Seite
Qō LXXXI. De religione tur cultus. Tertio nō pōt equale pͥmiuꝫ recompenſari ab homine virtuti: vt pꝫ ꝑ ph̓m in. 4. ethicoꝝ. ⁊ ſic adiungit̉ iuſtitie obſeruantia: ꝑ quaꝫ vt Tullius dicit hoīes aliquā dignitatē attendentes quodam cultu ⁊ honore dignātur. A rōne vero debiti iuſtitie defectus poteſt attēdi ẜm ꝙ ē duplex debituꝫ.ſ. morale ⁊ legale. Un̄ ⁊ ph̓s in. 8. ethi. ẜm hoc duplex iuſtum aſſignat. Debitū ꝗdeꝫ legale eſt ad qd̓ reddēdū aliquis lege aſtringitur. ⁊ tale debitū ꝓprie attē dit iuſtitia que eſt pͥncipalis virtus. Debituꝫ aūt morale ē quod aliꝗs dꝫ ex honeſtate virtutis. Et qꝛ debitū neceſſi­tatē īportat: ideo tale debitū hꝫ duplicē graduꝫ. Quoddā .n. eſt ſic neceſſariū vt ſine eo honeſtas moruꝫ conſeruari non poſſit. ⁊ hoc habet plus de rōne debiti. ⁊ poteſt hoc de bitū attendi ex ꝑte ipſius debentis. ⁊ ſic ad hoc debitū ꝑti net ꝙ homo talem ſe exhibeat alteri ī verbis ⁊ factis qua lis eſt. ⁊ ita adiūgitur iuſtitie veritas: ꝑ quā vt Tullius di cit: īmutata ſunt ea que ſunt aut fuerunt aut futura ſunt. Poteſt ēt attēdi ex ꝑte eius cui debetur: ꝓut.ſ. aliꝗs recō­penſat alicui ẜm ea que fecit. Qn̄qꝫ quidem in bonis. ⁊ ſic adiungitur iuſtitie gr̄a: in qua vt Tulliꝰ dicit amicitiaꝝ ⁊ officioꝝ alterius memoria remunerandi voluntas ꝯtine­tur alterius. Qn̄qꝫ ꝗdem in malis. ⁊ ſic adiūgit̉ iuſtitie vī­dicatio: ꝑ quā vt Cullius dicit: vis aut iniuria ⁊ oīno ꝗcꝗd obſcuꝝ eſt defendendo aut vlciſcendo ꝓpulſat̉. Aliud vo debitū eſt neceſſariuꝫ ſicut conferens ad maiorē honeſta tē: ſine quo tn̄ honeſtas ꝯſeruari poteſt. qd̓ ꝗdem debituꝫ attendit liberalitas: affabilitas ſiue amicitia: aut alia hu­iuſmodi: que Tullius p̄termittit in p̄dicta enumeratione qꝛ paꝝ habēt de rōne debiti. Ad pͥᵐ gͦ dd̓m ꝙ vindicta que fit auctoritate publice ptātis ẜm ſnīaꝫ iudicis ꝑtinet ad iuſtitiā ꝯmutatiuā. ſed vindicta quā quis facit proprio motu: non tamen contra legem: vel quaꝫ quis a iudice re­quirit ꝑtinet ad virtutem iuſtitie adiunctam. Ad ſecū­duꝫ dd̓m ꝙ Macrobius videtur attendiſſe ad duas par­tes ītegrales iuſtitie.ſ. declinare a malo: ad qd̓ ꝑtinet no­centia. ⁊ facere bonū: ad qd̓ ꝑtinent ſex alia quoꝝ duo vi­dent̉ ꝑtinere ad eqͣles.ſ. amicitia in exteriori ꝯuictu: ⁊ con cordia īterius. duo vero ad ſuꝑiores.ſ. pietas ad parētes: ⁊ religio ad deū. duo vero ad īferiores.ſ. affectꝰ inqͣꝫtuꝫ pla­cent bona eorum ⁊ humanitas ꝑ quam ſubuenitur eoruꝫ defectibus. Dicit.n. Iſidorus in lib. ethymologiaꝝ ꝙ hu­manus dr̄ aliꝗs qꝛ habeat circa hoīem amorem ⁊ miſera­tionis affectum. Unde humanitas dicta eſt qua nos inui­cem tuemur. ⁊ ẜm hoc amicitia ſumitur prout ordinat ex­teriorem cōuictū: ſicut de ea ph̓s tractat in. 4. ethi. Pōt et amicitia ſumi ẜm ꝙ ꝓprie reſpicit affectum ꝓut deter minat̉ a ph̓o in. 8. ⁊. 9. ethi. ⁊ ſic ad amicitiam ꝑtinent tria .ſ. beniuolētia q̄ hic dicit̉ affectus. ⁊ cōcordia: ⁊ bn̄ficiētia. q̄ hic vocatur humanitas. hec aūt Tullius p̄termiſit: qꝛ parum habēt de rōne debiti: vt dcm̄ eſt. Ad 3ᵐ dd̓m ꝙ obediētia īcludit̉ in obſeruātia quā Tullius ponit. nā pre cellētibus ꝑſonis debet̉ ⁊ reuerētia honoris ⁊ obediētia. fides aūt per quā fiunt dicta īcludit̉ in veritate qͣꝫtum ad obſeruantiā p̄miſſoꝝ. veritas aūt in plus ſe hꝫ: vt īfra pa­tebit: diſciplina aūt nō debet̉ ex debito neceſſitatis: qꝛ in­feriori nō eſt aliꝗs obligatꝰ inquantuꝫ eſt inferior: pōt tn̄ aliꝗs ſuperior obligari vt inferioribꝰ prouideat: ẜm illud Matth̓. 24. Fidelis ſeruus ⁊ prudēs quē cōſtituit dn̄s ſu per familiā ſuā. ⁊ iō a Tullio p̄termittit̉. pōt aūt cōtineri ſub humanitate quā Macrobiꝰ ponit: eꝗtas vero ſub epi­cheia vel amicitia. Ad 4ᵐ dd̓m ꝙ in illa enumeratiōe ponunt̉ quedā ꝑtinētia ad particularē iuſtitiam: quedaꝫ aūt ad legalem. ad particularem ꝗdē bona cōmutatio: de qua dicit ꝙ eſt habitꝰ in cōmutationibꝰ equalitatē cuſto­diens. ad legalem aūt iuſtitiam qͣꝫtum ad ea q̄ cōiter ſunt obſeruanda ponit̉ legis poſitiua q̄ vt ipſe dicit eſt ſcīa cō­mutationū politicaꝝ ad cōitatem relataꝝ: qͣꝫtum vero ad ea q̄ qn̄qꝫ particulariter agenda occurrūt p̄ter cōes legēs ponit̉ eugnomoſiua quaſi bona gnomin q̄ eſt in talibꝰ di rectiua: vt ſupra habitū eſt in tractatu de prudētia. ⁊ ideo dicit de ea ꝙ eſt voluntaria iuſtificatio: qꝛ.ſ. ex proprio ar­bitrio id qd̓ iuſtum eſt homo ſcd̓m eam ſeruat: non ſcd̓m legem ſcriptam. attribuunt̉ aūt hec duo prudētie ẜm di­rectionem iuſtitie: nō ſcd̓m executionē. euſebia vero dici­tur quaſi bonus cultus: vn̄ eſt idem qd̓ religio. ideo de ea dicit ꝙ eſt ſcīa dei famulatus. ⁊ loquitur ſcd̓m modū quo Socrates dicebat oēs virtutes eſſe ſcientias. ⁊ ad ideꝫ re ducitur ſanctitas: vt poſtea dicet̉. euchariſtia aūt eſt ideꝫ qd̓ bona gratia: quā Tullius ponit: ſicut ⁊ vindicatiuā: be nignitas aūt videt̉ eſſe idem cum affectu quā ponit Ma crobius. vnde ⁊ Iſidorus dicit in lib. etymologiarū ꝙ be­nignus eſt vir ſponte ad bene facienduꝫ paratus. ⁊ dulcis ad eloquium. Et ipſe Andronicus dicit ꝙ benignitas eſt habitus volūtarie bn̄factiuus: liberalitas aūt videtur ad humanitatem ꝑtinere. Ad ꝗntum dd̓m ꝙ epicheia nō adiungit̉ iuſtitie particulari: ſed legali: ⁊ videt̉ eſſe idem cum ea que dicta eſt eugnomoſiua. De religione. Qō. LXXXI. Einde conſiderandum eſt de ſin­gulis partibus predictarū virtutum quantum ad preſentem in­tentionem pertinet. Et primo conſi­derandum eſt de religione. Secundo de pietate. Tertio de obſeruantia. Quarto de gratia. Quinto de vindi­cta. Sexto de v̓itate. Septimo de amicitia. Octauo de liberalitate. Nono de epicheia. De alijs autem hic enumeratis: ſupra dictum eſt: partim in tractatu de chari tate.ſ. de cōcordia ⁊ alijs huiuſmodi: partim in hoc tracta tu de iuſtitia: ſicut de bona cōmutatione ⁊ innocentia: de legis poſitiua auteꝫ in tractatu de prudentia. Circa re ligionem vero tria conſideranda occurrūt. Primo ꝗdē de ipſa religione ſcd̓ꝫ ſe. Scd̓o de actibus eius. Tertio de vicijs oppoſitis. Circa pͥmū querunt̉ octo. Primo vtrum religio conſiſtat tm̄ in ordine ad deū. Scd̓o vtrū religio ſit virtus. Tertio. vtrum religio ſit vna virtus. Quarto vtꝝ religio ſit ſpālis virtꝰ. Quinto vtꝝ religio ſit virtus theologica. Sexto vtrum religio ſit p̄ferenda alijs virtutibus moralibus. Septimo vtrum religio ha beat exteriores actꝰ. Octauo vtꝝ religio ſit eadē ſcītati. Ad primum ſic ꝓcedit̉. Uidet̉ ꝙ religio nō or­dinet hoīem ſoluꝫ ad deū. Dicitur enim Iaco. pͥmo. Religio munda ⁊ īmaculata apud deuꝫ ⁊ pr̄em: hoc eſt viſitare pupillos ⁊ viduas in tribulatione. eorum ⁊ immaculatum ſe cuſtodire ab hoc ſeculo. ſed vi­ſitare viduas ⁊ pupillos dicitur ſcd̓m ordinem ad proxi­mum: ꝙ aūt dicit: īmaculatum ſe cuſtodire ab hoc ſeculo pertinet ad ordinem quo ordinat̉ homo in ſeipſo. ergo re­ligio nō ſolum dicitur in ordine ad deum. Pͣ. Augu. di cit in. io. de ciui. dei ꝙ latria loquēdi conſuetudine nō im­peritoꝝ verum ēt doctiſſimoꝝ: cognationibus humanis atqꝫ affinitatibus ⁊ quibuſcunqꝫ neceſſitudinibꝰ dicitur exhibēda religio: vt eo vocabulo vtat̉ ambiguum cuꝫ de cultu diuinitatis vertit̉ q̄ſtio vt fidēter dicere valeamus religionē nō eē niſi cultū dei: gͦ religio dr̄ nō ſolū in ordīe ad deū: ſꝫ ēt in ordine ad ꝓpinquos. Pͣ. Ad religionem vr̄ latria ꝑtinere. Latria.n. īterp̄tat̉ ẜuitꝰ: vt Augu. dic̄ in .io. de ciui. dei. ſeruire aūt nō ſolū debemus deo: ſed etiaꝫ proximis: ſcd̓m illud Gal. 5. Per charitatem ſpiritus ſer­uite ad inuicem. ergo religio importat ordinem etiam ad proximum. Pͣ. Ad religionem pertinet cultus ſed ho­dicit̉ nō ſolum colere deum: ſed etiā ꝓximum: ſcd̓m illud