Seite
Queſtio. XXIIII. ponitur ex parte malidolor vel triſtitia. In paſſionibus āt iraſcibilis p̄ſupponit̉ ꝗdē aptitudo vel īclinatio ad ꝓſequē duꝫ bonū vel fugiēdū malū ex cōcupiſcibili q̄ abſolute re­ſpicit bonū vel malū: ⁊ reſpectu boni nōdū adepti ē ſpes ⁊ deſperatio. reſpectu āt mali nōdū iniacentis eſt timor ⁊ audacia. reſpectu āt boni adepti nō eſt aliqͣ paſſio in iraſci­bili. qꝛ iā nō hꝫ rōneꝫ ardui: vt ſupra dem̄ eſt: ſed ex malo iā iniacenti ſeꝗtur paſſio ire. Sic igr̄ patꝫ ꝙ in cōcupiſcibili ſunt tres cōiugationes paſſionū.ſ. amor ⁊ odiū: deſideriū ⁊ fuga: gaudiū ⁊ triſtitia. Sil̓r ī iraſcibili ſunt tres.ſ. ſpes ⁊ deſperatio: timor ⁊ audacia: ⁊ ira cui nulla paſſio opponit̉ Sunt ergo omnes paſſiones ſpecie differentes vndecim. ſex quidem in concupiſcibili: ⁊ quinqꝫ in iraſcibili: ſub qui­bus omnes anime paſſiones continentur. Et per hoc patꝫ reſponſio ad obiecta. Queſtio. xxiiij. Einde conſiderādū ē de bono ⁊ malo circa paſſiōes aīe. Et circa hoc q̄rūt̉ qͣttuor Prīo vtꝝ bonū ⁊ malū morale paſſit ī paſſionibꝰ aīe inueniri. Scd̓o vtꝝ oīs paſſio anīe ſit mala moral̓r. Tertio vtꝝ oīs paſ­ſio addat vel diminuat ad bonitateꝫ vel maliciam actus. Quarto vtꝝ aliqua paſſio ſit bona vel mala ex ſua ſpecie­Ad primū ſic ꝓcedit̉. Uidet̉ ꝙ nulla paſſio aīe ſit bona vel mala moraliter. Bonū .n. ⁊ maluꝫ morale ē ꝓpriū hoīs. mores.n. ꝓprie dn̄r hu mani vt Ambro. dic̄ ſuꝑ Lucā: ſꝫ paſſiōes nō ſūt ꝓprie ho­minū: ſꝫ ſūt etiā alijs aīalibus cōmunes. ergo nulla paſſio aīe eſt bona vel mala moral̓r. Pͣ. Bonū vel malū hoīs eſt ẜm rōnē eſſe: vel p̄ter rōneꝫ eſſe: vt Dio. dicit. 4. ca. de di. no. ſed paſſiones aīe nō ſunt in rōne: ſed in appetitu ſen­ſitiuo: vt ſupra dictū eſt: ergo nō ꝑtinet ad bonū vel malū hoīs qd̓ eſt bonuꝫ morale. Pͣ. Ph̓s dicit in. 2. ethi. ꝙ paſſionibus neqꝫ laudamur neqꝫ vituꝑamur: ſed ẜm bōa ⁊ mala moralia laudamur vel vituꝑamur. ergo paſſiones nō ſunt bone vel male moral̓r. Sꝫ ꝯͣ eſt qd̓ Aug. dicit ī 14. de ciui. dei de paſſionibus aīe loquens. Mala ſunt iſta ſi malus eſt amor: bona ſi bonus. Rnº dd̓ꝫ ꝙ paſſiōes anime dupl̓r poſſūt cōſiderari. Uno mō ẜꝫ ſe. Alio mō ẜm ꝙ ſubiacent īperio rationis ⁊ voluntatis. Si igit̉ ẜm ſe ꝯſiderent̉: ꝓut.ſ. ſunt motus ꝗdā irrationalis appetitus ſic nō eſt in eis bonuꝫ vel malū morale qd̓ dependet a rō ne: vt ſupra dictuꝫ eſt. Si autem ꝯſiderent̉ ẜm ꝙ ſubiacēt imꝑio rationis ⁊ volūtatis. ſic eſt in eis bonum vel maluꝫ morale. ꝓpinquior.n. eſt appetitus ſenſitiuus ipſi rationi ⁊ volūtatiqꝫ membra exteriora: quoꝝ tn̄ motus ⁊ actus ſūt boni vel mali moral̓r ẜꝫ ꝙ ſunt volūtarij. vnde multo ma gis ⁊ ipſe paſſiones ẜm ꝙ ſunt voluntarie poſſunt dici bo ne vel male moral̓r. Dicunt̉ aūt voluntarie vel ex eo ꝙ a voluntate imꝑant̉: vel ex eo ꝙ a voluntate non ꝓhibent̉. Ad primū gͦ dd̓ꝫ ꝙ iſte paſſiones ẜm ſe ꝯſiderate ſūt cōmunes hoībus ⁊ aīalibus alijs: ſꝫ ẜꝫ ꝙ a rōne imꝑant̉ ſunt ꝓprie hoībus. Ad ſcd̓ꝫ dd̓ꝫ ꝙ etiā īferiores vires appetitiue dicunt̉ rōnales ẜꝫ ꝙ ꝑticipant aliqual̓r rōnem: vt dr̄ in primo ethi. Ad 3ᵐ dd̓ꝫ: ꝙ ph̓s dicit ꝙ nō lau­damur aut vituꝑamur ẜm paſſiones abſolute ꝯſideratas: ſꝫ nō remouet quin poſſint fieri laudabiles vl̓ vituꝑabile: ẜm ꝙ a ratione ordinant̉. Unde ſubdit. Nō enim laudat̉ aut vituperat̉ ꝗ timet aut iraſcitur: ſed ꝗ aliqualiter.i. ẜm rationem vel preter rationem. Ad ſecundū ſic ꝓcedit̉. Uidet̉ ꝙ oēs paſſio nes aīe ſint male moral̓r. Dicit .n. Aug. 9. de ci. dei. ꝙ paſſiones aīe ꝗdam vocāt morbos vel ꝑturbationes aīe. ſꝫ omnis morbus vel ꝑturbatio aīe eſt aliꝗd malū moral̓r. ergo oīs paſſio aīe moral̓r mala ē. Pͣ. Damas. dicit ꝙ oꝑatio ꝗdeꝫ q̄ ẜm naꝫ motus ē paſ ſio vero que preter nam: ſed qd̓ ē preter nam ī motibꝰ aīe hꝫ rōneꝫ peccati ⁊ mali moralis. vnde ip̄e alibi dicit ꝙ dia­bolus verſus ē ex eo qd̓ eſt ẜm naꝫ in id qd̓ eſt preter naꝫ ergo huiuſmodi paſſiōes ſunt male moral̓r. Pͣ. Omne qd̓ inducit ad pctm̄ hꝫ rōneꝫ mali: ſed huiuſmōi paſſiōes inducunt ad pctm̄. vnde Ro. 8. dn̄r paſſiones peccatoruꝫ: ergo vr̄ ꝙ ſint male moral̓r. Sed ꝯͣ eſt qd̓ Aug. dicit in 14. de tri. ꝙ rectꝰ amor omnes iſtas affectiōes rectas hꝫ. metuunt.n. peccare: cupiunt ꝑſeuerare: dolent in peccatis: gaudent in operibꝰ bonis. Rn̄º dd̓m ꝙ circa hāc q̄ſtio nem diuerſa fuit ſentētia ſtoicoꝝ ⁊ ꝑipateticoꝝ. Nā ſtoici dixerunt omnes paſſiōes eſſe malas. ꝑipatetici vero dixe­runt paſſiones moderatas eē bonas: que ꝗdem differētia lꝫ magna videat̉ ẜm vocē: tamē ẜm rem vel nulla eſt vel parna ſi ꝗs vtrorūqꝫ intētiones ꝯſideret. Stoici eniꝫ nō di­ſcernebant īter ſenſuꝫ ⁊ intellectū: ⁊ per ꝯſequens nec īter intellectiuum appetituꝫ ⁊ ſenſitiuū. vnde nec deſiderabāt paſſiōes aīe a motibus volūtatis: ẜꝫ hoc paſſiones aīe ſūt in appetitu ſenſitiuo. ſimplices aūt motus volūtatis ſunt ī intellectiuo: ſed oēm rōnabileꝫ motū appetitiue ꝑtis voca bant voluntatē: paſſiones aūt dicebāt motū ꝓgredientem extra limites rōnis. Et ideo eoꝝ ſententiā ſequens Tulliꝰ in. 3. lib. de tuſculanis q̄ſtionibus: oēs paſſiones vocat aīe morbos. ex quo argumētat̉ ꝙ ꝗ morboſi ſūt: ſani nō ſūt: ⁊ ꝗ ſani nō ſunt īſipientes ſūt: vn̄ ⁊ inſipientes īſanos dici­mus. Peripatetici vero oēs motus appetitus ſenſitiui pa­ſiones vocāt. vn̄ eas bonas exiſtant: cuꝫ ſunt a ratione mo derate: malas aūt cū ſint p̄ter moderationē ratiōis: ex quo pꝫ ꝙ Tullius ī eodem lib. ꝑipateticoꝝ ſentētiam ꝗ appro babāt mediocritatē paſſionū īcōueniēter improbat: dicens ꝙ omne malū etiā mediocre vitādum eſt: nā ſicut corpus et mediocriter egrū ſanū nō eſt: ſic iſta mediocritas morbo rum vel paſſionū aīe ſana nō eſt. Nō.n. paſſiōes dn̄r mo­bi vel ꝑturbatiōes aīe: niſi cum carent moderatiōe rōnis. vnde pꝫ reſpōſio ad primū. Ad ſcd̓ꝫ dd̓ꝫ: ꝙ ī oī paſſio ne aīe addit̉ aliꝗd vel diminuit̉ a naͣli motu cordis inqͣꝫtuꝫ cor intenſius vel remiſſius mouet̉: ẜm ſyſtolē aūt dyaſto­lē ⁊ ẜꝫ hoc hꝫ paſſionis rationē. tamē nō opꝫ ꝙ paſſio ſem per declinet ab ordine naturalis rationis. Ad 3ᵐ dd̓m: ꝙ paſſiones aīe inquātum ſūt preter ordinē rationis incli­nant ad peccatum: inquātum autem ſunt ordinate a ratio­ne pertinent ad virtutem. Ad tertiū ſic ꝓceditur. Ur̄ ꝙ paſſio quecūqꝫ ſemper diminuat de bonitate actus moralis. Omne.n. quod impedit iudicium ratiōis ex quo dependet bonitas actus moralis diminuit per conſequēs bonitateꝫ actus moralis: ſed omnis paſſio impedit iudiciū rōnis. Dicit.n. Saluſtius in cathelinario. Omnes hoīes ꝗ de rebus dubijs cōſultant ab odio ira ⁊ amicicia atqꝫ miſe ricordia vacuos eſſe decet. ergo oīs paſſio diminuit bonita tem moralis actus. Pͣ. Actus hominis qͣꝫtum eſt deo ſi milior tātuꝫ eſt melior. vn̄ dicit apl̓us. Eph̓. 5º. Eſtote im­tatores dei ſicut filij chariſſimi. ſed deus ⁊ ſancti angeli pu niunt ſine ira: ſine miſerie cōpaſſione ſubueniunt: ut Aug. dicit in. 9. de ciui. dei: ergo eſt melius huiuſmodi oꝑa age re ſine paſſione aīe qͣꝫ cum paſſione. Pͣ. Sicut malū mo rale attenditur per ordinem ad rationem: ita ⁊ bonuꝫ mo rale: ſed malum morale diminuitur per paſſionem: minus eniꝫ peccat ꝗ peccat ex paſſione qͣꝫ qui peccat ex induſtria: ergo minus bonum operatur qui operatur ſine paſſiōe qͣꝫ ꝗ operatur cum paſſione. Sꝫ ꝯͣ ē qd̓ Augu. dicit. 9. de ciui. dei. ꝙ paſſio miſericordie rationi deſeruit quando ita prebetur miſericordia vt iuſtitia conſeruetur: ſiue cum in digenti tribuitur: ſiue cuꝫ ignoſcitur penitenti: ſed nihil qd̓ deſeruit rationi diminuit bonuꝫ morale. ergo paſſio aīe nō diminuit bonum moris. Rn̄º dd̓m: ꝙ ſtoici ſicut pone­bant omnem paſſionem anime eſſe malam: ita ponebant conſequenter omnem paſſionem anime diminuere actus bonitatem. omne enī bonum ex permixtione mali vel to­taliter tollitur: vel ſit minus bonum. ⁊ hoc ꝗdem veruꝫ ē ſi dicamus paſſionē aīe ſolum inordinatos motus ſenſitiui appetitus: prout ſunt perturbatiōes ſiue egritudines: ſed ſi paſſiones ſimpliciter nominemus omnes motus appeti­tus ſenſitiui: ſic ad perfectionē humani boni ꝑtinet ꝙ etiaꝫ ipſe paſſiones ſint moderate per rōnem: cuꝫ.n. bonū hoīs cōſiſtat in rōne ſicut in radice: tāto iſtud bonū erit perfecti us qͣꝫto ad plura que hoī conueniūt deriuari pōt. vn̄ nul­