Seite
PRIMVS IIII ctiuſqꝫ proferri. Soleſqꝫ nonnunquam hac de re a me in diſputationibus noſtris diſſentire: quod ego eruditiſſimorum hominum artibus eloquē tiam contineri ſtatuam. Tu autem illaꝫ ab elegā tia doctrinæ ſegregandam putes:& in quodam ingenii atqꝫ exercitationis genere ponendam. Ac mihi quidem ſæpenumero in ſummos homi nes: ac ſummis ingeniis præditos intuēti: queren dum eſſe viſum eſt: quid eſſet cur plures in omni bus artibus: quam in dicēdo admirabiles extitiſ ſent. Nam quocunqꝫ te animo& cogitatione cō uerteris: permultos excellentes in quocūqꝫ gene re videbis: non mediocriū artium: ſed prope ma ximarum. Quis eſt enim. qui ſi clarorum homi num ſcientiam. rerum geſtarum vel vtilitate. vel magnitudine meteri velit. non anteponat oratori imperatorem. Quis autem dubitet quin belli du ces ex hac vna ciuitate præſtantiſſimos pene in numerabiles. in dicendo autem excellentes vix paucos proferre poſſimus. Iam vero cōſilio ac ſa pientia. qui regere ac gubernare rempublicam poſſint multi noſtra. plures patruꝫ memoria. atqꝫ etiam maiorum extiterunt. quam boni perdiu nulli. vix autem ſingulis ætatibus ſinguli tolera biles oratores inuenirentur. Ac nequis forte cuꝫ aliis ſtudiis. q̄ reconditis artibus. atqꝫ in quadam quam rhetorice facultatis. Ab elegantia doctrinæ. quia doctrina eſt electa& ſeparata a vulgari opinio ne: ideo elegans dicitur: nam doctrina eſt ſæpe cōtraria vulgaribus ſentētiis. Quodam ingenii& exer­citationis: quia ſuopte ingenio quiſqꝫ etiam rudis: exercitatione artem dicendi conſequi poteſt. AC MIHI QVIDEM. In ſuperiori prœmio oſtendit ſe:& litterati ocii dignitate:& Q. fratris auctorita­te commotum: inter multas vel rerum aſperitates: vel temporum anguſtias conſtituiſſe de oratoris inſti­tutione ſcribere. Nunc in hoc proœmio oſtendit oratoriam artem rem quandam eſſe miram.& ampliſſi­mam. Et tria facit. Nam primo quærit cur tam pauci oretores fuerunt In ſecū­da quæ incipit: Sed nimirū. oſtēdit qua de cauſa plures in omni genere litterarū excellentes fuerint. qͣꝫ in oratoria arte. In tercia parte. quæ incipit. Sed quia nō du bito. oſtēdit quiſnam ſit rhetoricæ facul­tatis modus. In prima ſic intendit: ad­mirādum eē cum in cæteris artibus plu res excellentiſſimi euaſerint: tamen pau cos excellētes inuenire oratores: præſer tim cum neqꝫ plures cæteris artibus in ſeruiant. neqꝫ quiſqͣꝫ aut maiori delectati on. aut ſe vberiore. aut præmis amplio ribus ad illa ꝑducendas commoueat̉.& tn̄ in illis plures. in hac vero arte ꝑpauci inueniant̉ excellentes. in qua cōcurrunt ea omnia. quibus ad ſtudia ſolent animi incēdi. Eſt ꝓfecto res admirabilis. Bn̄ igitur quærit cur hoc ſit: Scd̓o qua de cauſa ſit. on̄dit. Sæpenumero. aduerbi­um eſt numeri.& tota vna ꝑs.& nume­ro ad ornatū addit̉. Summos homīes. quantū ad eoꝝ dignitatē. Ac ſummis ingeniis p̄ditos. quantū ad ſnīarum pro funditatē. Vt ſummos dicit virtute: q̄ cō ſiſtit in actione. vt imꝑatores.& rerūpu­blicarū rectores:& gubernatores. Præ­ditos ſummis ingeniis dicit eos qui in ſnīarum obſcuritatibus& varietatibus verſant̉. Admirabiles. ꝗa admiramur cū videmus aliquem qui longe cæteris præſtet hominibus. Quocunqꝫ. id eſt ad quamcunqꝫ artem vel virtutē. Ani mo& cogitatione. id eſt cogitatione ani mi. Permultos: ad numerum refertur. Excellentes. ad magnitudinem ſentē tiarum. In quocunqꝫ genere. ſcilicet& in exercitationibus virtutis& in littera­rum artibus. Quis enim: Ecce quo­modo iam infert. quod agere cœperat. Clarorum hominum ſcientiam. ſcilicet philoſophorum. aſtro­logorum. mathematicorum etiam oratorum& hoc iam referunt̉ ad homines maximarum artiū. Bel li duces. vt Qu. Catullus Fabii. Fabriti Scipiones Marcelli. Catones: Ceſares. deniqꝫ plures alii. Vix paucos. vt Gracchi. Nortenſius. Anthonius. Craſſi. Scæuola.& cæteri. de quibus habetur in hoc libro Iam vero. artium mediocrium homines iam comparit oratoribus: nam reipubli. adminiſtratio reſpe ctu imperatoriæ artis eſt ars mediocris. Memoria noſtra. ſcilicet noſtri ꝗ viuimus.& adhuc ſumus: nā ad præſens tempus refertur. Patrum. ad eorum tempus qui viuunt refertur. Atqꝫ etiam maiorum ad tempora priſcorum refertur. Tolerabiles. nec ſummi ſed medicores. Ac. ne quis. Occurrit cuidā obiectioni. quam facere poſſet aliquis. non eſſe oratoriam artem cum his comparandam. quæ ad virtu tem potius qͣꝫ ad ſtudiū litterarum ſunt conferenda. propterea ꝙ inter ipſas nulla ſit ſimilitudo. ſed illis eſſe comparandam artibus quæ in litterarum ſtudiis repoſitæ ſunt. Cum alijs ſtudiis. alijs ſcilicet ab arte imperatoria.& reipubli. adminiſtratione. hic innuit artem imperatoriam inter ſtudia eſſe connume randam ſimul cum rerumpubi. adminiſtrationibus. In artibus reconditis. id eſt obſcuris. artem ma­thematicam intelligimus: quæ magnam habet rerum obſcuritatem: vt paulopoſt dicemus. Atqꝫ in qua dam varietate litterarum: philoſophia intelligit: cuius magna eſt varietas propter philoſophorum va­rias ſectas. Nam ſicuti varie ſentiebant: ita diuerſa ſunt eorum ſtudia: finis autem philoſophiæ vnus eſt Bene viuere.& ſummum bonum quærere. Sed alii alia ratione id quæruūt. Sunt enim qui in virtute