earum principium radix. Ad quartū ſic ꝓceditur. Uidet̉ gr̄a ſit ī eēntia aīe ſicut in ſubiecto: ſꝫ in ali qua potentiaꝝ. Dicit enī Aug. in ip̄onoſticō. gr̄a cōpara tur ad voluntatē ſiue ad liberū arbitriū ſic̄ ſeſſor ad equū: ſed voluntas ſiue liberū arbitriū ē potētia quedā: vt ī pͥmo dictū eſt. gratia eſt in potētia aīe ſicut in ſubiecto. Ex gratia incipiunt merita hoīs: vt Aug. dicit. ſed meritū conſiſtit in actu ex aliqua potētia ꝓcedit. ergo videtur gratia ſit ꝑfectio alicuius potētie aīe.. Si eēntia aīe ſi­propriū ſubiectū gr̄e opꝫ aīa inqͣꝫtū hꝫ eſſentiā ſit capax gr̄e. ſꝫ eſt falſū: qꝛ ſic ſeq̄ret̉ oīs aīa eēt gr̄e capax. non ergo eēntia aīe ē ꝓpriū ſubiectū gr̄e.. Eſſentia aīe eſt prior potētijs eiꝰ: pͥus āt pōt ītelligi ſine poſteriori. ſeq̄­tur gratia poſſit ītelligi ī aīa nulla ꝑte uel potētia aīe ītel­iecta.ſ. neqꝫ voluntate: neqꝫ intellectu: neqꝫ aliquo hmōi: qd̓ eſt incōueniēs Sꝫ ꝯͣ eſt gr̄aꝫ regeneramur in fi­lios dei: ſꝫ gnatio priꝰ terminat̉ ad eſſentiā qͣꝫ ad poten tias. gratia per pus eſt ī eēntia aīe qͣꝫ ī potētijs. Rn̄º. dd̓ꝫ. iſta ex p̄cedēti dependet. Si enī gratia ſit idē qd̓ virtus: neceſſe eſt ſit in potētia aīe ſicut in ſubiecto. po­tentia aīe eſt propriū ſubiectū virtutis: vt ſupra dictū ē. S aūt gratia differt a v̓tute pōt dici potētia aīe ſit gratie ſubiectū: qꝛ oīs ꝑfectio potentie aīe habet rōnē v̓tutis: vt ſupra dictū ē. vnde relinquit̉ gratia ſicut eſt prius v̓tute ita habeat ſubiectū priꝰ potentijs aīe: ita.ſ. ſit in eſſentia aīe. Sicut enī per potentiā intellectiuā participat cogni­tionem diuinā per virtutē fidei: ẜm potentiā voluntatis amorē diuinū virtutem charitatis: ita ēt per naꝫ aīe par­ticipat ẜm quandā ſimilitudinē naturaꝫ diuinā per quādā regenerationem ſiue creationem. Ad pͥᵐ ergo dd̓m ſicut ab eſſentia aīe effluūt eius potētie que ſunt oꝑuꝫ pͥn­cipia: ita etiā ab ipſa gratia effluut v̓tutes in potentias aīe per qͣs potentie mouentur ad actꝰ: ẜm hoc gratia cōpa­ratur ad voluntatem vt mouens ad motū eſt cōparatio ſeſſoris ad equū: aūt ſicut accidens ad ſubiectū. Et per hoc etiā pꝫ ſolutio ad 2ᵐ. eſt enī gratia principij meri­torij oꝑis mediantibꝰ uirtutibꝰ: ſicut eſſentia aīe eſt princi­pium operum vite mediantibꝰ potentijs. Ad 3ᵐ dd̓ꝫ: aīa eſt ſubiectū gratie ẜm eſt in ſpecie ītellectualis vl rationalis nature: aūt cōſtituit̉ aīa in ſpecie per aliquaꝫ potentiā potentie ſint proprietates nales aīe ſpēm conſe­quentes: aīa ẜm ſuā eſſentiā differt ſpecie ab alijs ani­malibus.ſ. brutoꝝ animalium plantarū: ꝓpter hoc ſequit̉ ſi eſſentia humāe anime ſit ſubiectū gratie: q̄libꝫ aīa poſſit eſſe gratie ſubiectū. hoc enī ꝯuenit eſſentie aīe in­quantū eſt talis ſpeciei. Ad 4ᵐ dd̓ꝫ potentijs aīe ſint naturales ꝓprietates ſpēm cōſequentes: aīa poteſt ſine his eſſe. dato aūt ſine his eſſet adhuc tn̄ anima dice retur ẜm ſpeciem ſuam intellectualis uel rationalis: qꝛ actu haberet has potentias: ſed ꝓpter ſpeciem talis eēntie ex qua nate ſunt huiuſmodi potentie effluere. Queſtio. cxi. Einde conſiderādū eſt de diuiſio ne gr̄e. Et circa q̄rū tur quinqꝫ. Primo vtrum ꝯuenienter diuidat̉ gratia gr̄aꝫ gratis datā gra­tiā gratum facientē. de diuiſiōe gra­tie gratū facientis operantem coope rantem. de diuiſiōe eiuſdem per gratiā preuenientem ſubſequentem. de diuiſione gratie gratis date. de operatiōe gratie gratum facientis gratis date­Ad primū ſic ꝓcedit̉. Uidet̉ gr̄a ꝯueni­enter diuidat̉ gratiā gratū facien­tem gratiā gratis datā. Gratia.n. eſt qd̓dā donū dei: vt ex ſupra dictis pꝫ. āt eſt deo gratꝰ: qꝛ aliꝗd eſt et datū a deo: ſꝫ potiꝰ ecōuerſo..n. aliꝗd dat̉ alicui gratis a deo qꝛ eſt gratꝰ ei. nulla ē gr̄a gratū faciens.. Quecūqꝫ dant̉ ex meritis p̄cedētibꝰ dantur gratis: ſed ēt ip̄m bonū naͣe dat̉ hoī abſqꝫ merito p̄cedēti: qꝛ naͣ p̄ſuꝑ ponit̉ ad meritū. ip̄a naͣ ē et gratis data a deo. na aūt di uidit̉ ꝯͣ gr̄am: incōuenienter igit̉ qd̓ ē gratis datū po­nit̉ vt gr̄e dr̄ia: qꝛ inuenit̉ et extra gr̄e genꝰ.. Oīs di­uiſio dꝫ oppoſita: ſed ēt ipſa gratia gratū faciēs quaꝫ iuſtificamur gratis nobis a deo ꝯcedit̉. ẜm illd̓ Ro. 3. Iu­ſtificati gratis gr̄am ipſiꝰ. gr̄a gratū faciēs dꝫ diui di ꝯͣgr̄am gratis datā. Sꝫ ꝯͣ ē Apl̓s vtrūqꝫ attribuit gr̄e.ſ. gratū face gratis datū. Dicit.n. qͣꝫtū ad pͥmū ad Eph̓..i. Gratificauit nos in dilecto filio ſuo. Quātū v̓o ad ſecundū dr̄ ad Ro. II. Si aūt gr̄a non ex oꝑbꝰ. alio quin gratia eſt gratia. pōt.n. diſtingui gratia vel hꝫ vnū tm̄ uel utrūqꝫ. ℟º. dd̓ꝫ ſicut Apl̓s dic̄ ad Ro. 13. Que a deo ſunt ordinata ſunt. in hoc āt ordo reꝝ ꝯſiſtit q̄dā per alia in deū reducunt̉: ut Diony. dicit in ce. hie­rar. igit̉ gr̄a ad ordinet̉ ut reducat̉ in deū ordi­ne quodā hoc agit̉: vt.ſ. ꝗdam alios in deū reducāt̉: ẜꝫ hoc igit̉ duplex eſt gr̄a. Una quidē quā ip̄e deo ꝯiū­