Seite
LIBER ex cognitionis cōſultationibus ſit. necne ſit: fuerit: futurūue ſit queritur. Vnū genus eſt queſtionis poſſit ne aliquid effici. vt quū q̄ritur quiſnā ꝑfecte ſapiēs eſſe poſſit. Alteꝝ quū quēadmodū quid­qꝫ fiat. vt quonā pacto virtus pariat̉. natura ne an rōne an vſu. Cuius generis ſunt oēs in ꝗbus vt in obſcuris. naturalibuſqꝫ q̄ſtionibus cauſe rōneſqꝫ reꝝ explicant̉. Illiꝰ autē generis: in quo quid ſit id de quo agitur: quærit̉. Duo ſunt genera quoꝝ in altero diſputādum eſt aliud an idem ſit. vt ꝑtinacia ꝑſeuerantia. In altero autē deſcriptio alicuius generis& quaſi imago eſt exprimēda. vt qualis ſit aua rus. aut quid ſit ſuꝑbus. Tertio autē in genere. in quo quale ſit q̄ritur. aut de honeſtate. aut de vtilita te. aut de equitate dicendū eſt. De honeſtate ſic. vt honeſtū ne ſit ꝓ amico ꝑiculum aut inuidiā ſubire De vtilitate autem ſic ut ſit ne vtile in rep. adminiſtrāda verſari. De equitate autē vt ſit ne equū ami­cos cognatis anteferre. atqꝫ in hoc eodē genere in quo quale ſit querit̉. Exorit̉ aliud quoddā diſpu­tandi genus. nō em̄ ſimpliciter ſolum querit̉ quid honeſtū ſit. quid vtile. quid equū. ſed etiā ex com paratōe. quid vtilius. quid honeſtius. quid æquius. atqꝫ etiā quid honeſtiſſimū. quid vtiliſſimū. quid æquiſſimū. cuius generis illa ſunt q̄ preſtātiſſima ſit dignitas vita. atqꝫ ea ꝗdem quæ dixi cognitiōis ſunt oīa. Reſtat actiōis cuius alteꝝ eſt p̄cipiendi genus. quod ad rōnem officii ꝑtinet. vt quēadmodū ſint colendi ꝑentes. Alteꝝ autē ad ſedādos anios& or̄one ſaluādos. vt in cōſolandis mœroribus. vt in iracūdia opprimēda. aut in timore deliniēdo: aut in cupiditate minuēda. cui ꝗdem generi cōtrariū eſt diſputādi genus ad eoſdē illo aīoꝝ motus: quod in amplificatōe or̄onis ſepe faciēdum ē: vel gi­nēdo vel cōcitando: atqꝫ hec fere ꝑtitio ē cōſolationū. C. Cognoui. ſed q̄ ſit rō in his inueniēdi& di ſponēdi requiro. M. Quid tu aliam ne cēſes an nō eandē. q̄ eſt expoſita. vt ex eiſdē locis ad fidem& adinueniēdū ducātur oīa. Collocādi aūt q̄ eſt expoſita in alijs rō eadem huc trāſfert̉. Cognita igitur om̄i diſtributōe ꝓpoſitaꝝ cauſaꝝ nobis genera& p̄cepta reſtāt amodo. Et eaꝝ quidē forma duplex ē quoꝝ altera delectationē ſectat̉ auriū. altera vt obtineat p̄bet& efficiat qd̓ agit: vn̄ oīs ē ſuſcepta con tentio. Itaqꝫ illud ſuꝑius exornatio dicit̉. quod quū latum genus eſſe p̄t. ſaneqꝫ variū vnū ex eo dele­gimus qd̓ ad laudādos claros viros ſuſcipimus& ad improbos vituꝑandos. Genus em̄ nullum eſt or̄onis. qd̓ aūt vberius ad dicēdum aut vtiliꝰ ciuitatibus eē poſſit. aut in quo magis orator in cogni­tione virtutum. viciorūqꝫ verſet̉. Reliquū aūt genus cauſaꝝ aut in ꝓuiſione poſteri tꝑis. aut in p̄teri­ta diſceptatōe verſat̉. quoꝝ alteꝝ deliberatōis eſt. alteꝝ iudicii. Ex ꝑtitione tria genera cauſaꝝ extite­rūt. Vnū quod a meliori ꝑte laudatōis ē appellatū. deliberatōis alteꝝ. tertiū iudicioꝝ. quāobrē de pri­mo primū ſi placet diſputemus. C. Mihi vero placet. M. At laudādi vituꝑandiqꝫ rōnes q̄ nō ad bene­dicēdum ſolum. ſed etiam ad honeſtate viuendū valent. exponā breuiter atqꝫ a principis exordiar& laudandi& vituꝑandi. Oīa.n. ſunt ꝓfecto laudanda q̄ cōiuncta cum virtute ſunt.& q̄ cum viciis vitu­peranda. Quāobrem finis alterius ē honeſtas. alterius turpitudo. Cōficitur autē genus hoc dictōnis narrādis exponēdiſqꝫ factis qd̓ ſine vllis argumētatōibus ad animi motus leniter tractādos magiſqͣꝫ ad fidem faciēdam cōfirmādaqꝫ accōmodat. Nō.n. dubia firmātur: ſed ea q̄ teſtata. aut ꝓ certis poſi­ta ſunt augent̉. Quāobrem ex his q̄ ante dicta ſunt& narrādi& augendi p̄cepta repetent̉. Et quoni­am in his cauſis oīs or̄o fere aūt ad voluptatē auditoris& ad delectatione refert̉. vtēdum erit in his or̄one:& ſinguloꝝ verboꝝ inſignibꝰ: que hn̄t plurimū ſuauitatis. Id fit: ſi factis verbis aut venuſtis aut tranſlatis frequēter vtamur.& in ip̄a cōſtructione verboꝝ vt paria paribus& ſimilia ſimilibus ſæ­pe referant̉. vt cōtraria. vt gemīata. vt circūſcripta nūero ſe nō ad ſil̓itudinem verſuū. ſed ad explendū aurium ſenſum apto quaſi quodā verboꝝ modo. adhibēdaqꝫ frequētius etiam illa ornamenta rerū. ſiue q̄ admirabilia ſiue nec opinata ſiue ſignificata moſtris ꝓdigijs& oraculis. ſiue q̄ videbūtur ei de quo agemus cecidiſſe diuina atqꝫ fatalia. Oīs em̄ expectatio eius qui audit.& admiratio& improui­ſi exitus habent aliquā in audiēdo voluptatem. Sed quoniā tribus in generibꝰ bona malaue verſan tur externis& corporis& animi. Prima ſunt externa q̄ ducūtur a genere quo breuiter modiceqꝫ lau dato: aut ſi erit infame p̄termiſſo. ſi humile: vel p̄terito vl̓ ad augendā eius quem laudes gloriam taci­to. Deinceps ſi res patiet̉. de fortunis erit: facultatibuſqꝫ dicēdum poſtea de corꝑis bonis. in quibꝰ quid quaſi virtutem maxime ſignificat. facillime forma laudat̉. deinde eſt ad facta veniēdum. quoꝝ collatio triplex ē. aut enim tꝑm ſeruādus ē ordo. aut imprimis recētiſſimū quodqꝫ dicendū. aut mul ta ⁊ varia facta impropria virtutū genera ſunt dirigēda. Sed hic locus virtutū ac vicioꝝ latiſſime pa­tens ex multis ⁊ variis diſputationibus. nūc in quadā anguſtā& breuē cōcludet̉. Eſt igit̉ vis virtu­tis duplex. aut.n. ſcia cernit̉ victus aut actio. nāqꝫ prudētia q̄ calliditas q̄qꝫ grauiſſimo noīe ſapīa ap­pellat̉. Hec ſcia pollet vna. Quæ vero moderādis cupiditatibꝰ regēdiſqꝫ animi motibus laudat̉. eius eſt munus in agēdo. cui tꝑantia ē nomē. atqꝫ illa prudētia in ſuis rebus domeſtica. in publicis ciuilis appellari ſolet. Tꝑantia vero in ſuas itidē res& in cōes diſtributa ē duobuſqꝫ modis diſcernit̉.& ea que abſunt nō expetēdo.& ab his q̄ in ptāte ſunt abſtinēdo. In rebus aūt incōmodis ē itidē duplex Nā que veniētibus malis obſtat fortitudo. q̄ quidē iam aſſunt tolerat& ꝑfert patia noīat̉. q̄ aūt hoc vno genere cōplectit̉ magnitudo animi dicit̉: cuiꝰ eſt liberalitas in vſu pecunia. ſil̓qꝫ altitudo animi capiēdis incōmodis:& maxime iniurijs& oē qd̓ eſt eiꝰ generis: graue. ſedatū: nō turbulentū. In colo ne q̄ poſita ꝑs ē iuſticia dicit̉. eaqꝫ erga deos religio. erga ꝑentes pietas. vulgo aūt bonitas ē. creditis ī rebꝰ fides in moderatōe aīaduertēdi ſenitas: amicicia in beniuolētia noīat̉. Atqꝫ hæ ꝗdē virtutes cer­nūtur in agēdo. Sūt aūt alia qͣſi miniſtra. comiteſqꝫ ſapīe qͣꝝ altera q̄ ſint in diſputādo vera atqꝫ falſa ꝗbuſqꝫ poſitis ꝗd ſeqͣtur diſtinguit& iudicat q̄ virtus oīs in rōne ſcīaqꝫ diſputādi ſita ē. altera autem