Seite
Queſtio. XXII. 26 cati ẜm ordinem ad finem: rōnem vero meriti ⁊ demeriti ẜm retributioneꝫ iuſtitie ad alteꝝ. Ad primū ergo dd̓ꝫ: ꝙ quādoqꝫ actus hoīs boni vel mali: ⁊ ſi non ordinantur ad bonum vel malū alterius ſingularis ꝑſone: tn̄ ordinan­ad bonū vel ad malum alterius: qd̓ eſt ipſa cōitas. Ad ſcd̓m dd̓m: ꝙ homo qui hꝫ dominium ſui actus: ipſe etiā inquantū eſt alterius.ſ. cōitatis cuius eſt pars: meret̉ ali­quid: vel demeret̉ inqͣꝫtū actus ſuos bene vel male diſpo nit. ſicut ēt ſi alia ſua de ꝗbus cōitati ſeruire dꝫ: bn̄ vel ma­le diſpenſat. Ad tertiū dd̓m ꝙ hoc ipſuꝫ bonū vel ma lum quod aliquis ſibi facit per ſuum actum: redundat in communitatem: vt dictum eſt. Ad quartū ſic ꝓcedit̉. Uidet̉ ꝙ actus hoīs bonus vel malus non habeat rō nem meriti vel demeriti ꝑ ꝯparationē ad deum. qꝛ vt di­ctum eſt meritū ⁊ demeritū īportat ordinem ad recōpen ſationem ꝓfectus vel damni ad alteꝝ illati: ſꝫ bonus actus hoīs vel malus non cedit in aliquē ꝓfectum vel damnuꝫ ipſiꝰ dei: dr̄. n. Iob. 35. Si peccaueris ꝗd ei nocebis: por ro ſi iuſte egeris ꝗd donabis ei: ergo actus hoīs bonꝰ vl̓ malus nō hꝫ rōnem meriti vel demeriti apud deū. Pͣ. Inſtrumētū nihil meret̉ vel demeret̉ apud eū qui vtit̉ ī­ſtrumento. qꝛ tota actio inſtr̄i eſt vtētis ipſo: ſed homo in agendo ē inſtr̄m diuine virtutis principal̓r ip̄m mouentis vnde dr̄ Eſa. 10. Nunquid gloriabit̉ ſecuris ꝯͣ eū qui ſeca­in ea. aut exaltabit̉ ſerra ꝯͣ eū a quo trahit̉. vbi manifeſte hoīem agentem cōparat inſtr̄o. ergo hō bene agendo vel male nō meret̉ vel demeret̉ apud deū. Pͣ. Actus hūa­nus hꝫ rationem meriti vel demeriti inquātū ordinat̉ ad alteꝝ: ſꝫ non oīs actus hūanus ordinat̉ ad deum. ergo nō omnes actus boni vel mali habent rationeꝫ meriti vel de­meriti apud deū. Sed ꝯͣ eſt qd̓ dr̄ Eccleſia. vlti. Cūcta que fiūt adducet deus in iudiciū ſiue bonū: ſiue malū: ſed iudiciū īportat retributionem reſpectu cuius meritum vel demeritū dr̄. ergo oīs actus hoīs bonus vl̓ malus hꝫ ra­tionem meriti vel demeriti apud deū. Rn̄deo dd̓m: ꝙ ſic dcm̄ eſt: actus alicuius hoīs hꝫ rationem meriti vel deme­riti ẜm ꝙ ordinat̉ ad alteꝝ: vel ratione eius: vel ratione cō munis: vtroqꝫ autem modo actus noſtri boni vel mali ha bent rationem meriti vel demeriti apud deū. ratione qui­dem ipſius inquātū ē vltimus hoīs finis. eſt āt debitū: vt ad finem vltimū omnes actus referant̉: vt ſupra habituꝫ eſt: vn̄ ꝗ facit actū malū nō referribilē in deum non ſerua­honoreꝫ dei ꝗ vltimo fini debet̉. Ex ꝑte v̓o totius cōmu­nitatis vniuerſi. qꝛ in qualibꝫ communicatione ille ꝗ regi­communitatem p̄cipue hꝫ curaꝫ boni communis: vn̄ ad eū ꝑtinet retribuere ꝓ his q̄ bene vel male fiunt in cōmu­nitatē. Eſt āt deus gubernator ⁊ rector totius vniuerſi: ſic in primo habitū eſt: ⁊ ſpecialiter rationaliū creaturarū. vn de manifeſtum eſt ꝙ actus humani habent rationem me­riti vel demeriti per comparationem ad ip̄m. alioꝗn ſeque retur ꝙ deus nō haberet curaꝫ de actibꝰ humanis. Ad primū gͦ dd̓m: ꝙ per actū hoīs deo ẜm ſe nihil pōt accre ſcere vel deperire: ſꝫ tū homo quātū in ſe eſt aliꝗd ſubtra­hit deo: vel ei exhibet: cū ſeruat vel nō ſeruat ordinē que­deus īſtituit. Ad ſcd̓ꝫ dd̓ꝫ: ꝙ hō ſic mouet̉ a deo: vt in ſtrumētū: qd̓ tn̄ non excludit qn̄ moueat ſeip̄m ꝑ liberum arbitriū: vt ex ſupradictis pꝫ. ⁊ iō per ſuū actū meret̉: vel demeret̉ apud deū. Ad 3ᵐ dd̓m: ꝙ homo nō ordina tur ad cōitatē politicā ẜm ſe totū: ⁊ ẜm oīa ſua: ⁊ iō non o­ꝙ ꝗlibꝫ actus eius ſit meritoriꝰ vel demeritorius ꝑ ordinē ad cōitatē polliticā: ſꝫ totū ꝙ hō eſt. ⁊ qd̓ pōt ⁊ hꝫ: ordinā dū ē ad deū. ⁊ iō oīs actus hoīs bonus vel malus hꝫ rōnē meriti vel demeriti apud deū qͣꝫtū eſt ex ipſa rōne actus. Queſtio. xxij. Oſt hoc conſiderādū ē de paſſioni bus aīe. Et primo in genera li. Scd̓o in ſpāli. In generali āt qͣtuor occurrūt circa eas ꝯſiderāda. Primo ꝙ dem de ſub̓o eaꝝ. Secūdo de differē­tia eaꝝ. Tertio de ꝯparatione earum adiuuicē. Quarto de malicia ⁊ bonitate ipſarum. Circa primum queruntur tria. Primo vtꝝ aliqua paſſio ſit in aīa. Scd̓o vtꝝ magis in parte appetiti uaqͣꝫ in apprehenſiua. Tertio vtꝝ magis ſit in appetitu ſenſitiuo qͣꝫ intellectiuo: qui dr̄ voluntas. Ad primū ſic ꝓcedit̉. Uidet̉ ꝙ nulla paſſio ſi­in aīa. pati.n. eſt ꝓprium maͣe: ſed aīa nō eſt ꝯpoſita ex ma ⁊ forma: vt ī primo habitū eſt: g nulla paſſio ē ī aīa. Pͣ. Paſſio eſt motus: vt dr̄ ī. 3. ph. ſicoꝝ: ſꝫ aīa nō mouet̉: vt ꝓbat̉ ī primo d̓ aīa. ergo paſſio nō eſt in aīa. Pͣ. Paſſio ē via ī corruptiōeꝫ. nā oīs paſ ſio magis facta obijcit a ſub̓a: vt dr̄ in libro topicoꝝ: ſꝫ aīa eſt īcorruptibilis. ergo nulla paſſio eſt ī aīa. Sꝫ ꝯͣ eſt qd̓ apoſtolus dicit ad Ro. 7. cū eſſemus ī carne paſſiōes pec catoꝝ que ꝑ legē erāt: operabant̉ in mēbris noſtris. pecca ta aūt ſunt ꝓprie in aīa. ergo ⁊ paſſiones q̄ dn̄r peccatoruꝫ ſunt in anima. Rn̄º dd̓m: ꝙ pati dr̄ tripl̓r. Uno mō cōiter ẜꝫ ꝙ oē recipere eſt pati ēt ſi nihil abijciat̉ a re: ſicut ſi dicat̉ aereꝫ pati qn̄ illuminat̉: hoc aūt magis eſt ꝑfici qͣꝫ pati. Alio mō dr̄ ꝓprie pati qn̄ aliꝗd recipit̉ cuꝫ alterius abiectiōe: ſꝫ hoc ꝯtingit dupl̓r. qn̄qꝫ.n. abijcit̉ id qd̓ nō eſt ꝯueniēs rei. ſic̄ cū corpus aīalis ſanat̉: dr̄ pati. qꝛ recipit ſa nitatē egritudine abiecta. Alio mō qn̄ ecōuerſo ꝯtingit: ſic̄ egrotare dr̄ pati. qꝛ recipit̉ īfirmitas ſanitate abiecta: ⁊ hic eſt ꝓprijſſimꝰ modus paſſionis: nā pati dr̄ ex eo ꝙ aliꝗd trahit̉ ad agētē: ꝙ aūt recedit ab eo qd̓ eſt ſibi ꝯueniens: maxime videt̉ ad aliud trahi: ⁊ ſil̓r ī primo de gn̄atiōe di­cit̉: ꝙ qn̄ ex ignobiliori generat̉ nobilius eſt gn̄atio ſimpl̓i ⁊ corruptio ẜm ꝗd: ecōuerſo aūt qn̄ ex nobiliori ignobiliꝰ generat̉: ⁊ his tribꝰ modis ꝯtingit eē in aīa paſſionē: nam ẜm receptionē tm̄ dr̄ ꝙ ſentire ⁊ ītelligere eſt quoddā pa ti: paſſio aūt cū abiectiōe nō eſt niſi ẜm trāſmutationeꝫ cor poralē. vnde paſſio ꝓprie dcā nō pōt ꝯpetere aīe niſi ꝑ ac­cidēs: inquātū.ſ. ꝯpoſitū patit̉: ſed ī hoc eſt diuerſitas. naꝫ qn̄ hmōi trāſmutatio ſit in deteriꝰ: magis ꝓprie hꝫ rōnem paſſionis: qͣꝫ qn̄ ſit in meliꝰ: vn̄ triſtitia magis ꝓprie ē paſ­ſio qͣꝫ letitia. Ad primū igit̉ dd̓m: ꝙ pati ẜꝫ ꝙ ē cū obie ctione ⁊ trāſmutatiōe ꝓpriuꝫ eſt maͣe. vn̄ nō īuenit̉ niſi in cōpoſitis ex ma ⁊ forma: ſꝫ pati ꝓut īportat receptionē ſo lam nō eſt neceſſariū: ꝙ ſit maͣe: ſꝫ poteſt eē cuiuſcūqꝫ ex­ſtētis in potētia. Anima aūt ⁊ ſi nō ſit ꝯpoſita ex ma ⁊ for­ma: hꝫ tn̄ aliꝗd potentialitatis ẜm quā ꝯuenit ſibi recipere ⁊ pati: ẜꝫ ꝙ ītelligere pati eſt: vt dr̄ in. 3. de anima. Ad ſcd̓ꝫ dd̓ꝫ ꝙ pati ⁊ moueri: ⁊ ſi nō ꝯueniat aīe ꝑ ſe: ꝯuenit tn̄ ei per accn̄s: vt ī primo de anima dr̄. Ad tertiuꝫ dd̓ꝫ ꝙ rō illa ꝓcedit de paſſione que eſt cū trāſmutatiōe ad de terius: ⁊ hmōi paſſio aīe ꝯuenire nō poteſt niſi ꝑ accidens per ſe aūt conuenit compoſito qd̓ eſt corruptibile. Ad ſecundū ſic ꝓceditur. Ur̄ ꝙ paſſio ma­gis ſit in parte aīe apprehenſiua qͣꝫ in parte appetitiua: qd̓.n. eſt primū ī quolibꝫ gn̄e videt̉ eē maximū illoꝝ que ſunt in gn̄e illo. ⁊ cā alioꝝ. vt dr̄ in 2. metaphiſice: ſꝫ paſſio priꝰ īuenit̉ in parte apprehēſiua qͣꝫ ī parte appetitiua. nō.n. patit̉ pars appetitiua niſi paſſiōe p̄­cedēte in parte apprehēſiua. ergo paſſio ē magis ī parte ap prehēſiua qͣꝫ in parte appetitiua. Pͣ. Qd̓ eſt magis acti­uuꝫ videt̉ eē minus paſſiuū: actio.n. paſſiōi opponit̉: ſꝫ ꝑs appetitiua ē magis actiua qͣꝫ pars apprehēſiua: ergo videt̉ ꝙ in parte app̄hēſiua magis ſit paſſio. Pͣ. Sicut appeti­tus ſenſitiuus eſt virtus in organo corporali: ita ⁊ vis ap­prehēſiua ſenſitiua: ſꝫ paſſio aīe ſit ꝓprie loquēdo ẜm trāſ­mutationē corporalem. ergo nō magis ē paſſio in parte ap petitiua ſenſitiua qͣꝫ in apprehēſiua ſenſitiua. Sed ꝯͣ eſt qd̓ Augu. dic̄ in. 9. de ci. dei: ꝙ motus aī quos greci pate­noſtri āt ſicut Cicero ꝑturbationes: ꝗdā affectiones vel af­fectꝰ: ꝗdā v̓o ſicut ī greco habet̉: expreſſiꝰ paſſiōes vocāt ex quo pꝫ ꝙ paſſiones aīe ſunt idē qd̓ affectiōes: ſꝫ affectio nes manifeſte ꝑtinēt ad partē appetitiuaꝫ: ⁊ nō app̄henſi­uaꝫ. ergo ⁊ paſſiones magis ſunt in appetitiua qͣꝫ ī app̄hē ſiua. Rnꝰ dd̓ꝫ ꝙ ſicut iā dcm̄ eſt: in noīe paſſiōis īpor­tat̉ ꝙ patiēs trahat̉ ad id qd̓ eſt agentis. Magis āt trahit aīa ad rem ꝑ vim appetitiuā qͣꝫ per vim apprehenſinā: nā per vim appetitiuā aīa hꝫ ordinē ad ipſas res: ꝓut ī ſeipſis D 2