Seite
Qō CLVIII. De iracundia fides ſpes charitas. ⁊ etiaꝫ prudentia ⁊ iuſtitia ſunt ſimpl̓r maiores virtutes qͣꝫ clementia ⁊ māſuetudo: ſꝫ ẜꝫ ꝗd nihil ꝓhibet clemētiaꝫ ⁊ manſuetudinē hr̄e qͣꝫdam excellentiā īter virtutes que reſiſtunt affectionibꝰ prauis. nā ira quaꝫ mitigat manſuetudo ꝓpter ſuū impetu maxime impedit animū hoīs ne libere iudicet veritatem: ⁊ ꝓpter hoc man ſuetudo maxime facit hoīem eſſe ꝯpotē ſui: vn̄ dr̄ Eccl̓ia. .10. Fili ī māſuetudine ſerua aīaꝫ tuā: qͣꝫuis ꝯcupiſcētie de lectationū tactꝰ ſint turpiores ⁊ magis ꝯtinue īfeſtent. ꝓ­pter quod temꝑantia magis ponit̉ v̓tus pͥncipalis: vt ex di ctis pꝫ. Clemētia vero in hoc ꝙ diminuit penas maxime videtur accedere ad charitatē q̄ eſt potiſſima v̓tutum per quā bona oꝑamur ad ꝓximos ⁊ eoꝝ mala impedimus. Ad pͥᵐ gͦ dd̓m ꝙ māſuetudo p̄parat hoīeꝫ ad dei cogni tionē: remouendo īpedimētū. ⁊ hoc dupl̓r. pͦ ꝗdem faciē­do hoīeꝫ compotē ſui ꝑ diminutionē ire: vt dictū ē. Alioº qꝛ ad māſuetudinē ꝑtinet ꝙ homo non ꝯͣdicat verbis ve­ritatis: qd̓ plerūqꝫ aliꝗ faciunt ex cōmotione ire: ⁊ iō Aug. dicit in. 2. de doc. xp̄ia. ꝙ miteſcere eſt non ꝯͣdicere diuine ſcripture ſiue ītellecte ſi aliqua vitia noſtra ꝑcutit: ſiue nō ītellecte quaſi nos meliꝰ ⁊ verius ſaꝑe ⁊ ꝑcipere poſſemꝰ. Ad 2ᵐ dd̓m ꝙ manſuetudo ⁊ clemētia reddunt hoīeꝫ deo ⁊ hoībus acceptuꝫ: ẜm ꝙ ꝯcurrūt in eundē effectū cū charitate q̄ eſt maxima v̓tutū.ſ. in ſubtrahēdo mala ꝓxīo rū. Ad 3ᵐ dd̓ꝫ ꝙ mīa ⁊ pietas ꝯueniūt ꝗdē cū māſuetu dine ⁊ clemētia inqͣꝫtū ꝯcurrūt in eundē effectū ꝗ ē ꝓhibe­re mala ꝓximoꝝ. differūt tn̄ qͣꝫtū ad motiuū. nā pietas re­mouet mala ꝓximoꝝ ex reuerētia quā hꝫ ad aliquē ſuꝑio rē: puta deū vel parente: miſericordia vero remouet mala ꝓximoꝝ ex hoc ꝙ in eis aliꝗs contriſtatur: inqͣꝫtū eſtimat eas ad ſe ꝑtinere vt ſupra dictū ē. qd̓ ꝓuenit ex amicitia q̄ facit amicos de eiſdem gaudere ⁊ triſtari. māſuetudo aūt hoc facit inqͣꝫtum remouet iram incitantē ad vindictā. cle mentia vero hoc facit ex animi lenitate inquantū iudicat eſſe equū vt aliꝗs non amplius puniat̉. De iracundia. Qō. CLVIII. Einde ꝯſiderādū eſt de vitijs op­poſitis. Et pͣ de iracundia q̄ opponit̉ manſuetudiui. 2º de crude­litate q̄ opponit̉ clemētie. Circaira­cūdiā q̄runt̉ octo. pͦ vtꝝ iraſci poſſit eē aliqn̄ licitū. 2º vtꝝ ira ſit pctm̄. 3º vtꝝ ſit pctm̄ moͣtale. 4º vtꝝ ſit grauiſſimū pctōꝝ. 5º de ſpēbus ire. 6º vtꝝ ira ſit vitiū capitale. que ſint filie eiꝰ. 8º vtꝝ habeat vitiū oppoſitū. Ad primum ſic ꝓcedit̉. Uidet̉ ꝙ iraſci non ſit licitum. Hiero.n. exponens illud Matt. 5. Qui iraſcit̉ fratri ſuo ⁊c̄. dicit: in ꝗbuſdaꝫ codici­bus addit̉ ſine cā: ceterū in veris diffinita ſnīa eſt ⁊ ira pe nitus tollit̉. gͦ iraſci nullo mō licitū eſt. Pͣ. Scd̓m Dio. 4. ca. de diui. no. malū aīe eſt ſine rōne eē. ſed ira ſemꝑ eſt ſine rōne: dicit.n. ph̓us in. 7. ethi. ꝙ ira nō ꝑfecte audit rō­nem. ⁊ Grego. dic̄. 5. moral̓. ꝙ cum tranꝗllitatē mentis ira diuerberat dilaniatā quodāmō ſciſſamqꝫ ꝑturbat. ⁊ Caſ­ſianus dic̄ in li. de inſtitutis cenobioꝝ. Quilibet ex cā ira­cundie motus afferuēs excecat oculū cordis. gͦ iraſci ſem­per eſt malū. Pͣ. Ira eſt appetitꝰ vīdicte: vt glo. dic̄ ſuꝑ Leui. 19. Nō oderis fratrē tuū in corde tuo: ſꝫ appetere vl­tionē nō videt̉ eē licitū: ſꝫ hoc eſt deo reſeruādū: ẜm illud Deut. 32. mea eſt vltio. gͦ videt̉ ꝙ iraſci ſemꝑ ſit malum. Pͣ. Oē illud qd̓ abducit nos a diuina ſil̓itudine eſt ma lum. ſꝫ iraſci ſemꝑ abducit nos a dīna ſil̓itudine: qꝛ deꝰ cū­tranꝗllitate iudicat: vt habet̉ Sap̄. 12. gͦ iraſci ſemꝑ ē ma­lum. Sꝫ ꝯͣ ē qd̓ Chry. dicit ſuper Mat. Qui ſine cā ira­ſcit̉ reus erit: ꝗ v̓o cuꝫ cā nō erit reꝰ. nā ſi ira nō fuerit: nec doctrina ꝓficit: nec iudicia ſtant: nec crimīa ꝯpeſcunt̉. er­go iraſci nō ſemꝑ eſt malū. Rn̄º. dd̓m ꝙ ira ꝓpͥe loquē do eſt paſſio q̄dā appetitꝰ ſenſitiui a qͣ vis iraſcibilis d̓no­minat: vt ſupra habitum ē cū de paſſiōibꝰ ageret̉. Eſt aūt hoc ꝯſiderādū circa paſſiōes aīe ꝙ dupl̓r pōt in eis malū inueniri. Unoº ex ipſa ſpē paſſiōis: q̄ ꝗdē ꝯſiderat̉ ẜm ob iectū paſſionis: ſic̄ īuidia ẜm ſuā ſpēꝫ īportat qd̓dā malū. eſt.n. triſtitia de bono alioꝝ: qd̓ ẜm ſe rōni repugnat. ⁊ iō diuidia mox noīata ſonat aliꝗd mali: vt ph̓s dic̄ in. 2. ethi. hoc aūt nō cōpetit ire q̄ eſt appetitus vidicte: pōt.n. vindi cta ⁊ bn̄ ⁊ male appeti. Alioº īuenit̉ malū in aliqua paſſio ne ẜm qͣꝫtitatē ipſiꝰ.i. ẜm ſuꝑabūdātiā vel defectū ipſiꝰ. ⁊ ſic pōt malū in ira īueniri: qn̄.ſ. aliꝗs iraſcit̉ plus vel minꝰ p̄ter rōnē rectā: tunc iraſci eſt illaudabile. Si aūt aliꝗs ira ſcitur ẜm rōnem rectā: tunc iraſci eſt laudabile. Ad pri mū gͦ dd̓m ꝙ ſtoici iram ⁊ oēs alias paſſiōes noīabant af­fectus quoſdam p̄ter ordineꝫ rōnis exiſtens. ⁊ ẜm hoc po nebant iram ⁊ oēs alias paſſiones eſſe malas: vt ſupra di­ctum eſt cum de paſſionibꝰ ageret̉. ⁊ ẜm hoc accipit iraꝫ. Hierony. loꝗtur.n. de ira qua quis iraſcit̉ cōtra ꝓximum quaſi malum eiꝰ intendēs. Sed ẜm peripateticos: quo­rum ſententiaꝫ magis approbat Augu. in. 9. de ciui. dei: ira ⁊ alie paſſiones anime dicunt̉ motus appetitus ſenſitiui ſiue ſint moderate ſcd̓m rōnem ſiue nō. ⁊ ſcd̓m hoc ira nō ſemper eſt mala. Ad 2ᵐ dd̓m ꝙ ira dupliciter ſe poteſt habere ad rōnem. Uno ꝗdem modo antecedenter. ⁊ ſic trahit rōnem a ſua rectitudine. vnde habet rōnem mali. Alio mō conſequenter ꝓut.ſ. appetitus ſenſitiuus moue tur contra vitia ẜm ordinem rōnis. ⁊ hec ira eſt bona que dicitur ira per zelum. vnde Grego. dicit in. 5. moral̓. Cu­randum ſummopere eſt ne ira que vt inſtrumētuꝫ virtutis aſſumitur mēti dominet̉ ne quaſi domina p̄eat: ſed quaſi ancilla ad obſequium parata a rōnis tergo nunquā rece­dat. hec autem ira ⁊ ſi in ipſa executione actus iudiciū ra­tionis aliqualiter īpediat: non tamen rectitudinem ratio nis tollit. vnde Grego. ibidem dicit: ꝙ ira per zelum tur­bat rationis oculum: ſed ira per vitium excecat: nō eſt au­tem cōtra rationem virtutis aut intermittat̉ ꝺeliberatio rationis in executione eius qd̓ eſt a ratione deliberatum qꝛ etiaꝫ ars impediret̉ in ſuo actu: ſi dum debet agere de­liberaret de agendis. Ad tertium dicēduꝫ ꝙ appetere vindictam ꝓpter malum eius qui puniēdus eſt illicitum eſt: ſed appetere vindictā ꝓpter vitiorum correctioneꝫ ⁊ bonum iuſtitie cōſeruandū laudabile eſt: ⁊ in hoc pōt ten­dere appetitus ſenſitiuus inquantū mouetur a ratione. ⁊ dum vindicta ẜm ordinem iudicij ſit: a deo fit: cuius mi­niſter eſt poteſtas puniens: vt dicitur Ro. 13. Ad quar tum dd̓m ꝙ deo aſſimilari poſſumꝰ ⁊ debemus in appe­titu boni: ſed in modo appetendi ei omnino aſſimilari nō poſſumus: quia in deo nō eſt appetitus ſenſitiuus ſicut in nobis: cuius motus debet rōni deſeruire. Unde Grego. dicit in. j. moral̓. ꝙ tunc robuſtius rō cōtra vitia erigitur cum ira ſubdita rōni famulatur. Ad ſecundum ſic ꝓcedit̉. Uidet̉ ꝙ ira nō ſit peccatum. Peccando eniꝫ de­meremur: ſed paſſionibus nō demeremur: ſicut nec vitu­peramur: vt dicitur in. 2. ethico. ergo nulla paſſio eſt pec­catum. ira aūt eſt paſſio: vt ſupra habitū eſt cum de paſſio nibꝰ ageret̉. ergo ira nō eſt pctm̄. Pͣ. In omni peccato eſt conuerſio ad aliqd̓ bonum cōmutabile: ſed per iram non cōuertit̉ aliquis ad bonum cōmutabile: ſed in maluꝫ alicuius. ergo ira nō eſt peccatuꝫ. Pͣ. Nullus peccat in eo qd̓ vitare non pōt: vt Augu. dicit. ſed iram homo vita­re non poteſt: quia ſuper illud p̄s. Iraſcimini ⁊ nolite pec­care. dicit glo. ꝙ motus ire non eſt in poteſtate noſtra. Ph̓us etiam dicit in. 7. ethicorum: ꝙ iratus cum triſtitia operat̉: triſtitia aūt eſt ꝯtraria voluntati. ergo ira nō ē pec