Transkription / Summa theologiae [39

Queſtio. XII. 15 fruitio eſt tm̄ vltimi finis. ¶ Pͣ. Actus voluntatis ſupra ſe ipſos reflectuntur. volo.n. me velle: ⁊ amo me amare: ſꝫ frui eſt actus voluntatis: voluntas enim eſt per quaꝫ fruimur. vt Aug. dicit. 10. de tri. ergo aliquis fruitur ſua fruitione: ſed fruitio non eſt vltimus finis hominis: ſed ſolum bonum increatum quod eſt deus. non ergo fruitio ē ſoluꝫ vltimi finis. ¶ Sꝫ ꝯͣ ē ꝙ Auguſtinus dicit. 10. de tri. qd̓ n̄ fruitur ſiquis id quod in facultatem voluntatis aſſumit ꝓpter aliud appetit: ſed ſolum vltimus finis eſt qui non pro pter aliud appetitur: ergo ſolius vltimi finis eſt fruitio. ¶ Rn̄º. dd̓m: ꝙ ſicut dictum eſt: ad rationem fructꝰ duo pertinent: ſcilicet ꝙ ſit vltimum. ⁊ ꝙ appetituꝫ quietet qͣ dam dulcedine vel delectatione: vltimum autem eſt ſimpliciter: ⁊ ẜm quid ſimpliciter quidem quod ad aliud nō refertur: ſed ẜm ꝗd qd̓ eſt aliquoꝝ vltimū. qd̓ ergo ē ſim pliciter vltimum in quo aliquid delectatur: ſicut in vltimo fine. hoc ꝗppe proprie dicit̉ fructus. ⁊ eo ꝓprie dicit̉ aliꝗs frui: quod autem in ſeipſo non eſt delectabile: ſed tm̄ appetitur in ordine ad aliud: ſicut potio amara ad ſanitateꝫ: nullo modo fructus dici poteſt: quod autem in ſe habet quādam delectationem ad quam quedam precedentia referū tur. poteſt ꝗdem aliquo mō dici fructus: ſed non proprie. ⁊ ẜm completam rōnem fructus eo dicimur frui. Unde Aug. in. 10. de tri. dicit: ꝙ fruimur cognitis in quibus voluntas delectata conquieſcit. non autem quieſcit ſimplicit niſi in vltimo. qꝛ qͣꝫdiu aliquid expectatur motus volūtatis remanet in ſuſpenſo: lꝫ iam ad aliquid peruenerit. ſicut ī motu locali: ſꝫ illud quod eſt medium in magnitudine ſiprincipiuꝫ ⁊ finis. nō tamen accipit̉ vt finis in actu: niſi qn̄ in eo quieſcitur. ¶ Ad pͥᵐ ergo dd̓m: ꝙ ſicut Aug. dicit in pͥmo de doc. xp̄iana. Si dixiſſet te fruar: ⁊ non addidiſſet: in domino videret̉ finē delectationis in eo poſuiſſe. ſed quia addidit in dn̄o: in dn̄o ſe poſuiſſe finē atqꝫ in ſe frui ſignificauit vt ſic fratre ſe frui dixerit: nō tanqͣꝫ termino: ſed tāquā medio. ¶ Ad 2ᵐ dd̓m: ꝙ fructus aliter cōparatur ad arborem producētē: ⁊ aliter ad hominem fruenteꝫ: ad arborem ꝗdem ꝓducētē comparat̉: vt effectus ad cauſaꝫ ad fruentē aūt ſicut vltimum expectatum ⁊ delectans. dicuntur igit̉ ea que enumerat ibi apl̓us: fructus quia ſūt effectus quidam ſpūs ſcī in nobis. vn̄ ⁊ fructꝰ ſpūs dicunt̉ non autē ita ꝙ eis fruamur tāquā vltimo fine. ¶ Uel alij dd̓m ꝙ dicunt̉ fructus ẜm Ambroſiū. qꝛ ꝑꝑ ſe petenda ſūt. nō quidē ita ꝙ ad beatitudinē non reſerātur: ſꝫ qꝛ ī ſeipſis hn̄t. vnde nobis placere debeāt. ¶ Ad 3ᵐ dd̓m: ꝙ ſic̄ ſupra dictū ē: finis dr̄ dupl̓r. Uno mō ipſa res. Alio mō adeptio rei: q̄ ꝗdem non ſunt duo fines: ſed vnus finis in ſe conſideratus ⁊ alteri applicatus: deus igit̉ eſt vltimus finis ſicut res que vltimo querit̉: fruitio āt ſicut adeptio huius vltimi finis: ſicut igit̉ nō ē aliud finis deꝰ ⁊ fruitio dei: ita eadē rō fruitionis eſt quā fruimur deo: ⁊ qͣ frui mur diuina fruitione: ⁊ eadem ratio ē de beatitudine crea ta: que in fruitione conſiſtit. Ad quartū ſic proceditur. Uidetur ꝙ fruitio non ſit niſi finis habiti: dicit enim Aug. 10. de tri. ꝙ frui ē cum gaudio vti non adhuc ſpei: ſꝫ iam rei: ſed qͣꝫdiu non habet̉ non eſt gaudium rei: ſꝫ ſpei. ergo fruitio non eſt niſi finis habiti. ¶ Pͣ. Sicut dictuꝫ ē. fruitio non eſt. ꝓprie niſi vltimi finis. qꝛ ſolus vltimus finis ꝗetat appetitū: ſed appetitus non quietat̉ niſi in fine iā habito. ergo fruitio ꝓprie loquēdo n̄ ē niſi finis habiti. ¶ Pͣ. Frui eſt capere fructum: ſꝫ nō capit̉ fructꝰ niſi qn̄ iaꝫ finis habetur. ergo fruitio nō eſt niſi finis habiti. ¶ Sꝫ ꝯͣ frui ē amore inherere alicui rei ꝑꝑ ſeipſam: vt Aug. dicit: ſꝫ hoc pōt fieri ēt de re nō habita. ergo frui p̄t eē ēt finis non hīti. ¶ Rn̄º. dd̓m: ꝙ frui īportat cōparationē qͣꝫdā volūtatis ad vltimū finē: ẜꝫ ꝙ volūtas hꝫ aliꝗd ꝓ vltīo fine. Habet āt vltimꝰ finis dupl̓r. Uno mō ꝑfecte. Et alio mō īper. fecte. Perfecte ꝗddē qn̄ habet̉ nō ſolū īſitētione: ſꝫ ēt ī re: īperfecte āt qn̄ hr̄ ī ītētiōe tm̄. Eſt ergo ꝑfecta fruitio iā ha biti finis real̓r: ſꝫ īꝑfecta ē et finis n̄ hiti real̓r: ſꝫ ī ītētōe tm̄ ¶ Ad pͥᵐ gͦ dd̓m: ꝙ Aug. loꝗt̉ de fruitōe ꝑfecta. ¶ Ad 2ᵐ dd̓ꝫ ꝙ ꝗēs volūtatis dupl̓r īpedit̉. Unoº ex ꝑte ob̓. qꝛ.ſ. nō ē vltimꝰ finis: ſꝫ ad alid̓ ordinat̉. Alioº ex ꝑte appetētis finē ꝗ nōdū adipiſcit̉: ob̓ꝫ āt ē qd̓ dat ſpēꝫ actui: ſed ab agēte depēdet modꝰ agēdi: vt ſit ꝑfectꝰ vl̓ īꝑfectꝰ ẜꝫ cōditionē agētis. ⁊ iō eiꝰ qd̓ n̄ ē vltimꝰ finis fruitio ē īprop̓a: qͣ ſi deficiēs a ſpē fruitiōis. Finis āt vltimi nō habiti ē fruitio ꝓpria ꝗdē: ſed īperfecta ꝑꝑ īperfectū modū habendi vltimū finem. ¶ Ad 3ᵐ dd̓m: ꝙ finem acciꝑe vel hr̄e dr̄ aliquis nō ſolū ẜꝫ rē: ſꝫ etiā ẜm intentionem: vt dictum eſt. ¶ Queſtio. xij. Einde cōſiderādū ē de ītētione. ¶ Et circa hͦ q̄rūt̉ ꝗnqꝫ Prīo vtꝝ ītētio ſit actus intellectus vel voluntatis. 2º utruꝫ ſit tm̄ finis ultimi. 3º utrum aliꝗs poſſit ſimul duo intendere. 4º utrum intentio finis ſit idem actus cum uoluntate eius quod eſt ad fi nem. 5º utrum intentio conueniat brutis animalibus. Ad primum ſic proceditur. Uidetur ꝙ intētio ſit actus intellectus ⁊ nō uo luntatis. dr̄ enī Matth̓. 6. Si oculus tuꝰ fuerit ſimplex: to tū corpꝰ tuū lucidū erit: ubi ꝑ oculū ſignificat̉ ītētio: ut dic̄ Aug. in libro de ſer. do. ī mō. ſꝫ oculꝰ cū īſtr̄m uiſus ſignifi cat app̄hēſiuā potētiā. gͦ ītētio nō ē actꝰ appetitiue potētie: ſed apprehenſiue. ¶ Pͣ. Ibidem Auguſtinus dicit: ꝙ intentio lumen uocatur a domino: ubi dicit. Si lumen qd̓ in te eſt tenebre ſunt ⁊cͣ. ſed lumen ad cognitionem pertinet. ergo intentio. ¶ Pͣ. Intentio deſignat ordinationem qͣꝫdā in finem: ſed ordinare eſt rationis. ergo intentio non pertinet ad uoluntatem: ſed ad rationem. ¶ Pͣ. Actus uoluntatis non eſt niſi finis uel eorum que ſunt ad finem: ſꝫ actꝰ uoluntatis reſpectu finis uocatur uoluntas ſeu fruitio: reſpectu autem eorum que ſunt ad finem eſt electio: a quibus differt intentio. ergo intentio non eſt actus uoluntatis. ¶ Sed contra eſt quod Augu. dicit in. 10. de tri. ꝙ volun tatis intentio copulat corpus viſum uiſui. ⁊ ſimiliter ſpeciē in memoria exiſtentem ad acieꝫ animi interius cogitantis. eſt igitur intentio actus uoluntatis. ¶ Reſpondeo dicendum: ꝙ intentio ſicut ipſum nomen ſonat: ſignificat in alid̓ tēdere: ī aliꝗd āt tēdit ⁊ actio mouētis ⁊ motꝰ mobilis: ſꝫ hͦ ꝙ motꝰ mobilis ī aliꝗd tēdit: ab actiōe mouētis ꝓcedit. vn̄ intentio primo ⁊ principaliter pertinet ad id quod mouet ad finem: vnde dicimus architectorem ⁊ omnem pre cipientem mouere ſuo imperio alios ad id ad quod ip̄e tēdit: uoluntas autem mouet omnes alias uires anime ad fi nem: ut ſupra habitum eſt. vnde manifeſtum eſt ꝙ intentio proprie eſt actus noluntatis. ¶ Ad primum ergo dicē dum: ꝙ intentio nominatur oculus metaphorice: non ꝗa ad cognitionem pertinet: ſed quia cognitionem preſupponit per quam proponitur noluntati finis ad quem monet: ſicut oculo preuidemus quo tendere corporaliter debeamus. ¶ Ad ſecundum dicendum: ꝙ intentio dicitur lumen: quia manifeſta eſt intendenti. vnde ⁊ opera dicunt tenebre. quia homo ſcit quid intendit: ſed neſcit ꝗd ex opere ſequatur: ſicut Augu. ibidem exponit. ¶ Ad tertium dicendum: ꝙ uoluntas quidem non ordinat: ſed tamen in aliquid tendit ẜm ordinem rationis. vnde hoc nomen intentio nominat actum noluntatis preſuppoſita ordinatione rationis ordinantis aliquid in finem. ¶ Ad quartum dicendum: ꝙ intentio eſt actus uoluntatis reſpectu finis: ſed uoluntas reſpicit finem tripliciter. Uno modo abſolute. ⁊ ſic dicitur noluntas prout abſolute uolumus uel ſanitatem: uel ſi quid aliud eſt huiuſmodi. Alio modo conſide ratur finis ẜm ꝙ in eo quieſcitur. ⁊ hoc modo fruitio reſpicit finem. Tertio modo conſideratur finis ẜm ꝙ eſt terminus alicuius: quod in ipſum ordinatur. ⁊ ſic intentio reſpicit finem: non enim ſolum ex hoc intendere dicimur ſanitatem: quia uolumus: ſed quia uolumus ad eam per aliquid aliud peruenire. Ad ſecūdū ſic proceditur. Ur̄ ꝙ ītentio ſit tm̄ ultimi finis. dicitur.n. in li. ſnīaruꝫ Proſperi. Clamor ad deum eſt ītentio cordis. ſed deus ē vltimus finis humani cordis. ergo ītentio ſemper reſpicit