Seite
PATITIONVM CLI rurſus equitatis tripartita dicit̉ eſſe: vna ad ſuperos deos: altera ad manes: tercia ad homines perti­nere: prima pietas: ſecūda ſanctitas: tercia iuſticia aūt eꝗtas nomiatur. De propoſito ſatis multa: de inceps de cluſis pauciora dicenda ſunt. Plæraqꝫ enim ſunt ei cum propoſito communia. Tria ſunt genera cauſarum iudicii: deliberationis: laudationis: quarum fines ipſi declarant quibus vtendū lo­cis ſit. Nam iudicii finis eſt ius ex quo etiam nomen. Iuris autem partes tunc expoſite quum æqui­tatis. Deliberandi finis vtilitas cuius ſunt hæ partes quæ modo expoſitæ rerū expetundarum. Lau­dationis finis honeſtis: de qua item eſt antedictum. Sed definite quæſtiones a ſuis quoqꝫ locis qua ſi proprijs inſtituuntur in accuſationē defenſionemqꝫ partita in quibus exiſtūt genera: vt accuſator perſonam arguat facti: defenſor aliquid opponat: aut non eſſe factum aut ſi ſit factum: aliud eius facti nomen eſt: aut iure eſſe fictum. Itaqꝫ aūt inficialis: aut coniecturalis prima appellatur: diffinitiua alte ra. tercia quamuis moleſtum nomen hoc ſit: iuridicialis vocatur. Harum cauſarum propria argumen ta ex his ſumpta locis quos expoſuimus in præceptis oratoriis explicata ſunt. Refutatio autē accuſa tionis in qua eſt depulſio criminis græce dicitur exiſtit: quaſi ad repugnanduꝫ congreſſa defenſio. Atqꝫ etiā in deliberationibus& laudationibus ii latine appellatur ſtatus: in quo primū dem exiſtunt ſtatus. Nam& negantur ſepe futura quæ ab aliquo in ſententia dicta ſunt fore. Si aūt om nino fieri non poſſint: aut ſine ſumma difficultate non poſſunt: in qua argumētatione ſtatus coniectu ralis exiſtit. At quum aliquid de honeſtate: vtilitate: æquitate diſſeritur: deqꝫ his rebus que his ſūt cō trarie incurrunt ſtatus: aut iuris aut nominis. Quod idem contingit in laudationibus. Nam aūt nega­ri poteſt id factum eſſe quod laudetur: aut non eo nomine afficiendum quo laudator affecerit: aut om nino non eſſe laudabile: quod nō recte nō iure factum ſit: quibus omnibus generibus vſus eſt nimis ī prudenter Cæſar contra Catonē meum. Sed quæ ex ſtatu cōtentio efficit̉ ea græci cant: mihi placet id: qm̄ quidē ad te ſcribo qua de re agitur vocari. Quibus autē hoc qua de re agit̉ cō­tinetur ea continentia vocantur: quaſi firmamēta defenſionis: quibus ſublatis defēſio nulla ſit. Sed qm̄ lege firmius in controuerſis diſceptandis eſſe nihil debet: danda eſt opera vt lege adiutricem& teſtem adhibeamus. In qua re alij ſtatus exiſtūt noui qui appellātur legitima diſceptatiōes. Tū em̄ defendet̉ non id legē dicere: quod aduerſarius velit. Id autē contingit quū ſcriptum ambiguū eſt: aut duæ diffe­rentes ſentencie accipi poſſunt. Tum opponit̉ ſcripto voluntas ſcriptoris: vt quæratur: verba ne plꝰ an ſentētia valere debeant: Tū legi lex cōtraria affert̉. Ita ſunt tria genera quæ cōtrouerſiā in omni ſcripto facere poſſunt: ambiguū: diſcrepātia ſcripti& volūtatis ſcriptura contraria. Iā hoc perſpicuū eſt non ma gis in legibus quā in teſtamentis: in ſtipulationibus: in reliquis quæ ex ſcripto agunt̉ poſſe cōtrouer­ſias eaſde exiſtere horum tractationes in alijs libris explicant̉. Nec ſolū perpetua actiones: ſed etiā par tes orationis iiſdē locis adiuuant̉: partim proprijs: partim cōmunibus vt in principiis quibus vt beni uoli: vt dociles: vt attenti ſint qui audiant efficiendū eſt proprijs locis. Itēqꝫ narratiōes vt ad ſuos fines ſpectēt.i. vt plane ſint: vt breues& euidentes: vt credibiles: vt morate: vt cū dignitate: quæ quāqͣꝫ in to ta oratione eſſe debeat: magis tamen ſunt propria narrādi. Que aūt ſequit̉ narrationem: fides: ea qm̄ ſuadendo efficitur: qui ad perſuadendum loci maxime valeant dictū eſt in his: in quibus de omni ratio­ne diximus diſcendi: Peroratio autē& alia quædā habeat:& maxime amplificationē. Cuius effectꝰ hi­debet eſſe: vt aut perturbentur animi: aut traquillent̉:& ſi ita iam effecti ſunt ante vt augeat eoꝝ motus aut ſedet oratio. Huic generi in quo& miſericordia& iracundia& odiū& inuidia:& cetera animi aff­ctiones ꝑturbant̉: precepta ſuppeditant̉ alijs libris quos poteris mecū legere quū voles. Ad id aūt qd̓ te velle ſenſerā cumulate ſatiſfactū eſſe debet voluntati tua. Nā ne preterire aliquid quod ad argumen tū in omni ratione reperiendū pertineret: plura qͣꝫ a te deſiderata erāt: ſum cōplexus: feciqꝫ quod ſæpe li­berales venditores ſolēt: vt quū ædes fundūue vēdiderint: ratis: cæſis: receptis: cōcedant tamē aliꝗd emptori quod ornandi cauſa aꝑte& loco ſuo poſitum eſſe videatur: Sic tibi nos ad id quod quaſi mā cipio dare debuimus: ornamenta quædam voluimus non debita accedere. Marci Tulli Ciceronis Topica finit Marci Tulli Ciceronit Partitionum liber Ciceronis cum Cicerone filio: Dialogos. TVDEO mi pater latine ex te audire ea: que mihi tu de ratione dicendi græce tradidiſti. Si modo tibi eſt ociū& ſi vis. M. an eſt mihi Cicero quod ego malim qͣꝫ te qͣꝫ doctiſſimuꝫ eſſe: Otium autem primū eſt& ſummū: qm̄ aliquando Roma exeūdi poteſtas data eſt: de inde iſta tua ſtudia maximis occupacionibus meis anteferrem libenter. C. vis ne igitur vt tu me græce ſoles ordine interrogare ſic ego te viciſſim eiſdem de rebus latine interrogē M ſane ſi placet. Sic em̄& ego te meminiſſe intelligā quæ accepiſti:& tu ordine audies quæ requires C quot in partes diſtribuenda eſt omnis doctrina dicendi. M. In tris. C. cedo quas. M. Primū in ipſā vim oratoris: deinde in oratiōem: tum in quæſtionē. C In quo eſt ipſa vis M. In rebus& verbis. Sed & res& verba inuenienda ſunt& collocanda. Proprie autem in rebus inuenire: in verbi eloqui dici­tur. Collocare autem& ſi eſt commune: tamen ad inueniendum refertur vox: motus: vultus atqꝫ om­nis actio eloquendi comes eſt: earumqꝫ omnium rerum cuſtos eſt memoria. C Quid orationis: quot ſunt partes. M. Quatuor: earum duæ valent ad rem docendam: narratio& confirmatio: ad impellen­dos animos duæ: principium& peroratio. C. Quid quæſtio: quaſuam habet partes. M. Infinitā quaꝫ conſultationem appello:& definitam: quam controuerſiam nomino.